ÖRNEK 1:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Belki de olay çıkarmak için değil, kendini savunmak için böyle davrandı.
B) Eminim ki adam güç durumda olmasaydı belki de parayı almazdı.
C) Kim bilir, belki önemli bir işi çıkmıştır.
D) Belli olmaz ki belki sizinle birlikte gitmek ister.
E) Bilmiyorum, belki akşama doğru gelir.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 1:
Birini çürüten, dışlayan sözcüklere çelişen sözcükler denir.
B seçeneğinde “eminim” kesinlik belirttiği halde “belki” sözcüğü “olasılık” belirttiği için bu sözcükler
birbiriyle çelişir.
Yanıt: B
ÖRNEK 2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Şüphesiz böyle düşünen biri eğitim almış olsa gerek.
B) Okur yazar olmak ayrı şey, okur olmak ayrı.
C) Çağdaş insan her gün gazete okuyan kişidir.
D) **meden tüm güzellikleri yaşamalıyız.
E) Sınav başlamadan tüm yazılarımı gözden geçirdi.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 2:
A seçeneğindeki “şüphesiz” sözcüğü ile “olsa gerek” sözcüğü çelişir. Çünkü ilki kesinlik, ikincisi
olasılık belirtir.
Yanıt: A
ÖRNEK 3:
Saygı duruşu ve İstiklal Marşı okundu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne eksikliği
B) Nesne eksikliği
C) Gereksiz sözcük kullanılması
D) Yüklem eksikliği
E) Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 3:
“Ve” bağlacıyla birbirine bağlanan iki yargıdan ikincisine uygun düşen “okundu” eylemi; birinci
yargıya uygun düşmüyor. Saygı duruşu okundu denemez. Cümleyi düzeltmek için “ve”den önce
“yapıldı” getirilmeli.
Yanıt: D
ÖRNEK 4:
Biraz da ne söylediğimizi dinlerseniz iyi olur kanısındayım.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Nesnenin yanlış yerde kullanılmasından
B) Bağlacın gereksiz kullanılmasından
C) Yanlış anlamda sözcük kullanılmasından
D) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
E) Özneyle yüklemin uyumsuzluğundan
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 4:
Örnek cümlede verilen “ne söylediğimi dinlerseniz” sözlerinde ya “ne” atılmalı ya da “dinlerseniz”
yerine “anlarsanız” getirilmeli.
Yanıt: C
ÖRNEK 5:
Bu sorunun çözümünde yapabileceğim rol çok önemli.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
B) Gereksiz yere işaret sıfatı kullanılmasından
C) İsim cümlesi olmasından
D) Yanlış sözcük kullanılmasından
E) Gereksiz yere belirteç kullanılmasından
(ÖYS 1998)
ÇÖZÜM 5:
Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Bir sözcüğün yerine başka sözcük konamaz. Deyimlerin anlamı kişiye ya da bölgeye göre değişmez. Örnek cümlede “yapabileceğim rol” sözü bozukluğa neden olmuş. Çünkü “rol yapmak” kimi gerçekleri saklayarak davranmak anl***** gelir. Oysa bu cümlede “yapabileceğim rol” sözü “görev, etki” anlamında kullanılmıştır. Doğrusu “oynayabileceğim rol” olmalıydı.
Yanıt: D
ÖRNEK 6:
Belediye, suyu akmayan halkın şikâyetlerine göz yummuştu.
Buradaki dil yanlışlığı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?
A) Nesne - yüklem uyumsuzluğu
B) Deyimi yanlış kullanma
C) Öğe eksikliği
D) Özne - yüklem uyumsuzluğu
E) Gereksiz sözcük kullanma
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 6:
“Göz yummak” deyimi bilinen bir durumu görmezlikten gelmektir. Oysa bu cümlede halkın şikâyeti bir kusur değildir. Bu deyim yerine “duymazlıktan gelmek” anlamındaki “kulak tıkamak” ya da “önem vermemek” anlamındaki “kulak asmamak” deyimi kullanılmalıydı.
Yanıt: B
ÖRNEK 7:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyimin yanlış kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu yoktur?
A) Toplantıdaki davranışları ile şimşekleri üzerine topladı.
B) Onu hiç böyle görmemiştim. Yüzünden dökülen bin parçaydı.
C) O, sınırı iyice aştı; onun zincirini çekmek gerekiyor.
D) Üzerine aldığı her işi, yarım yanlış yapıyor.
