ALKOL VE MADDE KULLANIMININ YOL AÇTIĞI RUHSAL BOZUKLUKLAR
Alkol, madde kullanımı bağımlılık sorunu, değişik zamanlat- da farklı görüşlerin etkisi altında yorumlanmıştır, önceleri, huy, karakter, mizaç ve kişilik bozukluğu çöküntüsü, yozlaşman olarak ele alınmış; zamanla psikonevroz, psikopati, sosyopaü, ruhsal bozukluk, hastalık olarak değerlendirilmiş; yakın geçmişte, savunma düzeni olarak nitelendirilmiş; günümüzde bir davranış biçimi olarak kabul edilmiştir.
Bilindiği gibi, davranış, belidi çevre koşullan içinde, canlının uyaranlara verdiği cevaptır. Bağımlılık sorunu bir davranış biçimi olarak ele alındığında, bu davranışın oluşmasında çevre koşullarının etkilediği kişilik yapısının içinden ve dışından gelen uyaranlann niteliğinin ve niceliğinin bilinmesi ve anlaşılması gerekmektedir. Bağımlılık biçimindeki davranışa yol açan çevre koşullan, insanın içinde yaşadığı toplumun ekonomik ve kültü' rel yapısından; o toplumda güncel ve etkili olan alkol ve madde altkültüründen oluşur. Kişilik yapısının içinden gelen uyaranlar, bir anlamda, kişiliğin değişik katmanlanndan kaynaklanan ve bağımlılığa yol açan farklı etkenlerdir. Dıştan gelen uyaranlar, kişilik katmanlannın etkisi altında ya çözümlenir ya da bağımlılığa yol açan çatışmalara dönüşür.
özetle, bir davranış biçimi olan bağımlılığın bir köşesinde alkol ve maddeler (drug), bir köşesinde kişilik yapısı; öteki köşesinde alkol ve madde altkültürü yer alır. Böylece oluşan üçgen alanının içinde bütün yönleriyle bağımlılık sorunu yer alır.
Yabancı dillerde kullanılan “drug” teriminin kapsamı içine ilaç olarak kullanılan ya da kullanılmayan bütün maddeler girer. Halk arasında yaygın olarak kullanılan “keyif verici” ya da “uyuşturucu” madde sözcüğünün bilimsel karşılığı psikotrop ilaç (psychotrop drug), terimidir. Türkçede, ilaç olarak kullanılan maddeler için “psikotrop ilaç”, ilaç olarak kullanılmayanlara da “psikotrop madde” demek yerinde olacaktır. Çünkü psikotrop terimi öncelikle merkezi sinir sistemini etkileyen, ruhsal yaşantıyı değiştiren ya da bozan ilaçlan ya da maddeleri nitelendirmek içki kullanılır.
Uzun yıllar alkol, uyuşturucu ve uyancı maddeleri kullananlara “alkolik” ve “toksikoman”, bağımlılık sorununa da “toksi- komani” denilmiştir. Daha sonra bunlann yerine tutsaklık (ipti- İa) (addiction) terimi kullanılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü, tutsaklık (iptila) terimi yerine tutsaklığı da kapsamı içine alan bağımlılık (dependence) terimini kabul etmiştir. Bu terim, alışkanlığı, başka bir deyişle, ruhsal bağımlılığı (habituation) (psychological dependence) ve fizik bağımlılığı (addiction) (physical dependence) birlikte içerir.
Bağımlılığın sadece ruhsal oluşu ya da hem ruhsal, hem fiziksel oluşu önemli değildir, önemli olan, alkol, uyuşturucu ve uyancı ilaçlan ve maddeleri kullanan insanlann davranışlarında bozukluk göstermeleri ve tedavi görmelerinin gerekmesidir.
