AHUDUDU
Diğer İsimleri: Ağaç çileği, Sultan-
böğürtleni.
Diğer İsimleri: Ağaç çileği, Sultan-
böğürtleni.
Latince Adı: Rubus İdaeeus.
Bitki: 1-1,5 metre boyunda, kırmızı meyvaları olan Haziran-Temmuz aylarında beyaz renkli çiçekler açan, dağlık bölgelerde orman ve korularda rastlanan dikenli bir çalıdır.
Yetiştiği Yerler:
Avrupa kıtası ve Kuzey Anadolu'da yaygın bir bitkidir.
Tarihçe: Arkeolojik çalışmalardan elde edilen bulgular Ahududunun pre-historik zamanlardan beri toplandığını ve yendiğini göstermektedir.Kullanılışı: Yaprakları bitki çiçekliyken koparılıp, gölgede kurutulur.Meyvaları gıda olarak kullanılabileceği gibi sıkılmak suretiyle elde edilen özden de faydalınabilinir.İçindeki Maddeler: Yapraklarda tanen, organik asitler, C vitamini, meyvalarda pektin, demir şekerler ve yine C vitamini taşır.
Tıbbî Etkiler: İştah açıcı, kuvvet verici, idrar söktürücü ve tanen ile pektin sebebiyle kabız yapıcıdırlar. Bu etkiler için 50 gr. kuru böğürtlen yaprağı 1 lt. suyla kaynatılarak çay yapılır ve gün içinde 3 kez birer bardak içilir. Yine tanenin mikrop öldürücü etkisi sebebiyle haricen ağız ve boğaz has talıklarında gargara olarak kullanılır.Gargara olarak kullanmak için 80 gram kuru yaprak ve çiçek 1 litre suda kaynatılır. Yine bu su antimikrobik özelliği sebebiyle gözle ilgili hafif iltihaplarda pansuman olarak kullanılabilir. Gözlerde çapaklanmanın basit birilacıdır. Geleneksel olarak ahududu yaprağı çayı gebeliğin son 3 ayında rahimi ve kasık adalelerini kuvvetlendirmek maksadıyla içirilir. Böylece doğum ağrıları kolaylaştığı gibi, doğum sırasında kanamada azalır. Ayrıca düşüklerinönlenmesine yardımcı olmak maksadıyla da içilmektedir.Ahududu meyvelerinin dişlerde tartar denilen zararlı tabakaları çözücü etkisi vardır.
AHUDUDU YETİŞTİRİCİLİĞİ
İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ
a) İklim İstekleri
Ahududu yetiştiriciliği için en uygun bölgeler, yazları serin ve hasat zamanı yağmur olmayan
yerlerdir. Yazları sıcak, kurak ve rüzgarlı olan yerlerde büyüme geriler, meyveler küçük ve çok çekirdekli olur. Çok sıcak bölgelerde yetiştiricilik yapılmamalıdır. Çünkü hasattan önce çok şiddetli sıcaklar meyvelerin olgunlaşmasından yumuşamasına neden olur. En iyi yetiştiricilik yıllık yağış ortalaması 750-800 mm. olan bölgelerde yapılabilmektedir.
b) Toprak İstekleri
Toprak bakımından çok seçici değildir. Ancak uygun topraklardan yetiştirildiği takdirde, daha yüksek verim alınır. En uygun topraklar; organik maddece zengin, su tutma kapasitesi yüksek ve iyi direne olabilen topraklardır. Çok hafif, ağır ve kötü direne olan topraklardan kaçınılmalıdır. Hafif asitli topraklar tercih edilmelidir, yani toprak pH sı 6-7 olmalıdır. Toprak derinliği 120-180 cm. olmalıdır. Aksi halde kökler derine inemez ve toprak neminden istifade edemez.
YER VE YÖNEY
Ahududu bahçesi kurulurken kuzey yamaçları tercih edilmelidir. Güney yamaçları ilkbahar donları yönünden tehlikelidir. Ahududu bitkisi -25 °C'ye kadar dayanabilmektedir.
