Bakla Tarımı
İklim İsteği
Vegetasyon süresi 120 200 gün gibi uzun olmasına karşın fazla sıcaklık istemez. Ilık iklim bitkisi olup börülce, fasulye ve bezelyeye nazaran soğuklara biraz daha fazla dayanabilmektedir. Bakla yağışlı ve rutubetli iklimleri sever. Vegetasyon dönemi boyunca düzenli ve yeterli miktarda yağış alan, yada sulanabilen yerlerde iyi yetişir. Taze bakla üretimi kış veya ilkbahar döneminde yapığından bu dönemde iklim koşullarının kurak veya soğuk olmaması gerekir.
Bakla tohumlarının çimlenip bitkinin toprak yüzeyine çıktığı ilk dönemde ?4 ve ?6 °C sıcaklıklara dayanabilir. Sıcaklığın ?10 °C ?ye düşmesi bitkilerin ölümüne neden olur. Toprak sıcaklığının 9 °C hava sıcaklığının 10-14 °C arasında olması tohumların çimlenebilmeleri için uygun bir sıcaklıktır. Normalde bitki gelişmesi için 10-20°C arasında değişen bir sıcaklığın olması gerekir. Çimlenme zamanındaki fazla yağış ve kuraklık bakla verimini önemli ölçüde azaltır. Çimlenme dönemi boyunca ılık bir hava geçerse ürün miktarı artar. Deniz havası baklanın en iyi uyum sağlayabileceği havadır.Bakla kısmen uzun gün bitkisidir. Kısa günde yeşil aksamı iyi gelişir. Generatif gelişme için günlük ışıklanma süresinin 12 saatin üzerine çıkması gerekir.
Toprak İsteği
Bakla derin, geçirgen, organik maddece zengin su tutma kapasitesi yüksek tınlı killi topraklarda en iyi sonucu verir. Erkencilik düşünüldüğünde hafif kumlu topraklar yüksek verim düşünüldüğünde ise alüviyal ve kili- kumlu topraklar ile ıslah edilmiş turbiyer topraklar tercih edilir. Toprak nötr veya hafif alkali olduğu zaman en iyi verim elde edilir. PH 7-7.5 arasında olmalıdır. Asitli topraklarda baklanın büyümesi yavaşlar ve verimi çok düşük olur. Bu tip topraklarda nodozite bakterilerinin bitki köklerini ziyareti ve nodozite meydana getirme oranı çok düşük olur.
Yetiştirilme Şekli
1.Toprak hazırlığı ve ekim,
2.Çapalama
3.Gübreleme
4.Sulama
5.Olgunluk hasat ve depolama
6.Verim
Toprak Hazırlığı ve Ekim
Bakla kışlık ve yazlık olarak yetiştirilebilir. Kışlık ekimlerde anızdan sonra tarla sürülür ekime hazırlanır. Yazlık ekimde ise, anız bozumundan sonra toprak derince sürülür. İlkbaharda tohum ekiminden önce tekrar sürülerek ekime hazırlanır. Bakla derine ekildiği için toprak derin işlenmeli ve yabancı otlardan temizlenmiş olması gerekmektedir.
Toprak ekimi kışları uygun olan bölgelerde ekim ve kasım aylarında başlamak üzere ilkbahara kadar olan dönemde yapılabilir. Ülkemizde ilk turfanda için Akdeniz ve Ege bölgelerinde deniz iklimine yakın yetiştirme alanlarında tohum ekimi kışlık olarak ekim ayı rotalarından kasım ayı sonuna kadar yapılabilir. Orta Anadolu gibi kışları soğuk geçen bölgelerde tohum ekimi Mart-Nisan aylarında D. Anadolu gibi ilkbahar geç donlarının daha uzun devam ettiği bölgelerde ise mayıs ayından itibaren yapılmaktadır. Bu üretim şekline yazlık üretim denir.
