Anzer Çayı ve Faydaları
Doğu Karadeniz Bölgesinin yüksek kesimlerinde yayılış gösteren bu bitki, Rize ili İkizdere ilçesi aşağı ve yukarı Anzer adı verilen ve denizden 2300-2500 m yükseklikteki yörede yoğun şekilde doğal olarak yetişmektedir.
Dünyaca tanınmış Anzer balına tat ve koku veren yüzlerce çiçekli bitkiden biri olan Anzer, bir kekik türüdür. Doğu Karadeniz Bölgesinin yüksek kesimlerinde yayılış gösteren bu bitki, Rize ili İkizdere ilçesi aşağı ve yukarı Anzer adı verilen ve denizden 2300-2500 m yükseklikteki yörede yoğun şekilde doğal olarak yetişmektedir.
Haziran ayından itibaren yaklaşık iki ay boyunca, farklı yüksekliklerde, çiçekli olarak bulunan Anzer, arıların en çok ziyaret ettiği nektar bitkilerindendir. Yüzlerce yıldır yöre halkı tarafından bilinen ve doğadan toplanan Anzer, kurutularak kış aylarında bitkisel çay şeklinde tüketilmektedir. Yörede Anzer çayının soğuk algınlığı, gribal enfeksiyonlar, mide ve barsak rahatsızlıkları gibi birçok derde deva olduğuna inanılmaktadır.
Ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından olan Anzer nin bilimsel literatürdeki ismi Thymus praecox subsp. Caucasicus var. Caucasicus tur. Bitki, 15-20 cm arasında boylanabilen, küçük yapraklı, kuvvetli kokulu, yaz aylarında dalların tepe kısmında başak formunda pembe-erguvani-beyaz çiçekler açan, otsu yapıda çok yıllıktır. Özellikle meyilli, kurak ve yamaç kısımlarda kümeler halinde yetişmektedir. Bitkinin tüm kısımları açık sarı renkte uçucu yağ, acı maddeler taşımaktadır. Uçucu yağ oranı, bitkinin kısımlarına göre farklılık göstermekte olup, % 1-3 arasında değişmektedir. En yüksek uçucu yağ oranı, bitkinin çiçeklerinde bulunmaktadır. Uçucu yağın temel bileşenlerini, timol ve karvakrol maddeleri oluşturmaktadır.
Anzer çayının hasat zamanı, uçucu yağ oranı üzerine etki etmekte olup, en yüksek uçucu yağ oranına tam çiçeklenme döneminde ulaşılmaktadır. Ayrıca, sisli ve puslu havalarda, sabah erken veya akşam üzeri yapılan hasatlar da kaliteyi düşürmektedir. Hasat edilen bitkilerin kurutulması, çayın kalitesi ve saklama süresine etki etmektedir. Tam çiçeklenme döneminde hasat edilen ve fazla bekletilmeden temiz gölgelik yerlerde kurutulan bitkiden yüksek kalitede kuru ürün elde edilmektedir.
Anzer çayının hazırlanması özel bir ihtimam gerektirmekte olup, yanlış demleme yöntemleri çayın kalitesini bozmaktadır. Anzer çayının kaynatılarak demlenmesi, uçucu yağın buharla birlikte uçmasına ve bitkideki acı maddelerin çaya geçmesine neden olmaktadır. En güzel damak tadı ve faydanın sağlanması için, kaynatılmış sıcak suyun içerisine bir tutam Anzer çayı atılmalı, cezvenin kapağı kapatılmalı ve 5-10 dakika demlenmeye bırakılmalıdır. Bardağa süzülen, altın sarısı rengindeki Anzer çayı, ılık olarak içilmeli ve demlemede kullanılan çiçekler bir daha kullanılmamalıdır.
Yörede bilinmemesine rağmen, Anzer çayı adı verilen bu kekik türünün uçucu yağı ve suyu da elde edilebilmektedir. Ülkemizde halen modern tesislerde kekik yağı ve kekik suyu üretilmektedir. Ancak, eski çağlardan beri Anadolu nun birçok köyünde geleneksel yöntemlerle kekik yağı ve suyu elde edilmektedir. Ateş üzerinde büyük tencereler içerisinde su ile kaynatılarak damıtma yöntemiyle elde edilen bu ürünler çeşitli amaçlarla kullanılmaktadır. Anzer çayı, diğer kekik türlerinde olduğu gibi, bileşimindeki kimyasal maddeler sayesinde insan vücudu üzerine çeşitli etkiler yapmaktadır. Çeşitli kaynaklarda kekik çayı, kekik yağı ve suyunun mide sorunlarını giderici, yatıştırıcı, antiseptik, kurt düşürücü, kan dolaşımını arttırıcı, bronşları açıcı, öksürük giderici, zayıflatıcı, şeker hastalarını rahatlatıcı etkilerinin olduğu belirtilmektedir. Özellikle doğaya dönüşün ve doğal ürünlere olan talebin arttığı günümüzde, bitkisel çay olarak Anzer çayının önemi daha da artmaktadır.
Anzer tarımının yapılması ile, yörede yapılan arıcılığın daha etkin hale getirilmesinin yanısıra, kurutulmuş Anzer çayı, kekik yağı ve suyunun üretilmesi yöre insanına ek bir gelir sağlayacaktır. Anzer çayı denilen bu kekik türünün, yağının ve suyunun çıkarılması için yörede kurulacak modern tesisler bu konuda etkin rol oynayacaktır. Ancak şu konu dikkate alınmalıdır ki, yörede doğal florada yetişen bitkilerin ticari amaçla toplanması, bitkilerin neslini tehlikeye sokacağından, bitkinin tarımının yapılması gerekmektedir. Anzer çayı çok yıllık bir bitki olup, bitki çelikleri ve kök parçaları ile üretimi mümkündür. Yörede doğal olarak yoğun şekilde bulunması, tarımının da yapılabileceğini göstermektedir. Ilkbahar veya sonbahar döneminde dikilecek bitki çelikleri ile yapılacak üretimde, ilk yıl verim düşük olacaktır. Ancak, daha sonraki yıllarda verim giderek artış gösterecektir. Bir dekarlık alandan ilk yıldan sonra, ortalama olarak 150-200 kg kuru Anzer çayı elde edilebilecektir. Anzer çayı tarımının yapılması, farklı ürünlere işlenmesi ve pazarlanması özel bilgi birikimi gerektirmekte olup, bu konuda Karadeniz Teknik Üniversitesi, Ordu Ziraat Fakültesi nin çalışmaları halen devam etmektedir.
Yıllarca Anzer balı ve poleni ile dünya çapında nam salan Anzer in, çayı ve diğer bitkisel ürünleri ile de sesini tüm dünyaya duyurmaması için hiçbir sebep yoktur.