AHUDUDU BAHÇESİNİN TESİSİ
a) Toprak Hazırlığı
Toprak hazırlığı yapılırken fosforlu, potaslı gübrenin tanıtımı, azotlu gübrenin üçte biri verilir ve derin sürüm yapılır. Azotlu gübrenin geri kalan kısmı ikiye bölünüp, birincisi ilkbaharda çapa ile, ikincisi ise çiçekten sonra verilir.
Toprağı organik maddece zenginleştirmek için dekara 3-4 ton çiftlik gübresi verilmelidir.
b) Dikim
1) Dikim Zamanı
Ahududuları, sonbahardan ilkbahara kadar olan devrede, toprak dikime uygun olduğu zamanlarda dikilebilir. Kışları fazla sert olmayan bölgelerde sonbahar dikimi daha iyi sonuç verir. Bu dikim için Kasım ayı uygundur.
Dikim, ilkbaharda yapılacaksa fazla geç kalınmamalıdır. Aksi halde dikimden sonra sıcak ve kurak günler başlayacağından sık sık sulama gerekecektir.
İlkbahar dikimi için en uygun zaman Şubat 15' den sonra Nisan başına kadardır. Kışı sert geçen bölgelerde ilkbahar dikimi tercih edilmelidir.
2) Dikim Aralıkları
Dikim aralığı genellikle toprak işleme araçları, terbiye sistemi ve dikim şekline göre değişir. Bölgemizde yapılan çalışmalardan görülmektedir ki, ahududu yetiştiriciliğinde en uygun dikim aralığı 180-200 cm. traktörle işlem yapılacaksa 200-250 cm. sıra üzerleri ise 60-100 cm. olmalıdır.
3) Dikim
Dikim yapılırken eldeki fidanların kurumamasına çok dikkat edilmelidir. Hemen dikim yapılmayacaksa hendeklenmeli ve nemli tutulmalıdır.
Dikim hemen yapılacaksa fidanlar tarlaya kadar nemli çuvallarda veya plastik torbalara konup ağzı iyice bağlanıp getirilmelidir.
İşaretlenen dikim yerlerine çukurlar açılarak fidanlar yetiştirilir, diğer meyve fidanlarında olduğu gibi dikim tamamlanır. Dikim derinliği 15-20 cm. olmalıdır.
BAKIM İŞLERİ
a) Toprak İşlemesi
Toprak işlemesinde esas gaye, ot mücadelesidir. İlkbaharda başlanır ve hasat zamanına kadar toprak işlemesine devam edilir. Sık aralıklarla yapılmalıdır.
b) Gübreleme
Toprağın su tutma kapasitesinin yükseltilmesi, fiziksel yapısının ıslahı ve bitki besinlerince zenginleştirilmesi için toprağa çiftlik gübresi ile ticari gübreler verilir. Ancak azotlu gübrelere çok dikkat edilmelidir. Çünkü azotun fazlası meyveyi yumuşatarak Pazar değerini düşürür. Uygun dozda verilen azot, fosfor ve potasyumlu gübreler meyve rengi, kokusu ve lezzeti üzerinde olumlu etki yapar. Yüksek verim alabilmek için en uygun şekil, ocak usulü veya sıravari gübrelemedir. Her yıl ocak başına 2-3 kg. çiftlik gübresi vermek gereklidir. Gübre verilirken toprak tahlillerinin yapılması şarttır.
c) Sulama
Ahududu meyvesinde iyi verim alabilmek için sulama, önemli faktörlerden biridir. Özellikle hasat zamanı daha fazla sulama gerekir. Sulama, karık veya yağmurlama şeklinde yapılır. Ancak hasat döneminde yağmurlamadan kaçınılmalıdır.
Orman içi bölgelerde yağışlar daha fazla olduğundan ve yazı serin geçtiğinden sulama ihtiyacı en aza düşer veya hiç yapılmaz.
d) Terbiye sistemleri
Ahududularda genel olarak 4 terbiye sistemi vardır.