Baklada tohum ekimi üç yollan olmaktadır. Serpme ekim hem birim alana fazla tohum atılması hem de bakım işlerinin zor olması nedeni ile tercih edilmemelidir. Bu sistemde birim alana hem fazla tohum ekilir, hem de çimlenme düzensiz olur. Ocak usulü ekim küçük işletmelerde yapılır. Sıra arsı ve sıra üzeri 30-50 cm aralıklarla açılan ocaklara 2-3 adet tohum atılır ve üzeri toprakla kapatılarak bastırılır.
Sıra usulü ekimde ise çeşidin gelişme ve dallanma kuvvetine sulama şekline ve çapa işlerinin elle veya makineli olarak yapılma durumuna göre yapılma durumuna göre sıralar arası 40-70 cm olacak şekilde mesafeler bırakılır. Bakla tohumları çimlenmeleri için fazla su istediği için ekim derinliğinin fazla olması gerekir. Ekim derinliği tohumun iriliği, ve toprak yapısına göre değişebilmektedir. İri tohumlu baklalarda ekim derinliği 7-8 cm küçük tohumlularda ise 5-6 cm olmalıdır. Ağır topraklara ekim derinliği 5-6 cm, hafif bünyeli topraklarda ise 8-10 cm sıra üzeri olmak üzere sıravari ekim şekli en uygun olmalıdır.
Ülkemizde uygulanan bir başka yetiştirme yönteminde ise pullukla açılan çizgilere pulluğun arkasından yürüyen bir işçi tohumları eşit aralıklarla bırakır ve pulluğun dönüşünde açılan çizgilere atılan tohumların üzeri kapatılır. Bu ekim şeklinde pulluğun fazla derin veya yüzeysel olarak çizileri açması ve tohumların değişik derinliklere düşmesi nedeniyle düzenli bir çimlenme meydana gelmemektedir.
Çapalama
Bakla üretimi için hazırlanmış tavlı topraklara ekilen tohumlar 10-15 gün içinde çimlenerek toprak yüzeyine çıkarlar. Toprak yüzeyine çıkmış bitkilerin 8-10 cm boy alınca birinci çapa yapılır. Bu dönemde bitkilerin boğazı doldurulur. Çimlenmeden önce ikinci çapa yapılarak hem toprağın kabartılması ve kaymak tabakasının kırılması, hem de yabancı otlardan temizlenmesi sağlanır. Çimlenme döneminde çapa yapılmaz. Bu dönemde çimlenme yapılırsa çiçeklerde dökülme görülür. Bunun sonucu olarak verim düşer. Bakla yabancı otlara karşı selektif ot ilacı atılarak mücadele edilir.
Sulama
Baklanın gelişme döneminde hava kurak giderse çiçeklenmeden önce mutlaka sulama yapılmalıdır. Meyve bağladıktan sonra bitkinin ihtiyacına göre belirli aralıklarla sulama tekrarlanır. Özellikle ilkbahar üretiminde iyi bir ürün için düzenli ve devamlı sulama önemlidir.
Gübreleme
İlkbaharda tohum ekimi yapılacak ise, bir evvelki sonbaharda ekimden birkaç ay evvel dekara 2-3 ton iyi vasıflı yanmış çiftlik gübresi verilmelidir. Bakladan kaliteli ve yüksek verim elde etmek için başlangıçta bitki nodozitelerini oluşturuncaya kadar az bir azotlu gübrelemeye ihtiyaç vardır. Dekara 8-10 kg azotlu gübre yeterlidir. Fosforlu gübreler ise aynı zamanda topraktaki bakteriyel flora için gereklidir. Toprakta yeterli fosfor bulunursa bakteriler bakla köklerine geçer ve bitkinin gelişmesi hızlı olur. Fosfor eksikliği bakladaki protein sentezini yavaşlatır. Bakla üretiminde bir dekar alan için 10-15 kg fosfor yeterlidir.
