BANKA ORGANLARI
Bankaların Üst Yönetim Organları: Bankaların yönetim yapıları, üst yönetim organları, genel müdürlük şubeler ve servisler şeklinde sıralanabilir.
1.Genel Kurul: Genel kurul banka pay sahiplerinden oluşur. Bankalarda en yüksek organı olan Genel Kurul normal şartlarda yılda bir kez toplanır. TTK'nun 360. maddesi: "Genel kurulda pay sahipleri, organların atanması bilanço ve kâr zarar hesapları gibi mali tabloların onayı, olağanüstü yedek akçelerin ayrılması, kâr dağıtımı gibi anonim şirket işlemlerine ilişkindir. Oy hakkı olan pay sahipleri bu haklarını kendileri kullanabilecekleri gibi pay sahibi olan ya da ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça pay sahibi olmayan üçüncü şahıslar aracılığıyla kullanabilirler." Hükmünü getirmiştir.
Bankalar kanunu ise, genel kurul üyelerinin, genel kurulda oy haklarını ve oyların hangi esaslara göre kullanacaklarını belirlemiştir. Bu kanuna göre,
- Genel kurulda ortaklar, sahip oldukları pay sayısı kadar oy kullanabilirler.
- Bankanın genel kurulunda, sermayenin % 10 veya daha fazlasına sahip olan ortaklar, yönetim kurulu başkan ve üyeleri vekil olarak oy kullanamazlar. Denetçiler ve birinci derecede imza yetkisine sahip olanlar da vekil olarak oy kullanamazlar.
- BDDK, banka genel kurulunda bir denetçi bulundurma yetkisine sahiptir.
2. Yönetim Kurulu: Bankaların yönetim kurulları beş kişiden az olamaz. Bu maddenin (2) numaralı fıkrasının (a) bendinde genel müdür için öngörülen şartlar, süre hariç yönetim kurulu üyelerinin yarıdan bir fazlası için de aranır. Murahhas üyelerin genel müdürde aranan şartları taşımaları zorunludur. Türkiye'de şube açmak suretiyle faaliyette bulunan yurt dışında kurulu bankaların Türkiye'deki yönetim merkezlerinde, yönetim kurulu yetki ve sorumluluklarını taşıyan, merkez müdürünün de dahil olduğu üç kişilik bir müdürler kurulu kurulur. Diğer kuruluşlarda olduğu gibi bankaların yönetim kademesinde, genel kuruldan sonra en yetkili organ yönetim kuruludur. Bankalar Kanunu'na göre Türkiye'de faaliyet gösteren bankaların yönetim kurulu üyelerinin sayısı en az beş kişiden oluşur. Banka genel müdürü, bulunmadığı hâllerde vekili yönetim kurulunun tabii üyesidir. Bankalar Kanunu'na göre, kredi açma yetksi verilmiş olan üç kuruldan bir tanesi de yönetim kuruludur. Belirli bir meblağın üzerindeki krediler yönetim kurulunun onayı ile açılır.
Yönetim kurulu banka faaliyetlerini yönlendirir, bankanın para politikasını tespit eder ve politikaların izlenmesini temin edecek şekilde banka işlemlerini denetler. Banka yönetim kurulunun sorumlulukları şunlardır:
- Üst kademedeki yöneticilerin (Genel müdür, genel müdür yardımcıları ve şube müdürleri) sorumluluklarının belirlenmesi
- Bankaların bulundukları mahaldeki duruma göre, yeterli sayıda ve nitelikte personele sahip olmasının temin edilmesi ve buna bağlı olarak personele verilecek olan maaşlanrın ve diğer ek ödemelerin tespit edilmesi
- Banka kredilerinin kanunlara uygun ve güvenilir şartlarda verilmesi ve kontrol altında tutulması
- Yeterli sermayenin sağlanmasının böylelikle mevduat sahiplerinin haklarının korunmasının gözetilmesi
- Banka yatırımlarnın emniyet ve seyyaliyet (akışkanlık, bir kredinin kısa sürede geri ödenmesi. İş mevsimlerine uygun ve hareketli kullandırılması dolu ve donuk bırakılmaması) ilkelerini göz önünde bulundurularak gerçekleştirilmesinin sağlanması
- Bankanın faaliyetlerini kârlı bir şekilde sürdürerek ve halkın bankaya güven duymasını sağlamaktır.
