Bölgelere Göre-İllere Göre ve Konularına Göre Halk Oyunları

Suskun

V.I.P

V.I.P

• 2 Hzr 2010

• #1

Folklor genelde Halkoyunları ile eşanlamlıymış gibi kullanılır.Oysa folklor; halkın geleneğe bağlı maddi ve manevi kültürünü kendine özgü metotlarla inceleyen ,derleyen,araştıran,sınıflandıran ve halk kültürü üzerinde değerlendirmeler yapan bir bilimdir.Kısaca diyebiliriz ki; Folklor halk oyunlarıyla birlikte diğer öğeleri (gelenek, inanç, türkü…vb) de kapsayan bir kavramdır. Bu itibarla folklor oynanmaz,halk oyunları oynanır.Çeşitli bölgelerimizde tarihi ve coğrafi bir gerçek olarak değişik örneklerle gelişen ve çoğalan halk oyunları geleneği tabiat,insan,yurt sevgisi ve milli bütünlüğün en açık ifadesidir. Halk oyunları folklor biliminin bir bölümüdür.



Belirli Özelliklerine Göre Halk Danslarının Bölümlenmesi

Halk danslarının ortaya çıkış koşullarını ve günümüz toplumundaki yerini kısaca belirledikten sonra, bu dansların yansıttıkları zengin kültür öğelerine, sunuşlarına, bölgelerine, belirli ortak özelliklerine... göre bölümlenmesinden söz edebiliriz.

Halk danslarının kümelendirilmesinde bir yol olarak bölgesel dağılış ele alınabilir.
Çünkü Anadolu'da kimi dans dalları bölgelere de adını vermektedir.
Örneğin Ege, Batı Anadolu Zeybek Bölgesi;
Orta ve Güney Anadolu Halay Bölgesi;
Doğu Karadeniz Horon Bölgesi;
Doğu Anadolu Bar Bölgesi;
Trakya Hora Bölgesi adını almaktadır.

Ancak bu tür kümelendirmeyi kesin çizgilerle belirlemenin güçlüğü vardır. Öncelikle dansların bölgeler arasındaki geçişleri göz ardı edilemez. Sözgelişi halay ele alındığında Orta Anadolu'nun dışında Doğu' da, Kuzey' de ya da başka bölgelerde de rastlamak olanağı vardır .Dansların değişik nedenlerle bir bölgeden ötekine geçişleri sonucu bir dansı salt bir bölgeye özgü saymamız da olanaksızlaşır.
Bu koşula bağlı kalarak halk danslarının bölgesel tür özelliğine göre dağılımını kümelendirebiliriz:

ZEYBEK : Zeybek oyunları tek kişi tarafından oynandığı gibi teklerden oluşan bir daire halinde de oynanmaktadır. Zeybek oyunları, toplu olarak oynandığı zaman oyuncuların birbirlerine tutunmadan oynadıkları salma oyunlardır.Bu oyun türüne Ege Bölgesinde rastlanır Aydın, İzmir , Muğla, Denizli, Bilecik, Eskişehir , Kütahya,Çanakkale, Kastamonu, Uşak, Manisa, Balıkesir , Burdur ...

HALAY : Toplu, düz dizi biçiminde ve oyuncuların birbirine tutunarak oynadığı oyun türüdür.Doğu,güneydoğu ve Orta Anadolu’da davul zurna eşliğinde oynanır.Bitlis, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Malatya, Kahramanmaraş,Gaziantep, Erzurum, Erzincan, Sivas, Mardin, Muş, Yozgat,Çorum, Adana, Ankara, Siirt, Hatay, Tokat, Şanlıurfa...

HORON : Oyuncuların dizi biçiminde birbirine tutunarak oynadığı oyunlardır. Doğa yapısının sert ve dağlık oluşu, denizinin ve havasının kararsızlığı horon oyunlarında göze çarpar Doğu Karadeniz kıyılarında kemençe veya davul eşliğinde icra edilir Trabzon, Samsun, Artvin, Ordu, Rize...

BAR : Toplu olarak ve genellikle düz dizi ya da yarım ay biçiminde, oyuncuların birbirlerine tutunarak oynadıkları disiplinli grup oyunlarına bar denir.Genellikle Doğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgesinde icra edilen bir oyun türüdür. Erzurum, Kars, Ağrı, Artvin, Gümüşhane, Bayburt, Erzincan...

HORA : Bu oyun Bar ve Halaylar gibi el ele ya da kol kola tutuşularak disiplinli bir biçimde ve dizi halinde oynanmaktadır. Genellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdür.Edirne, Kırklareli, Tekirdağ, Çanakkale...