*Destekli ocak sistemi
*Desteksiz ocak sistemi
*Desteksiz çit sistemi
*Destekli çit sistemi
Bölgemizde ve genelde en yaygın şekilde kullanılan sistem,destekli çit sistemidir. Bu sistemde kuvvetli gelişmiş sürgünler, 1,5 metre yüksekliğindeki direklere gerilmiş 2 sıra tel arasına yerleştirilerek bağlanırlar. Sürgün boyu 120-150 cm. ye ulaştığı zaman tepelerden kesilirler.
e) Budama
1) Dikim Budaması
Dikimden hemen sonra çukurlar 20-30 cm. yüksekliğinde kesilirler. İlkbaharda 2-3 veya 4 adet kuvvetli gelişen çubuklar bırakılır, diğerleri dipten çıkarılmalıdırlar Ayıklama yaparken bırakılan dallar arasında en az 20-25 cm. kadar bir mesafenin oluşması gerekir.
2) Kış Budaması
Ahududular, taç kısımları ile 2 yıllık, toprakaltı (kök) kısmı ile çok yıllık bir bitkidir.
Bırakılan çubuklar birinci yıl olgunlaşır. İkinci yıl meyve verdikten sonra kururlar. Bu dallar hasattan sonra veya sonbaharda toprak yüzeyine yakın bir yerden kesilip tellerden temizlenmelidir. Kök dibinden çıkan yeni sürgünlerden ertesi yıl için her kümede en kuvvetli gelişmiş olan 3-4 bağ bırakılıp diğerleri yine temizlenir. Kış budaması için en uygun zaman sonbahar veya ilkbahar başıdır.
3) Yaz Budaması
Yazın tepe alma yapıldığı gibi fazla dallarında ayıklanması yapılmalıdır. Çok sıcak aylarda tepe alma sakıncalıdır. Ancak tekleme yapılır. Zayıf ve yere yakın dallar kesilir. Genel olarak iri meyveler kuvvetli dallarda 15 cm. uzunluğundaki meyve dalcıklarında olmaktadırlar. O halde budama yapılırken bu, göz önünde bulundurarak fazladan oluşan koltukların bir kısmını temizleyip meyve dalcıklarını kuvvetlendirmek gerekmektedir. Budama meyve sayısını biraz azaltsa da, meyvenin irileşmesi ve kaliteyi yükselttiği için Pazar değerini artırır. Bu bakımdan budamaya önem verilmelidir.
4) Gençleştirme Budaması
ahududularında gençleştirme işlemi de yapılmalıdır. Yıllar geçtikçe kök kısmı yaşlanmaya yüz tutar, yeni dallar azalır ve böylece verim de kalitede düşer. Bunu ortadan kaldırmak için, 5-6 yılda bir ahududularının toprak altındaki yaşlı kök kısmı kesilir. Kesimden hemen sonra ocaklara bol miktarda çiftlik gübresi ve ticari gübre (N-K-P) verilmelidir. Bu işlemle ahududularının ömrü uzatılmış olur. Aynı tesiste 12-15 yıl yetiştiricilik yapılabilir.
ÇOĞALTILMASI
Ahududularının üretimi en kolay dip sürgünleri ile olmaktadır. Sonbaharda bir kısım köklü dip sürgünleri ana kökten ayrılarak alınır ve dikim yapılır. İlkbahar dikimi de yapılabilir. Ancak taze çıkan dip sürgünler 15-20 cm boyunda olduğu zaman alınarak dikilmelidir. Aksi taktirde tutma oranı çok düşük olacaktır. Mevsim kurak gidiyorsa sulamak gerekir.
VERİM
ahududu yetiştiriciliği, tekniğine uygun şekilde yapıldığında bir dekardan 1-1.5 ton meyve almak mümkündür.
HASAT
Ahududu meyveleri saplarından kolayca ayrılmaya başladıktan sonra sabah erken saatlerde hasadı yapılır. Haftada 2-3 defa toplanır. Sıcak ve kuru havalarda daha sık hasat edilebilir. Meyveler küçük plastik kaplara toplanıp büyük kasalara dizilir ve bu şekilde nakliyeye hazır hale getirilir.