Kural olarak yönetim kurulu üyeleri banka faaliyetlerinin sürdürülmesine ait sorumlulukları yöneticilere devrederler. Üyelerinin çoğunluğu üst kademedeki yöneticilerden oluşan komiteler kurarak belirli görevlerin yerine getirilmesini ve gözetimini sağlar.
3. Denetim Komiteleri: Dünyanın çeşitli ülkelerinde ve Türkiye'de yaşanılan ve bedeli çok pahalı olan kötü deneyimler sonucu günümüzde şirketlerin mali durumu ve maruz kaldığı riskler konusundahisse ve menfaat sahiplerinin şirket yönetimlerinden yeterli, doğru ve zamanında bilgilendirilme istemine ilişkin gereksinimleri artmıştır. Bu nedenle SPK ve BDDK tarafından yapılan düzenlemelerle denetim komitesi uygulaması başlatılmıştır.
4. Kredi Komitesi: Kredi açma yetkisi yönetim kuruluna aittir. Yönetim kurulu kredi açma yetkisini Kurulca belirlenecek usul ve esaslar çerçevesinde kredi komitesine veya genel müdürlüğe devredebilir.
- Kredi komitesinin görevi büyük montanlı (tutarlı, yekünlü) kredilerinin onaylanması veya reddedilmesi, sorunlu kredilerin kontrolü ve toplam kredi portföyünün (sahip olunan varlıkların yatırım sonucu oluşturduğu toplam değerdir. Bir çeşit cüzdan) risk düzeyini en alt düzeyde tutarak faaliyetlerinin sürdürülmesi şeklinde özetlenebilir.
- Kredi açma yetkisini haiz olanlar, kendileri ile eş ve velayeti altındaki çocuklarının veya bunlarla risk grubu oluşturan diğer gerçek ve tüzel kişilerin taraf olduğu kredi işlemlerine ilişkin değerlendirme ve karar verme aşamalarında yer alamaz ve bu hususu yazılı olarak yetkililere bildirir.
- Kurul, bu madde ve 50 nci madde hükümlerine aykırı olarak kullandırıldığı tespit edilen kredilerin, ilgili bankanın özkaynak hesabında indirim kalemi olarak dikkate alınmasına karar vermeye veya bu krediler tutarında ilave özkaynak temin edilmesini zorunlu tutmaya yetkilidir.Yönetim kurulu, kredi komitesinin faaliyetlerini denetlemekle yükümlüdür.
5. Denetçiler (Teftiş Kurulu): Bankaların işlemlerinin bankacılık ilkeleri ve mevzuatına uygunluğunu denetlemek üzere yeteri kadar müfettiş çalıştırmaları Bankalar Kanunu'nda zorunlu tutulmuştur. Müfettişler teftiş kurulunu oluşturur. Teftiş kurulu başkanlığı organizasyon şeması içinde üst yönetim kademesinde değerlendirilen bağımsız bir yapı içerisinde yerini almaktadır.
Müfettiş: Banka müfettişleri, bankanın genel müdürü veya yönetim kurulu tarafından atanmış personeldir. Bir bankanın müfettişleri bankanın şubeleri ve bağlı kuruluşlarını periyodik aralıklarla veya gerekli görüldüğünde denetler. Bankaların iç denetimlerini sağlamak için, bankanın faaliyet hacmiyle orantılı olarak müfettiş çalıştırması zorunludur.
