Ağrı kesiciler (analjezikler) akut ve kronik ağrı durumlarında ağrının kontrolünü sağlamak amacı ile kullanılan ilaç grubudur. Ağrı kesicilerin kullanımı çok eskiye dayanmaktadır. Ancak sürekli gelişen tıp bilimi günümüzde ağrı kesiciler konusunda bir çok geleneksel bilgiyi geride bırakarak yeni bilgilerin ve deneyimlerin ışığında yeni görüşlere ve yeni bir anlayışa sahip olmuştur. Bu yeni yaklaşımların ve bilgilerin hekimlere ve topluma doğru aktarılması için de yoğun çalışmalar yürütülmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bünyesinde ağrı kesicilerin doğru kullanımını amaçlayan ve 80’li yıllarda başlayan çalışmalar “Analjezik (ağrı kesici) Kullanım İlkeleri” adı altında yayınlanmıştır. Bu ilkeler ağrı kesicilerin etkinliğini arttırmaya ve oluşabilecek yan etkileri en aza indirmeye yöneliktir:
o Ağrı Kesici Seçimi Ağrının Şiddetine Göre Bir Basamak İlkesi Doğrultusunda Yapılmalıdır
Ağrı kesiciler güçlerine göre 3 gruba ayrılır ve bu gruplar tedavi için bir basamak sistemi (1.2.3.basamak tedavisi) oluşturur.Tedaviye her zaman birinci basamak içerisinde yer alan bir ağrı kesici ile başlanmalıdır.Bu gruptaki ilaçlar ile yanıt alınamıyorsa bir sonraki basamaktaki ilaçlara geçilmelidir.Birinci basamakta olan bir ilaç yeterli olabilecekken üst basamakta yer alan ilaçlar ile tedaviye başlamak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Kendi kullandığınız / hekiminizin önerdiği ilacın hangi basamakta yer aldığını ve basamak prensibi doğrultusunda doğru ilacı kullanıp kullanmadığınızı hekiminize danışabilirsiniz.
o Ağrı Kesici Seçiminde Ağrının Nedeni ve Niteliği Dikkate Alınmalıdır:
Ağrı Kesiciler yanlış kullanılan ilaçların başında gelmektedir. Basit gibi görünen ağrılar için hekime başvurmak yerine gelişigüzel (iyi olduğunu düşündüğümüz yakın çevremizden kişilerin bize önerdiğivb) ilaç kullanımı yaygın olarak karşılaşılan bir durumdur. Oysa her ağrıya aynı yaklaşım içinde bilinçsizce herhangi bir ilacı kullanmak sağlıklı sonuç alınmasını zorlaştırır ve istenmeyen durumlara neden olabilir. Bu nedenle ilaç seçiminde en doğrusu bir hekime danışmaktır.
o Ağrı Kesici Kullanımında Öncelikle Ağız Yolu (Oral) Yol Tercih Edilmelidir:
Ağrı kesici kullanımı için en basit ve zahmetsiz yol oral (ağızdan) kullanımdır bu nedenle öncelikle ağız yolundan ilaç alımı tercih edilmelidir. Ancak bu tür kullanımı engelleyen durumlar varsa (yutkunma zorluğu kusmavs) o zaman diğer yollar tercih edilmelidir.
o Ağrı Kesici Dozu Kişiye Göre Belirlenir:
Her kişi gibi her ağrı da farklıdır. Bu nedenle ağrı kesici kullanımında tek bir doz öngörülmemektedir. Her ağrı kesici için önerilen dozlar vardır ancak bu dozlarda hastaya ya da hastalığa bağlı olarak doz değişikliği (artış ya da azaltma) yapmak gerekebilir. Elbette bu karar en sağlıklı şekilde hekim tarafından verilebilir.
o Ağrı Kesiciler Ağrı Başlamadan ve Düzenli Olarak Alınmalıdır:
Ağrı kesici kullanırken en sık karşılaşılan hatalardan biri “lüzum halinde” yani ağrı başladığında ilaç almaktır. Ağrının tekrar oluşmasını beklediğimiz durumlarda ağrı kesici ağrı başladığında alındığında etkisi sıfırdan başlayacaktır. Oysa ilacın kan seviyesi belirli seviyede iken alınan doz faydayı artıracaktır.Bu nedenle ağrının oluşmasını beklediğimiz durumlarda (örneğin her ay adet döneminde 2 gün ağrı çekiyorsak ve bunu bekliyorsak) ağrı kesiciyi ağrı başlamadan evvel kullanmak ilacın yararını çok arttıracak ve kişinin o dönemi ağrısız geçirmesini sağlayacaktır.