Olgunluk, Hasat ve Depolama
Baklalarda hasat zamanı taze bakla, taze iç bakla ve kuru dane olarak değerlendirilme şekline göre değişir. Taze bakla için hasat meyveler çeşidin normal iriliğinin 1/3 veya en fazla ½ sine aldıklarında olmak üzere kademeli olarak elle yapılır. Turfanda olarak hasat edilen baklaların boylarının 5-7 cm olması yeterlidir. Bu dönemde hasat edilen baklaların ağırlıklarının az olmasına karşın fiyat oldukça yüksektir. Fiyatın düşmesine bağlı olarak hasat edilen baklaların iriliği de artar. Zaman geçtikçe baklaların içerisindeki daneler sertleşir ve bakla kabukları da sertleşerek taze olarak değerlendirilme özelliğini kaybederler. Bu tip baklalar daha sonra taze iç bakla olarak değerlendirilir.
Taze bakla hasadında baklaların toplanması gelişi güzel çekip koparmak suretiyle yapılmamalıdır. Bakla hasat edilirken çok nazik yapıda olan dalı da kolaylıkla kopabilir. Bunun için hasat edilecek baklaları elle tutup aşağıya doğru hafifçe sıyırarak gövdeden ayırmalıdır. Aksi taktirde birbirine uzunca müddet temas den baklalar süratle siyahlaşır ve Pazar değerini kaybeder.
Taze bakla olarak değerlendirmede, baklalar biraz daha geç hasat edilerek içlerindeki tohumların gelişmesi sağlanır, ancak hasat, tohumların sertleşmesine meydan verilmeden yapılmalıdır.
Bakla taze olarak tüketildiğinden saklanması ve depolanması söz konusu değildir. Ürün miktarının fazla olduğu pazarda birikim meydana gelir. Bu durumda fiyat düşmeleri meydana gelir. Ürün miktarının fazla olduğu yıllarda baklalar daha geç hasat edilerek taze iç bakla ve kuru dane olarak değerlendirilir.
Verim
Ekim zamanı, çeşit üretimi, hasat zamanı ve değerlendirme şekline bağlı olarakj bir dekar alandan elde edilecek ürün miktarı değişir. Bir dekar alandan taze bakla olarak 1000-1500 kg. taze iç bakla olarak 700-900 kg bakla hasat edilir. Kuru dane olarak ise dekardan 150-300 kg dane hasat edilebilir
İklim İsteği
Vegetasyon süresi 120 200 gün gibi uzun olmasına karşın fazla sıcaklık istemez. Ilık iklim bitkisi olup börülce, fasulye ve bezelyeye nazaran soğuklara biraz daha fazla dayanabilmektedir. Bakla yağışlı ve rutubetli iklimleri sever. Vegetasyon dönemi boyunca düzenli ve yeterli miktarda yağış alan, yada sulanabilen yerlerde iyi yetişir. Taze bakla üretimi kış veya ilkbahar döneminde yapığından bu dönemde iklim koşullarının kurak veya soğuk olmaması gerekir.
Bakla tohumlarının çimlenip bitkinin toprak yüzeyine çıktığı ilk dönemde ?4 ve ?6 °C sıcaklıklara dayanabilir. Sıcaklığın ?10 °C ?ye düşmesi bitkilerin ölümüne neden olur. Toprak sıcaklığının 9 °C hava sıcaklığının 10-14 °C arasında olması tohumların çimlenebilmeleri için uygun bir sıcaklıktır. Normalde bitki gelişmesi için 10-20°C arasında değişen bir sıcaklığın olması gerekir. Çimlenme zamanındaki fazla yağış ve kuraklık bakla verimini önemli ölçüde azaltır. Çimlenme dönemi boyunca ılık bir hava geçerse ürün miktarı artar. Deniz havası baklanın en iyi uyum sağlayabileceği havadır.Bakla kısmen uzun gün bitkisidir. Kısa günde yeşil aksamı iyi gelişir. Generatif gelişme için günlük ışıklanma süresinin 12 saatin üzerine çıkması gerekir.