Genel Müdürlük: Genel müdürlük bankaların en büyük icra organıdır. Bankaların kuruluş nitelikleri ve çalışma düzenleri göz önünde bulundurularak ülkemizde bu işletmenin en büyük yöneticisine genel müdür denilmektedir. Genel müdürlerde aranacak şartlar 5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun 25. maddesinde şöyle belirlenmiştir: Banka genel müdürlerinin hukuk, iktisat, maliye, bankacılık, işletme, kamu yönetimi ve dengi dallarda en az lisans düzeyinde, mühendislik alanında lisans düzeyinde öğrenim görmüş olanların ise belirtilen alanlarda lisansüstü öğrenim görmüş olmaları ve bankacılık veya işletmecilik alanında en az on yıllık mesleki deneyime sahip olmaları şarttır.
1. Genel Müdür Yardımcılığı: Genel müdür yardımcılarının en az yedi yıllık mesleki deneyime sahip ve asgari üçte ikisinin birinci fıkrada belirtilen alanlarda en az lisans düzeyinde öğrenim görmüş olması şarttır. Başka ünvanlarla istihdam edilseler dahi, yetki ve görevleri itibarıyla genel müdür yardımcısına denk veya daha üst konumlarda icraî nitelikte görev yapan diğer yöneticiler de bu kanunun genel müdür yardımcılarına ilişkin hükümlerine tâbidir.
2. Genel Müdürlerin ve Yardımcılarının Atanmaları ve Görevden Ayrılmaları: Genel müdürlüğe ve yardımcılıklarına atanacakların, bu maddede aranan şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte kuruma bildirilmesi şarttır. Bildirimden itibaren yedi iş günü içinde kurumca olumsuz görüş bildirilmemesi durumunda ilgili kişilerin atamaları yapılabilir. Herhangi bir nedenle görevden ayrılan genel müdür ve yardımcılarının görevden ayrılma nedenleri, ilgili banka ve görevden ayrılan tarafından yedi iş günü içinde kuruma bildirilir. Genel müdür ve genel müdür yardımcıları, konsolide (birleşik) denetime tâbi ortaklıklar hariç başka bir ticari kuruluşta tam veya yarı zamanlı olarak görev alamaz. Bir ticari bankanın merkez örgütü, genel olarak aşağıdaki bölüm ve gruplardan oluşabilir:
- Yönetim kurul başkan ve üyeleri (murahhas, üyeler)
- Genel müdür ve genel müdür yardımcıları
- Teftiş kurulu başkanlığı
- Grup müdürlükleri
- Dış ilişkiler grup müdürlüğü
- Hukuk ve takip işleri grup müdürlüğü
- İdari işler grup müdürlüğü
- İnsan kaynakları grup müdürlüğü
- İnşaat emlak grup müdürlüğü
- İstihbarat ve proje değerlendirme grup müdürlüğü
- Fon yönetimi müdürlüğü (Kaynak yönetimi müdürlüğü)
- Krediler grup müdürlüğü
- Mali işler grup müdürlüğü
- Menkul değerler grup müdürlüğü
- Bilgi işlem grup müdürlüğü
- Pazarlama grup müdürlüğü
- Şube koordinasyon ve planlama grup müdürlüğü
- Danışmanlar
3. Genel Müdürlüğün Görevleri: Genel müdürlüğün görevleri dört grupta toplanabilir:
- Bankayı temsil etmek genel prensip, emir ve kararları vermek,
- Şubelerin açılması, organizasyonu ile personel politikasını yönetmek,
- Bankanın kredi politikasının sevk ve yönetimini sağlamak,
- Yasalar ve ana sözleşme veya yönetmeliklerle kendilerine verilen yetkileri kârlılık ve verimlilik ilkelerine uygun olarak kullanmak.
4. Şubeler: Banka şubelerinde en önemli görev, yetki ve sorumluluk şube müdürlerindedir. Bankacılık bir uzmanlık ve yetenek işi olduğundan şube müdürlerinin bu konu ile ilgili yüksek öğrenim görmüş olmaları tercih edilmektedir. Her banka şubesinde bir müdür bulunması zorunludur.
5. Bankalarda Servisler: Her bankada, bankanın organizasyon yapısının büyüklüğüne, şubelerin iş hacimlerine göre genel müdürlük, bölgeler ve şubelerde servisler bulunur.