Kötü İlaç Kullanımı (Gereksizİlaç kullanımı) (İlaç suiistimali) (Drug abuse) (Substance abuse) (Drug misuse): ilacın tedavi amaçlan dışında kullanılmasıdır. Bu durumda ilaç kullanımına ya hekim olmayan kişilerin önerisiyle ya kişinin kendi isteğiyle başlanır ya da hekimin tavsiyelerine uyularak tedavi amacıyla başlanıp tedavi bittikten sonra da gereksiz olarak sürdürülür.
Ilaçlann gereksiz kullanımı bütün ilaçlar için söz konusu olabilir. Özellikle antibiyotikler, vitaminler gereksiz yere kullanılan ilaçlann başında yer alır. Mide asidini azaltan ilaçlar, idrar sök- türücüler, dışarı çıkmayı kolaylaştıran ilaçlar da gereksiz yere kullanılabilir.
Psikotrop ilaç ve maddeler tedavi amaçlan dışında, sıklıkla gereksiz ve kötü kullanılır. Kişide bağımlılık yapan psikotrop İlaçlann bir bölümü, hekim denetimi altında, tedavi amacıyla kullanılabilir. Başka bir deyişle, psikotrop ilaçların uzun süre kullanımı her zaman gereksiz ve kötü kullanım anlamına gelmez. LSD ve esrar gibi, ruhsal yaşamı bozan maddeler tedavi amacıyla kullanılmaz. Bunlar her zaman ve her yerde gereksiz kötü kullanılır. İlaç bağımlılığına yol açar.
İlaç Bağımlılığı (Bağlılık) (Tâbilik) (Drug dependence) (Farmaco dependence):Genel olarak, ilaç bağımlılığı psikotrop etkisi olan bir ilaç ya da maddeyle merkezi sinir sistemi arasındaki etkileşim sonucu oluşur. Ruhsal ve bedensel belirtilerle ortaya çıkar. Bağımlılık oluşan ilaca karşı aşın bir istek ve özlem duyulur. Başka bir deyişle, bağımlılık yapan ilaç ve madde, bağımlı olan kişi tarafından yaşamsal önem kazanır.
Özcan Köknel'in Ruh Sağlığı kitabından..
Alkol, madde kullanımı bağımlılık sorunu, değişik zamanlat- da farklı görüşlerin etkisi altında yorumlanmıştır, önceleri, huy, karakter, mizaç ve kişilik bozukluğu çöküntüsü, yozlaşman olarak ele alınmış; zamanla psikonevroz, psikopati, sosyopaü, ruhsal bozukluk, hastalık olarak değerlendirilmiş; yakın geçmişte, savunma düzeni olarak nitelendirilmiş; günümüzde bir davranış biçimi olarak kabul edilmiştir.
Bilindiği gibi, davranış, belidi çevre koşullan içinde, canlının uyaranlara verdiği cevaptır. Bağımlılık sorunu bir davranış biçimi olarak ele alındığında, bu davranışın oluşmasında çevre koşullarının etkilediği kişilik yapısının içinden ve dışından gelen uyaranlann niteliğinin ve niceliğinin bilinmesi ve anlaşılması gerekmektedir. Bağımlılık biçimindeki davranışa yol açan çevre koşullan, insanın içinde yaşadığı toplumun ekonomik ve kültü' rel yapısından; o toplumda güncel ve etkili olan alkol ve madde altkültüründen oluşur. Kişilik yapısının içinden gelen uyaranlar, bir anlamda, kişiliğin değişik katmanlanndan kaynaklanan ve bağımlılığa yol açan farklı etkenlerdir. Dıştan gelen uyaranlar, kişilik katmanlannın etkisi altında ya çözümlenir ya da bağımlılığa yol açan çatışmalara dönüşür.
özetle, bir davranış biçimi olan bağımlılığın bir köşesinde alkol ve maddeler (drug), bir köşesinde kişilik yapısı; öteki köşesinde alkol ve madde altkültürü yer alır. Böylece oluşan üçgen alanının içinde bütün yönleriyle bağımlılık sorunu yer alır.