Toprak İsteği
Bakla derin, geçirgen, organik maddece zengin su tutma kapasitesi yüksek tınlı killi topraklarda en iyi sonucu verir. Erkencilik düşünüldüğünde hafif kumlu topraklar yüksek verim düşünüldüğünde ise alüviyal ve kili- kumlu topraklar ile ıslah edilmiş turbiyer topraklar tercih edilir. Toprak nötr veya hafif alkali olduğu zaman en iyi verim elde edilir. PH 7-7.5 arasında olmalıdır. Asitli topraklarda baklanın büyümesi yavaşlar ve verimi çok düşük olur. Bu tip topraklarda nodozite bakterilerinin bitki köklerini ziyareti ve nodozite meydana getirme oranı çok düşük olur.
Yetiştirilme Şekli
1.Toprak hazırlığı ve ekim,
2.Çapalama
3.Gübreleme
4.Sulama
5.Olgunluk hasat ve depolama
6.Verim
Toprak Hazırlığı ve Ekim
Bakla kışlık ve yazlık olarak yetiştirilebilir. Kışlık ekimlerde anızdan sonra tarla sürülür ekime hazırlanır. Yazlık ekimde ise, anız bozumundan sonra toprak derince sürülür. İlkbaharda tohum ekiminden önce tekrar sürülerek ekime hazırlanır. Bakla derine ekildiği için toprak derin işlenmeli ve yabancı otlardan temizlenmiş olması gerekmektedir.
Toprak ekimi kışları uygun olan bölgelerde ekim ve kasım aylarında başlamak üzere ilkbahara kadar olan dönemde yapılabilir. Ülkemizde ilk turfanda için Akdeniz ve Ege bölgelerinde deniz iklimine yakın yetiştirme alanlarında tohum ekimi kışlık olarak ekim ayı rotalarından kasım ayı sonuna kadar yapılabilir. Orta Anadolu gibi kışları soğuk geçen bölgelerde tohum ekimi Mart-Nisan aylarında D. Anadolu gibi ilkbahar geç donlarının daha uzun devam ettiği bölgelerde ise mayıs ayından itibaren yapılmaktadır. Bu üretim şekline yazlık üretim denir.
Baklada tohum ekimi üç yollan olmaktadır. Serpme ekim hem birim alana fazla tohum atılması hem de bakım işlerinin zor olması nedeni ile tercih edilmemelidir. Bu sistemde birim alana hem fazla tohum ekilir, hem de çimlenme düzensiz olur. Ocak usulü ekim küçük işletmelerde yapılır. Sıra arsı ve sıra üzeri 30-50 cm aralıklarla açılan ocaklara 2-3 adet tohum atılır ve üzeri toprakla kapatılarak bastırılır.
Sıra usulü ekimde ise çeşidin gelişme ve dallanma kuvvetine sulama şekline ve çapa işlerinin elle veya makineli olarak yapılma durumuna göre yapılma durumuna göre sıralar arası 40-70 cm olacak şekilde mesafeler bırakılır. Bakla tohumları çimlenmeleri için fazla su istediği için ekim derinliğinin fazla olması gerekir. Ekim derinliği tohumun iriliği, ve toprak yapısına göre değişebilmektedir. İri tohumlu baklalarda ekim derinliği 7-8 cm küçük tohumlularda ise 5-6 cm olmalıdır. Ağır topraklara ekim derinliği 5-6 cm, hafif bünyeli topraklarda ise 8-10 cm sıra üzeri olmak üzere sıravari ekim şekli en uygun olmalıdır.
Ülkemizde uygulanan bir başka yetiştirme yönteminde ise pullukla açılan çizgilere pulluğun arkasından yürüyen bir işçi tohumları eşit aralıklarla bırakır ve pulluğun dönüşünde açılan çizgilere atılan tohumların üzeri kapatılır. Bu ekim şeklinde pulluğun fazla derin veya yüzeysel olarak çizileri açması ve tohumların değişik derinliklere düşmesi nedeniyle düzenli bir çimlenme meydana gelmemektedir.