E) Kalkıştığım her işte, her zaman bana destek oldu.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 7:
Bu cümlelerdeki deyimlerde kimi sözcükler değiştirilerek kalıplaşmış söz olan deyimler bozulmuş-
tur.Bu deyimlerin doğru biçimleri şöyledir: A’da “şimşekleri üzerine toplamak” değil “şimşekleri üstüne
çekmek”, B’de “yüzünden dökülen bin parça” değil “suratından düşen yüz parça”, C’de “zincirini çekmek” değil, “ipini çekmek”, D’de “yarım yanlış” değil “yarım yamalak” olmalı.
Yanıt: E
ÖRNEK 8:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bu konuda nasıl bir çalışma yapılması gerektiği, uzmanlarca tartışılacak.
B) Olaydan büyük bir üzüntü duyduğunu, suçluların cezalandırılmasını istedi.
C) Yeni binaların ne zaman hizmete açılacağını,basın aracılığıyla duyuracaklarını belirtti.
D) Sorunlara sağduyuyla yaklaşmanın, onların çözümünü kolaylaştıracağı sonucuna varıldı.
E) Bölgede, kış mevsiminin uzun sürmesi nedeniyle alınması gerekli önlemler yetkililere bildirildi.
(ÖSS 2000)
ÇÖZÜM 8:
“Olaylardan büyük bir üzüntü duyduğunu” sözlerinin cümle olabilmesi için yükleminin olması gerekir.
Çünkü ikinci cümlenin yüklemi, bu cümleye uygun değildir. Cümlenin doğru biçimi şöyle olmalıydı: “Olaydan büyük üzüntü duyduğunu söyledi, suçluların cezalandırılmasını istedi.”
Yanıt: B
ÖRNEK 9:
Annelerle paylaşılan acılar yarıya, sevinçlerse iki katına çıkar.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yüklem eksikliği
B) Nesne - yüklem uyuşmazlığı
C) Sözcük fazlalığı
D) Özne eksikliği
E) Ekeylem eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 9:
Örnek cümlede birbirine bağlı iki cümle var. Bu iki cümle için tek yüklem (çıkar) kullanılmış. “çıkar”
eylemi ilk cümleye uygun düşmediği için “yarıya”
sözcüğünden sonra “iner” eylemi getirilmelidir.
Yanıt: A
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Belki de olay çıkarmak için değil, kendini savunmak için böyle davrandı.
B) Eminim ki adam güç durumda olmasaydı belki de parayı almazdı.
C) Kim bilir, belki önemli bir işi çıkmıştır.
D) Belli olmaz ki belki sizinle birlikte gitmek ister.
E) Bilmiyorum, belki akşama doğru gelir.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 1:
Birini çürüten, dışlayan sözcüklere çelişen sözcükler denir.
B seçeneğinde “eminim” kesinlik belirttiği halde “belki” sözcüğü “olasılık” belirttiği için bu sözcükler
birbiriyle çelişir.
Yanıt: B
ÖRNEK 2:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Şüphesiz böyle düşünen biri eğitim almış olsa gerek.
B) Okur yazar olmak ayrı şey, okur olmak ayrı.
C) Çağdaş insan her gün gazete okuyan kişidir.
D) **meden tüm güzellikleri yaşamalıyız.
E) Sınav başlamadan tüm yazılarımı gözden geçirdi.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 2:
A seçeneğindeki “şüphesiz” sözcüğü ile “olsa gerek” sözcüğü çelişir. Çünkü ilki kesinlik, ikincisi
olasılık belirtir.
Yanıt: A
ÖRNEK 3:
Saygı duruşu ve İstiklal Marşı okundu.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Özne eksikliği
B) Nesne eksikliği
C) Gereksiz sözcük kullanılması
D) Yüklem eksikliği
E) Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 3:
“Ve” bağlacıyla birbirine bağlanan iki yargıdan ikincisine uygun düşen “okundu” eylemi; birinci
yargıya uygun düşmüyor. Saygı duruşu okundu denemez. Cümleyi düzeltmek için “ve”den önce
“yapıldı” getirilmeli.
Yanıt: D
ÖRNEK 4:
Biraz da ne söylediğimizi dinlerseniz iyi olur kanısındayım.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Nesnenin yanlış yerde kullanılmasından
B) Bağlacın gereksiz kullanılmasından
C) Yanlış anlamda sözcük kullanılmasından
D) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
E) Özneyle yüklemin uyumsuzluğundan
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 4:
Örnek cümlede verilen “ne söylediğimi dinlerseniz” sözlerinde ya “ne” atılmalı ya da “dinlerseniz”
yerine “anlarsanız” getirilmeli.
Yanıt: C
ÖRNEK 5:
Bu sorunun çözümünde yapabileceğim rol çok önemli.
Bu cümledeki anlatım bozukluğu aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmaktadır?
