Ay Tutulması

Ay Dünya’nın gölge konisinde veya yarı gölge konisinde bulunursa Dünya’dan Ay’ın tamamı ya da bir kısmı görülmez, bu olay ay tutulması olarak adlandırılır. Dünya ile Güneş ve Dünya ile Ay arasındaki uzaklıklara göre Ay’ın tamamı veya bir kısmı Dünya’nın gölge konisinde bulunabilir. Bunun sonucunda farklı şekillerde ay tutulmaları görülür:Ay’ın tamamı Dünya’nın gölge konisi içerisinde yer alırsa tam ay tutulması, bir kısmı yer alırsa parçalı ay tutulması gerçekleşir. Ay Dünya’nın yarı gölge konisi içerisinde yer alırsa Ay’ın bütün yüzeyi Güneş’in ancak bir kısmından ışık alacağı için Ay’ın soluk bir görünüşü olur ki buna sönük ay denir. Ay’ın yörüngesi Dünya’nın gölge konisinin uzantısından geçmediği için halkalı ay tutulması olamaz.

GEL-GİT:

Ay'ın ve Güneş'in Dünya'ya uyguladığı çekim etkisinden dolayı büyük su kütlelerinin kabarıp ve alçalmasına gelgit (med-cezir) denir. Cisimler birbirlerini kütleleriyle doğru, aralarındaki uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak çeker. Bu açıdan değerlendirildiğinde Ay'ın kütlesi küçük olmasına rağmen Dünya'ya uyguladığı çekim kuvveti Güneş'e göre daha fazladır. Dolayısıyla gelgit oluşumunda Ay'ın rolü Güneş'e göre daha daha ön plandadır.Gelgit sonucunda su seviyesindeki kabarmalar (gel) veya alçalmalar (git) yerkürenin karşılık yüzeyinde meydana gelir. Gelgit genliği gök cisimlerinin; aynı doğrultuya düştüğü, birbirlerine yanaştığı konumlarda ve ekinoks tarihlerinde yüksek düzeyde olur. Gelgit genliği açık denizlerde ve özellikle okyanusların körfez veya koylarında belirgindir.

Ay, Güneş ve Dünya aynı doğrultuya geldikleri zaman çekim güçleri birleşeceği için gelgit genliği artar. Bu dönemdeki gelgit ""büyük gelgit"" olarak adlandırılır. Diğer bir ifadeyle yeniay ve dolunay evrelerinde büyük gelgit, ilkdördün ve sondördün evrelerinde ise küçük gelgit yaşanır. Türkiye’yi iç denizler çevrelediği için burada gel-git genliği çok düşüktür.

Okyanus kıyılarında gelgit nedeniyle kıyı çizgisinin değişmesi buraya dökülen akarsuların ağız kısımlarında aşınıma neden olur ki bu yer şekline haliç denir.

Bir bölgede gel-git nedeniyle okyanus sularının yükselip alçalması Yer’in günlük hareketine bağlı olarak ortalama 6 saatte ikişer kez tekrarlanır. Ay günü ile güneş günü arasında 50 dakikalık zaman farkının olması gelgitin her gün 50 dakika gecikmesine neden olur.

Ay Tutulması

- Ay Tutulması Nasıl Olur ?

Ay Tutulması Nedir? Ay tutulması nasıl gerçekleşir?

Tutulmalar çok eskiden beri bilinen gök olaylarıdır. Yer ve Ay, diğer gezegenler gibi Güneş’ten aldıkları ışınları yansıtarak kendilerini gösterirler. Ay, Yer çevresinde; Yer, Ay ile birlikte Güneş çevresinde yörünge hareketlerini yaparken Güneş’e dönük yüzleri aydınlık, öbür yüzleri karanlıktır ve karanlık tarafta uzayda birer gölge konisi oluştururlar. Ay, Yer’in gölge konisine girdiğinde Ay tutulması, Ay’ın gölge konisi Yer üzerine düştüğünde ise Güneş tutulması meydana gelir. Özetle, Ay ve Güneş Tutulmaları Ay, Güneş ve Yer’in uzayda birbirlerine göre konuşlanmalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır.

Ay ve Güneş tutulmaları çok eskiden beri bilinen gök olaylarıdır. Yer ve Ay, diğer gezegenler gibi Güneş’ten aldıkları ışınları yansıtarak kendilerini gösterirler. Ay, Yer çevresinde; Yer, Ay ile birlikte Güneş çevresinde yörünge hareketlerini yaparken Güneş’e dönük yüzleri aydınlık, öbür yüzleri karanlıktır ve karanlık tarafta uzayda birer gölge konisi oluştururlar. Ay, Yer’in gölge konisine girdiğinde Ay tutulması, Ay’ın gölge konisi Yer üzerine düştüğünde ise Güneş tutulması meydana gelir. Ay tutulması sadece, Ay dolunay evresindeyken Dünya’nın gölgesinin bir kısmından geçerse gerçekleşir.

ay-tutulmasi

Dünya’nın gölgesi birbiri içine geçmiş iki huni benzeri bileşenden oluşur. Dünya, Güneş’in ışığının tümünü değilde belirli bir kısmının Ay’a ulaşmasını engellediği bölgeye Penumbra veya Yarıgölge denir. Umbra veya Tamgölge bölgesi ise Dünya’nın Güneş’ten Ay’a doğru gelen ışığı tamamen engellediği bölgedir. Bir tam Ay tutulması esnasında Ay’ın tümü Dünya’nın tamgölge bölgesinden geçer ve bu olay Ay’ın görünen renginin değişime uğramasıyla hemen göze çarpar.

Bir Ay tutulması, Yer’in yuvarlak olduğunun gözlemsel bir tespitidir. Çünkü Ay’ı örten Yer’in gölgesi olup gölgenin biçiminden hareketle gölgeyi oluşturan cismin (Yer) şekli belirlenebilir. Yer atmosferi, Güneş ışığındaki uzun dalgaboylu (kırmızı) ışığı kırarak geçirir ve tamgölge konisi içine bükerek Ay yüzeyine ulaşmasını sağlar. Buna karşılık kısa dalgaboylu ışığı saçılmaya uğratır ve Ay’ın bize bakan yüzüne ulaşmasına büyük ölçüde engel olur. Bu nedenle bir tam Ay tutulmasında Ay’ın bize dönük yüzü kızıl bir renge bürünür. Bu kızarmış ışınımın incelenmesiyle Yer atmosferi hakkında ayrintılı bilgi edinilebilmektedir (atmosferin kimyasal kompozisyonu, atmosferdeki toz miktarı, vb.). Bir başka ifadeyle Tam Ay Tutulması süresince Ay yüzeyi, Yer atmosferini niteleyen bir ayna görevini üstlenmektedir.

Parçalı ay tutulması...