Çapalama
Bakla üretimi için hazırlanmış tavlı topraklara ekilen tohumlar 10-15 gün içinde çimlenerek toprak yüzeyine çıkarlar. Toprak yüzeyine çıkmış bitkilerin 8-10 cm boy alınca birinci çapa yapılır. Bu dönemde bitkilerin boğazı doldurulur. Çimlenmeden önce ikinci çapa yapılarak hem toprağın kabartılması ve kaymak tabakasının kırılması, hem de yabancı otlardan temizlenmesi sağlanır. Çimlenme döneminde çapa yapılmaz. Bu dönemde çimlenme yapılırsa çiçeklerde dökülme görülür. Bunun sonucu olarak verim düşer. Bakla yabancı otlara karşı selektif ot ilacı atılarak mücadele edilir.
Sulama
Baklanın gelişme döneminde hava kurak giderse çiçeklenmeden önce mutlaka sulama yapılmalıdır. Meyve bağladıktan sonra bitkinin ihtiyacına göre belirli aralıklarla sulama tekrarlanır. Özellikle ilkbahar üretiminde iyi bir ürün için düzenli ve devamlı sulama önemlidir.
Gübreleme
İlkbaharda tohum ekimi yapılacak ise, bir evvelki sonbaharda ekimden birkaç ay evvel dekara 2-3 ton iyi vasıflı yanmış çiftlik gübresi verilmelidir. Bakladan kaliteli ve yüksek verim elde etmek için başlangıçta bitki nodozitelerini oluşturuncaya kadar az bir azotlu gübrelemeye ihtiyaç vardır. Dekara 8-10 kg azotlu gübre yeterlidir. Fosforlu gübreler ise aynı zamanda topraktaki bakteriyel flora için gereklidir. Toprakta yeterli fosfor bulunursa bakteriler bakla köklerine geçer ve bitkinin gelişmesi hızlı olur. Fosfor eksikliği bakladaki protein sentezini yavaşlatır. Bakla üretiminde bir dekar alan için 10-15 kg fosfor yeterlidir.
Olgunluk, Hasat ve Depolama
Baklalarda hasat zamanı taze bakla, taze iç bakla ve kuru dane olarak değerlendirilme şekline göre değişir. Taze bakla için hasat meyveler çeşidin normal iriliğinin 1/3 veya en fazla ½ sine aldıklarında olmak üzere kademeli olarak elle yapılır. Turfanda olarak hasat edilen baklaların boylarının 5-7 cm olması yeterlidir. Bu dönemde hasat edilen baklaların ağırlıklarının az olmasına karşın fiyat oldukça yüksektir. Fiyatın düşmesine bağlı olarak hasat edilen baklaların iriliği de artar. Zaman geçtikçe baklaların içerisindeki daneler sertleşir ve bakla kabukları da sertleşerek taze olarak değerlendirilme özelliğini kaybederler. Bu tip baklalar daha sonra taze iç bakla olarak değerlendirilir.
Taze bakla hasadında baklaların toplanması gelişi güzel çekip koparmak suretiyle yapılmamalıdır. Bakla hasat edilirken çok nazik yapıda olan dalı da kolaylıkla kopabilir. Bunun için hasat edilecek baklaları elle tutup aşağıya doğru hafifçe sıyırarak gövdeden ayırmalıdır. Aksi taktirde birbirine uzunca müddet temas den baklalar süratle siyahlaşır ve Pazar değerini kaybeder.
Taze bakla olarak değerlendirmede, baklalar biraz daha geç hasat edilerek içlerindeki tohumların gelişmesi sağlanır, ancak hasat, tohumların sertleşmesine meydan verilmeden yapılmalıdır.
Bakla taze olarak tüketildiğinden saklanması ve depolanması söz konusu değildir. Ürün miktarının fazla olduğu pazarda birikim meydana gelir. Bu durumda fiyat düşmeleri meydana gelir. Ürün miktarının fazla olduğu yıllarda baklalar daha geç hasat edilerek taze iç bakla ve kuru dane olarak değerlendirilir.
Verim
Ekim zamanı, çeşit üretimi, hasat zamanı ve değerlendirme şekline bağlı olarakj bir dekar alandan elde edilecek ürün miktarı değişir. Bir dekar alandan taze bakla olarak 1000-1500 kg. taze iç bakla olarak 700-900 kg bakla hasat edilir. Kuru dane olarak ise dekardan 150-300 kg dane hasat edilebilir