A) Yüklemin geniş zamanlı olmasından
B) Gereksiz yere işaret sıfatı kullanılmasından
C) İsim cümlesi olmasından
D) Yanlış sözcük kullanılmasından
E) Gereksiz yere belirteç kullanılmasından
(ÖYS 1998)
ÇÖZÜM 5:
Deyimler kalıplaşmış sözlerdir. Bir sözcüğün yerine başka sözcük konamaz. Deyimlerin anlamı kişiye ya da bölgeye göre değişmez. Örnek cümlede “yapabileceğim rol” sözü bozukluğa neden olmuş. Çünkü “rol yapmak” kimi gerçekleri saklayarak davranmak anl***** gelir. Oysa bu cümlede “yapabileceğim rol” sözü “görev, etki” anlamında kullanılmıştır. Doğrusu “oynayabileceğim rol” olmalıydı.
Yanıt: D
ÖRNEK 6:
Belediye, suyu akmayan halkın şikâyetlerine göz yummuştu.
Buradaki dil yanlışlığı aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?
A) Nesne - yüklem uyumsuzluğu
B) Deyimi yanlış kullanma
C) Öğe eksikliği
D) Özne - yüklem uyumsuzluğu
E) Gereksiz sözcük kullanma
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 6:
“Göz yummak” deyimi bilinen bir durumu görmezlikten gelmektir. Oysa bu cümlede halkın şikâyeti bir kusur değildir. Bu deyim yerine “duymazlıktan gelmek” anlamındaki “kulak tıkamak” ya da “önem vermemek” anlamındaki “kulak asmamak” deyimi kullanılmalıydı.
Yanıt: B
ÖRNEK 7:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde deyimin yanlış kullanılmasından kaynaklanan anlatım bozukluğu yoktur?
A) Toplantıdaki davranışları ile şimşekleri üzerine topladı.
B) Onu hiç böyle görmemiştim. Yüzünden dökülen bin parçaydı.
C) O, sınırı iyice aştı; onun zincirini çekmek gerekiyor.
D) Üzerine aldığı her işi, yarım yanlış yapıyor.
E) Kalkıştığım her işte, her zaman bana destek oldu.
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 7:
Bu cümlelerdeki deyimlerde kimi sözcükler değiştirilerek kalıplaşmış söz olan deyimler bozulmuş-
tur.Bu deyimlerin doğru biçimleri şöyledir: A’da “şimşekleri üzerine toplamak” değil “şimşekleri üstüne
çekmek”, B’de “yüzünden dökülen bin parça” değil “suratından düşen yüz parça”, C’de “zincirini çekmek” değil, “ipini çekmek”, D’de “yarım yanlış” değil “yarım yamalak” olmalı.
Yanıt: E
ÖRNEK 8:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir anlatım bozukluğu vardır?
A) Bu konuda nasıl bir çalışma yapılması gerektiği, uzmanlarca tartışılacak.
B) Olaydan büyük bir üzüntü duyduğunu, suçluların cezalandırılmasını istedi.
C) Yeni binaların ne zaman hizmete açılacağını,basın aracılığıyla duyuracaklarını belirtti.
D) Sorunlara sağduyuyla yaklaşmanın, onların çözümünü kolaylaştıracağı sonucuna varıldı.
E) Bölgede, kış mevsiminin uzun sürmesi nedeniyle alınması gerekli önlemler yetkililere bildirildi.
(ÖSS 2000)
ÇÖZÜM 8:
“Olaylardan büyük bir üzüntü duyduğunu” sözlerinin cümle olabilmesi için yükleminin olması gerekir.
Çünkü ikinci cümlenin yüklemi, bu cümleye uygun değildir. Cümlenin doğru biçimi şöyle olmalıydı: “Olaydan büyük üzüntü duyduğunu söyledi, suçluların cezalandırılmasını istedi.”
Yanıt: B
ÖRNEK 9:
Annelerle paylaşılan acılar yarıya, sevinçlerse iki katına çıkar.
Bu cümledeki anlatım bozukluğunun nedeni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yüklem eksikliği
B) Nesne - yüklem uyuşmazlığı
C) Sözcük fazlalığı
D) Özne eksikliği
E) Ekeylem eksikliği
(Kavram Dershaneleri Sorusu)
ÇÖZÜM 9:
Örnek cümlede birbirine bağlı iki cümle var. Bu iki cümle için tek yüklem (çıkar) kullanılmış. “çıkar”
eylemi ilk cümleye uygun düşmediği için “yarıya”
sözcüğünden sonra “iner” eylemi getirilmelidir.
Yanıt: A