Azerbaycan'i Bölen Antlasmalar
Gülistan ve Türkmençay (1813 ve 1828)
18 Ekim 1813'de Rusya ile İran arasında imzalanan Gülistan Antlaşması'na göre:
1 - İran Şahı, Rusya'nın Kafkaslarda işgal ettiği toprakları Rusya'nın bir parçası olarak tanıyacaktı.
2 - Bu topraklar Kafkaslar'ın Dağıstan bölgesinden Arpaçay-Aras nehrine kadar uzanan Kuzey Azerbaycan, Gürcistan bölgelerini de içine alan sahayı kaplıyordu.
3 - Yukarıda zikredilen bölgelerde yalnız Şah değil, ondan sonra Şah olacak Şehzadeler de Rusya'nın hakimiyetini tanıyacaktı.
4 - Hazar Denizi'nde ticaret yapan Rus tüccarları İran, İran tüccarları da Rus limanlarını serbestçe kullanabilecektir.
5 - Alınan harb esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
6 - Her iki ülke, birbirlerinin başkentlerine yeni elçiler göndererek dostluklarını göstereceklerdir.
7 - Her iki ülke tüccarları birbirlerinin topraklarında ticari faaliyette bulunacak ve bu tüccarların emniyetleri sağlanacaktır.
İran'ın kayıpları çok büyük olduğu için bir müddet sonra, antlaşmaya uymamaya başladı. Böylece başlayan sürtüşmeler, sonunda taraflar arasında harbin başlamasyna sebep oldu. 1826 yılında başlayan ikinci İran-Rus Harbi yine İranlıların mağlubiyeti ile neticelenmiş ve 21Şubat 1828'de Türkmençay Antlaşması sonucu şu şartlar kabul edilmiştir:
1 - Rusya, Gülistan Antlaşması ile elde ettiği topraklara ilaveten Revan ve Nahçıvan Hanlıklarını da kontrolü altında tutacaktı.
2 - Her iki tarafın tüccarları vergi vermeden ilgili ülkelerde serbestçe ticaret yapabileceklerdir.
3 - Hazar Denizi'nde her türlü kontrol Rusların elinde olacaktır.
4 - Harb esirleri karşılıklı olarak serbest bırakılacaktır.
5 - Taraflar mevcut sınırları tanıyacak ve birbirlerine karşı düşmanca bir tavra girmeyeceklerdi.
Alinti