Yabancı dillerde kullanılan “drug” teriminin kapsamı içine ilaç olarak kullanılan ya da kullanılmayan bütün maddeler girer. Halk arasında yaygın olarak kullanılan “keyif verici” ya da “uyuşturucu” madde sözcüğünün bilimsel karşılığı psikotrop ilaç (psychotrop drug), terimidir. Türkçede, ilaç olarak kullanılan maddeler için “psikotrop ilaç”, ilaç olarak kullanılmayanlara da “psikotrop madde” demek yerinde olacaktır. Çünkü psikotrop terimi öncelikle merkezi sinir sistemini etkileyen, ruhsal yaşantıyı değiştiren ya da bozan ilaçlan ya da maddeleri nitelendirmek içki kullanılır.
Uzun yıllar alkol, uyuşturucu ve uyancı maddeleri kullananlara “alkolik” ve “toksikoman”, bağımlılık sorununa da “toksi- komani” denilmiştir. Daha sonra bunlann yerine tutsaklık (ipti- İa) (addiction) terimi kullanılmıştır.
Dünya Sağlık Örgütü, tutsaklık (iptila) terimi yerine tutsaklığı da kapsamı içine alan bağımlılık (dependence) terimini kabul etmiştir. Bu terim, alışkanlığı, başka bir deyişle, ruhsal bağımlılığı (habituation) (psychological dependence) ve fizik bağımlılığı (addiction) (physical dependence) birlikte içerir.
Bağımlılığın sadece ruhsal oluşu ya da hem ruhsal, hem fiziksel oluşu önemli değildir, önemli olan, alkol, uyuşturucu ve uyancı ilaçlan ve maddeleri kullanan insanlann davranışlarında bozukluk göstermeleri ve tedavi görmelerinin gerekmesidir.
Kötü İlaç Kullanımı (Gereksizİlaç kullanımı) (İlaç suiistimali) (Drug abuse) (Substance abuse) (Drug misuse): ilacın tedavi amaçlan dışında kullanılmasıdır. Bu durumda ilaç kullanımına ya hekim olmayan kişilerin önerisiyle ya kişinin kendi isteğiyle başlanır ya da hekimin tavsiyelerine uyularak tedavi amacıyla başlanıp tedavi bittikten sonra da gereksiz olarak sürdürülür.
Ilaçlann gereksiz kullanımı bütün ilaçlar için söz konusu olabilir. Özellikle antibiyotikler, vitaminler gereksiz yere kullanılan ilaçlann başında yer alır. Mide asidini azaltan ilaçlar, idrar sök- türücüler, dışarı çıkmayı kolaylaştıran ilaçlar da gereksiz yere kullanılabilir.
Psikotrop ilaç ve maddeler tedavi amaçlan dışında, sıklıkla gereksiz ve kötü kullanılır. Kişide bağımlılık yapan psikotrop İlaçlann bir bölümü, hekim denetimi altında, tedavi amacıyla kullanılabilir. Başka bir deyişle, psikotrop ilaçların uzun süre kullanımı her zaman gereksiz ve kötü kullanım anlamına gelmez. LSD ve esrar gibi, ruhsal yaşamı bozan maddeler tedavi amacıyla kullanılmaz. Bunlar her zaman ve her yerde gereksiz kötü kullanılır. İlaç bağımlılığına yol açar.
İlaç Bağımlılığı (Bağlılık) (Tâbilik) (Drug dependence) (Farmaco dependence):Genel olarak, ilaç bağımlılığı psikotrop etkisi olan bir ilaç ya da maddeyle merkezi sinir sistemi arasındaki etkileşim sonucu oluşur. Ruhsal ve bedensel belirtilerle ortaya çıkar. Bağımlılık oluşan ilaca karşı aşın bir istek ve özlem duyulur. Başka bir deyişle, bağımlılık yapan ilaç ve madde, bağımlı olan kişi tarafından yaşamsal önem kazanır.
Özcan Köknel'in Ruh Sağlığı kitabından..