KARŞILAMA : Karşılama iki kişinin karşılıklı durarak oynadıkları bir oyun biçimidir. Çiftlerin karşılıklı olarak toplanmalarıyla bir grup halinde de oynanmaktadır. Kız ve erkek karşılıklı çiftlerin karşılıklı iki sıra halinde dizilmesiyle bir grup oyunu biçiminde de sürdürülmektedir. Karşılamalar salma oyunlardır. Oyuncular birbirlerine tutunmazlar. Bazı karşılamalarda bütün oyuncuların ellerinde birer mendil bulunur.Genellikle Trakya’da, kısmen de Marmara’nın doğu ve güneyinde görülen bir oyun türüdür.Edirne, Tekirdağ, Kırklareli, İzmit, Adapazarı, Çanakkale,Bursa, Bilecik...

KAŞIK : Ellerinde ritim aracı olarak tahta kaşıklar bulundururlar.Güney Anadolu’nun Akdeniz’e uzanan kesimleri genellikle kaşıklı oyunlar bölgesi olarak gösterilir.Eskişehir , Afyon, Kütahya, Bilecik, Kırşehir , Konya, Mersin,Antalya, Bolu, Bursa...

BENGİ : Marmara Bölgesinin güneyinde genellikle Balıkesir dolaylarında görülen bir oyun türüdür.Balıkesir, Manisa, Bursa, Çanakkale...

MENGİ : Ege bölgesi ve Akdeniz Bölgesinin bazı illerinde bu oyun türüne rastlamak mümkündür.

TEKE ZORTLATMASI : Bu tür de yine Türkiye’nin batı ve güney bölgelerinde oynanır.Antalya, Isparta, Alanya v.b

SEMAH : Genellikle Türk-Alevi topluluklarının özel ayin ve toplantılarında kendi aralarında yaptıkları törenlerle ilgili oyunlardır.Türkiye’nin hemen hemen her yerinde semahlara rastlamak mümkündür.

Halk danslarının kümelendirilmesinde izlenebilecek bir yol da konularına göre ayırımlamadır.

Bu kümelendirme değişik biçimlerde yapılabilir: Örneğin bir ayırım dansçıların sayı ve cinsiyetine göre yapılandır

Tek kişilik kadın dansları Estireyim mi (Bolu), Yoğurt (Eskişehir)...;

Tek kişilik erkek dansları Zeybek (Aydın), Misket (Ankara)...;

İki kişilik kadın dansları Ördek (Bolu), Mandalar (Kırklareli)...;

İki kişilik erkek dansları Hançer Barı (Erzurum), Kırka Zeybeği (Eskişehir)...;

toplu kadın dansları Güvercin (Erzurum), Çömüdüm (Kütahya)...;

Toplu erkek dansları Coşkun Çoruh (Artvin), Koçaklama (Ağrı)...; Kadın-erkek karışık danslar Delilo (Elazığ), Dokuzlu (Gaziantep)...

Bir başka ayırım da dansın eşliğinin türkülü Bağ Belleme (Afyon), Çalgılı Bengi (Balıkesir) ya da suskun Kılıç Kalkan (Bursa) oluşuna dayanmaktadır.

Bir başka ayrımlama biçimi de dans adlarının anlamlarından kaynaklanır:

Yer adı taşıyan danslar
Sivas Halayı (Sivas),
Tavas Zeybeği (Denizli)...;

renk adı belirten danslar
Sarı Zeybek (Antalya),
Yeşilim (Konya)...;

sayı adı taşıyan danslar
Beş Ayak (Malatya),
On dört (Artvin)...;

iş, meslek adı belirtilen danslar
Kasap (Edime), Yağcılar (İzmir), Ormancı (Kastamonu)...

Dansların bu değişik ayırımlamalarının ardından konuları bakımından en sağlıklı kümelendirmeye gelebiliriz:

Anadolu halk danslarının büyük bir bölümü taklitli, dramatik yapılı danslardır.Bu nitelikli danslar doğa olaylarını, günlük yaşamı, kadın erkek ilişkilerini, vuruşmaları, hayvanları taklide dayanır.

Örneğin hayvan yansıma1ı danslardan
Tavuk Ban (Erzurum) tavuğun hareketlerini;
Ceylani (Kars) ceylanın yürüyüşünü;
Serçe Oyunu (Gaziantep), serçe sıçramalarını taklit eder.

Aynı biçimde
Horoz Oyunu (Yozgat),
Kurt Kuzu (Diyarbakır),
Ördek (Bolu),
Keklik (İçel),
Ayı Oyunu (Bitlis),
Kartal Oyunu (Bingöl) da hayvan taklitlerini konu edinir.

