Beyana dayanan tarhiyat
Beyana dayanan tarhiyat, beyan üzerinden alınan vergilerde, beyannamenin alınması sırasında vergi dairesince yapılan tarhiyatı ifade etmektedir. Demek oluyor ki söz konusu tarhiyat türü ancak beyanname ile beyan edilen vergiler için ve beyan sırasında söz konusu olmaktadır. Söz konusu tarhiyat türünde mükelleflerin beyan ettikleri matrah üzerinden vergi dairesince “tahakkuk fişi” ile gerekli tarhiyat yapılmakta ve tarhiyatın yapıldığı anda da vergi kesinleşme durumuna gelmektedir. Beyana dayanan tarhiyatta, tarhiyatın yapıldığı anda verginin kesinleşiyor olması, verginin hesaplanması işleminin mükelleflerin beyan ettikleri matrahlar üzerinden yapılıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Kural olarak, -işlemde bir vergi hatası olması veya ihtirazî kayıtla beyanda bulunulması halleri dışında- mükelleflerin kendi beyanlarına itirazlarının söz konusu olmamasından dolayı beyan edilen matrahlar üzerinden tarh edilen vergiler, tarhiyat işleminin gerçekleştirilmesi anında, aynı zamanda tahakkuk etmekte, diğer bir deyişle kesinleşmektedir.
Örneğin, mükellefin vermiş bulunduğu yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan ettiği 10 milyon lira matrah (vergiye tabi gelir) üzerinden, bu matraha isabet eden vergi oranına göre vergi tutarının tahakkuk fişi üzerinde hesaplanması işlemi, beyana dayanan tarhiyatı ifade etmekte olup, tarh işleminin tahakkuk fişi üzerinde yapılması da tarhiyat ile tahakkuk işleminin, yani verginin kesinleşmesi işleminin aynı anda gerçekleşmiş olduğunu ifade etmektedir.
Düzenlenen tahakkuk fişinin bir nüshası tarhiyat işlemi yapıldıktan sonra mükellefe veya beyannameyi mükellef adına vergi dairesine tevdi eden kişiye verilmektedir. Tahakkuk fişinin bir örneğinin mükellefe veya beyannameyi tevdi eden kişiye verilmesi tebliğ anlamına gelmektedir. Dolayısıyla tarh ve tebliğ işlemi aynı zamanda yapılmak suretiyle tarh edilen vergiler tahakkuk etmekte, yani kesinlik kazanmaktadır. Dolayısıyla beyana dayanan tarhiyat türünde verginin tebliği ve tahakkuku (kesinleşmesi) işlemleri de tek bir işlem ile gerçekleştirilmiş olmaktadır. Diğer bir deyişle tarhiyat işlemi ile birlikte tebliğ ve tahakkuk işlemleri de gerçekleştirilmiş bulunmaktadır.
Mükellefin tahakkuk fişini almaması verginin tahakkukunu engellemez. Bu halde tahakkuk fişinin ikinci örneği posta vasıtasıyla mükellefin beyannamede belirtilen adresine gönderilir.
Tahakkuk fişinde yer alması gereken bilgiler V.U.K.’nın 26’ncı maddesinde sıralanmıştır. Belgenin düzenlenme tarihi ve numarası, verginin türü, miktarı, verginin ilgili bulunduğu dönem, mükellefin adı-soyadı, adresi, varsa unvanı ve vergiye karşı dava açılması ve düzeltme ile ilgili bilgilere yer verilmesi gerekir. Tarh ve tahakkuk işleminin hukuka uygun olarak yapılabilmesi için söz konusu şeklî hususların tam olarak uygulanması gerekir.
Beyanname vergi dairesine elden verilebileceği gibi posta vasıtasıyla da gönderilebilir. Beyannamenin posta vasıtasıyla gönderilmesi durumunda da tarhiyat işlemi tahakkuk fişi üzerinde yapılır ve fişin bir nüshası mükellefin beyannamede belirtilen adresine gönderilir.