o “Öğün Ritmi” Anlayışı Yanlıştır:
İlaç kullanımında genelde kullanılan “yemeklerden önce” veya “yemeklerden sonra” tabirleri ağrı kesiciler için geçerliliğini yitirmiştir. Doğru olan “12 saat ara ile” veya “8 saat ara ile” şeklindeki uygulamalardır ve bunlara uyulması ağrı tedavisinin çok daha başarılı olmasını sağlayacaktır.Bunun yanında prospektüste önerilen ilacın alınma şekline uygun hareket etmek (su ile beraber içmek tok veya aç karnına almak gibi) gerekir.
o Ağrı Kesici Seçimi Ağrının Şiddetine Göre Bir Basamak İlkesi Doğrultusunda Yapılmalıdır
Ağrı kesiciler güçlerine göre 3 gruba ayrılır ve bu gruplar tedavi için bir basamak sistemi (1.2.3.basamak tedavisi) oluşturur.Tedaviye her zaman birinci basamak içerisinde yer alan bir ağrı kesici ile başlanmalıdır.Bu gruptaki ilaçlar ile yanıt alınamıyorsa bir sonraki basamaktaki ilaçlara geçilmelidir.Birinci basamakta olan bir ilaç yeterli olabilecekken üst basamakta yer alan ilaçlar ile tedaviye başlamak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Kendi kullandığınız / hekiminizin önerdiği ilacın hangi basamakta yer aldığını ve basamak prensibi doğrultusunda doğru ilacı kullanıp kullanmadığınızı hekiminize danışabilirsiniz.
o Ağrı Kesici Seçiminde Ağrının Nedeni ve Niteliği Dikkate Alınmalıdır:
Ağrı Kesiciler yanlış kullanılan ilaçların başında gelmektedir. Basit gibi görünen ağrılar için hekime başvurmak yerine gelişigüzel (iyi olduğunu düşündüğümüz yakın çevremizden kişilerin bize önerdiğivb) ilaç kullanımı yaygın olarak karşılaşılan bir durumdur. Oysa her ağrıya aynı yaklaşım içinde bilinçsizce herhangi bir ilacı kullanmak sağlıklı sonuç alınmasını zorlaştırır ve istenmeyen durumlara neden olabilir. Bu nedenle ilaç seçiminde en doğrusu bir hekime danışmaktır.
o Ağrı Kesici Kullanımında Öncelikle Ağız Yolu (Oral) Yol Tercih Edilmelidir:
Ağrı kesici kullanımı için en basit ve zahmetsiz yol oral (ağızdan) kullanımdır bu nedenle öncelikle ağız yolundan ilaç alımı tercih edilmelidir. Ancak bu tür kullanımı engelleyen durumlar varsa (yutkunma zorluğu kusmavs) o zaman diğer yollar tercih edilmelidir.
o Ağrı Kesici Dozu Kişiye Göre Belirlenir:
Her kişi gibi her ağrı da farklıdır. Bu nedenle ağrı kesici kullanımında tek bir doz öngörülmemektedir. Her ağrı kesici için önerilen dozlar vardır ancak bu dozlarda hastaya ya da hastalığa bağlı olarak doz değişikliği (artış ya da azaltma) yapmak gerekebilir. Elbette bu karar en sağlıklı şekilde hekim tarafından verilebilir.
o Ağrı Kesiciler Ağrı Başlamadan ve Düzenli Olarak Alınmalıdır:
Ağrı kesici kullanırken en sık karşılaşılan hatalardan biri “lüzum halinde” yani ağrı başladığında ilaç almaktır. Ağrının tekrar oluşmasını beklediğimiz durumlarda ağrı kesici ağrı başladığında alındığında etkisi sıfırdan başlayacaktır. Oysa ilacın kan seviyesi belirli seviyede iken alınan doz faydayı artıracaktır.Bu nedenle ağrının oluşmasını beklediğimiz durumlarda (örneğin her ay adet döneminde 2 gün ağrı çekiyorsak ve bunu bekliyorsak) ağrı kesiciyi ağrı başlamadan evvel kullanmak ilacın yararını çok arttıracak ve kişinin o dönemi ağrısız geçirmesini sağlayacaktır.
o “Öğün Ritmi” Anlayışı Yanlıştır:
İlaç kullanımında genelde kullanılan “yemeklerden önce” veya “yemeklerden sonra” tabirleri ağrı kesiciler için geçerliliğini yitirmiştir. Doğru olan “12 saat ara ile” veya “8 saat ara ile” şeklindeki uygulamalardır ve bunlara uyulması ağrı tedavisinin çok daha başarılı olmasını sağlayacaktır.Bunun yanında prospektüste önerilen ilacın alınma şekline uygun hareket etmek (su ile beraber içmek tok veya aç karnına almak gibi) gerekir.