Beyana dayanan tarhiyat, beyan üzerinden alınan vergilerde, beyannamenin alınması sırasında vergi dairesince yapılan tarhiyatı ifade etmektedir. Demek oluyor ki söz konusu tarhiyat türü ancak beyanname ile beyan edilen vergiler için ve beyan sırasında söz konusu olmaktadır. Söz konusu tarhiyat türünde mükelleflerin beyan ettikleri matrah üzerinden vergi dairesince “tahakkuk fişi” ile gerekli tarhiyat yapılmakta ve tarhiyatın yapıldığı anda da vergi kesinleşme durumuna gelmektedir. Beyana dayanan tarhiyatta, tarhiyatın yapıldığı anda verginin kesinleşiyor olması, verginin hesaplanması işleminin mükelleflerin beyan ettikleri matrahlar üzerinden yapılıyor olmasından kaynaklanmaktadır. Kural olarak, -işlemde bir vergi hatası olması veya ihtirazî kayıtla beyanda bulunulması halleri dışında- mükelleflerin kendi beyanlarına itirazlarının söz konusu olmamasından dolayı beyan edilen matrahlar üzerinden tarh edilen vergiler, tarhiyat işleminin gerçekleştirilmesi anında, aynı zamanda tahakkuk etmekte, diğer bir deyişle kesinleşmektedir.
Örneğin, mükellefin vermiş bulunduğu yıllık gelir vergisi beyannamesi ile beyan ettiği 10 milyon lira matrah (vergiye tabi gelir) üzerinden, bu matraha isabet eden vergi oranına göre vergi tutarının tahakkuk fişi üzerinde hesaplanması işlemi, beyana dayanan tarhiyatı ifade etmekte olup, tarh işleminin tahakkuk fişi üzerinde yapılması da tarhiyat ile tahakkuk işleminin, yani verginin kesinleşmesi işleminin aynı anda gerçekleşmiş olduğunu ifade etmektedir.
Düzenlenen tahakkuk fişinin bir nüshası tarhiyat işlemi yapıldıktan sonra mükellefe veya beyannameyi mükellef adına vergi dairesine tevdi eden kişiye verilmektedir. Tahakkuk fişinin bir örneğinin mükellefe veya beyannameyi tevdi eden kişiye verilmesi tebliğ anlamına gelmektedir. Dolayısıyla tarh ve tebliğ işlemi aynı zamanda yapılmak suretiyle tarh edilen vergiler tahakkuk etmekte, yani kesinlik kazanmaktadır. Dolayısıyla beyana dayanan tarhiyat türünde verginin tebliği ve tahakkuku (kesinleşmesi) işlemleri de tek bir işlem ile gerçekleştirilmiş olmaktadır. Diğer bir deyişle tarhiyat işlemi ile birlikte tebliğ ve tahakkuk işlemleri de gerçekleştirilmiş bulunmaktadır.
Mükellefin tahakkuk fişini almaması verginin tahakkukunu engellemez. Bu halde tahakkuk fişinin ikinci örneği posta vasıtasıyla mükellefin beyannamede belirtilen adresine gönderilir.
Tahakkuk fişinde yer alması gereken bilgiler V.U.K.’nın 26’ncı maddesinde sıralanmıştır. Belgenin düzenlenme tarihi ve numarası, verginin türü, miktarı, verginin ilgili bulunduğu dönem, mükellefin adı-soyadı, adresi, varsa unvanı ve vergiye karşı dava açılması ve düzeltme ile ilgili bilgilere yer verilmesi gerekir. Tarh ve tahakkuk işleminin hukuka uygun olarak yapılabilmesi için söz konusu şeklî hususların tam olarak uygulanması gerekir.
Beyanname vergi dairesine elden verilebileceği gibi posta vasıtasıyla da gönderilebilir. Beyannamenin posta vasıtasıyla gönderilmesi durumunda da tarhiyat işlemi tahakkuk fişi üzerinde yapılır ve fişin bir nüshası mükellefin beyannamede belirtilen adresine gönderilir.