İş ve günlük yaşamı taklit eden danslardan
Tesi (Artvin) yün eğirmeyi

Köy Halayı (Sivas) günlük yaşamın değişik görüntülerini;
Türkmen Kızı (İçel) hamur yoğurma, ekmek yapma, yün eğirme hareketlerini taklit eder.
Madımak (Sivas),
Yayılı Halayı (Yozgat),
Kirman (Kayseri),
İş Halay'ı (Sivas)... aynı küme içinde değerlendirilebilecek danslardır.

Kadın-erkek ilişkilerinin hareketlerle taklidine dayanan danslardan
Sarı Zeybek (Sivas)
Bıçak (Elazığ) erkeğin kadına dil dökmesine ve sonunda beraberliklerini anlatır. Aynı kümede Tekerleme,
Kıskanç (Kars),
Hürünü (Çorum),
Sürdüm (Ankara),
Sudan Geçirme (Kütahya) dansları da sayılabilir.

Çarpışma ya da savaşı konu alan danslar arasında
Hançer Barı (Erzurum),
Bıçak Horonu (Trabzon) saldırma, vuruşma ve savunma taklitlerine dayanır.

Çandırlı Tüfek Oyunu (Giresun) dansçıların tüfeklerle belli bir noktaya ateş etme hareketlerine dayanır.

Kılıç ve Kalkan Oyunu (Bursa) dansçıların kılıç ve kalkan seslerine uyarak oynadıkları bır oyundur.Ayrıca yine bu küme içinde fakat silahsız çarpışmayı anlatan taklitli danslar da vardır.Örneğin Sin Sin (Adıyaman), Çepik (Bingöl, Diyarbakır), Harkuşta (Bitlis)...

Doğa olaylarını konu edinen danslardan
Uzundere (Kars) ve Coşkun Çoruh (Artvin) ırmağın akışını, coşkunluğunu canlandıran hareketleri taklitle anlatırken,
Kavak (Erzurum) dansında da kavak ağacının rüzgarla hareketi canlandırılmaktadır

.Doğa olgularını canlandıran danslar arasında
Burçak Tarlası (Yozgat),
Yayla Yolları (İçel),
Yağmur Duası (Diyarbakır)
Yağmur Yağar (Nevşehir),
Sis Dağı (Giresun)... sayılabilir.

 

Suskun

V.I.P

V.I.P

• 3 Hzr 2010

• #2

İllere Göre Halk Oyunları



ADANA:
1 - Adana üçayağı 2 - Depki halayı 3 - Horasan mengisi 4 – Kaba 5 – Kırıkhan 6 – Pekmez 7 - Serçe 8 - Sin sin 9 – Telefon 10 - Yağlı kenar 11-Acem-Gelin alma 12- Gürgenin Gazeli 13- Halebi 14- Hasandağı 15- Lorke

ADIYAMAN:
1 - Ağırlama (Grani) 2 - Düz (Çeçen kızı) 3 – Galuç 4 – Guvend 5 – Kelek 6 – Rişko 7 - Sinsin (Sim simi) 8 – Teşi 9 – Tırge 10 – Üçayak 11- Beşayak 12- Gemi-Kelek 13- Helican 14- Koçeri 15- Tek ayak

AFYON:
1 - Afyonun ortasında. 2 - Afyon zeybeği 3 - Basbas zeybeği 4 – Çaykenarı zeybeği 5 - Dolaşık
6 - Hatcam çıkmış 7 - Hezin hezin 8 - İğde dalları 9 - Kadılar zeybeği 10 - Teke zotlatması
11- Al yazma zeybeği 12- Erenler zeybeği 13- Harman yeri- 14- Teke zotlaması 15- Yeşil olur

AGRI:
1 – Atabarı 2 – Basso 3 – Çimençiçek 4 – Koççeri 5 – Laççi 6 – Lorke 7 – Papuri 8 - Sallama
9 - Yallı - Yelli (Hesiko) 10 - Zeyniko - Zeyno 11- Çoban Ali 12- Kazkaz 13- Koçaklama
14- Tillara 15- Yüksel

AMASYA:
1 - Çerkez halayı 2 - Düz halay 3 - Köroğlu halayı 4 - Merzifon karşılaması 5 - Sıçrama halayı
6 - Simsim – Sinsin 7 – Tarakul 8 - Terli koyun 9 – Üçayak 10 - Yelleme halayı 11- Bildiş oyunu
12- Dalliko 13- Küştaklı 14- Laz halayı 15- Sallama

ANKARA:
1- Ankara zeybeği 2- Çarşamba 3 - Hüdayda - Fidayda 4 - Karaşar zeybeği 5 - Keskin halayı
6 - Mendil zeybeği 7 – Misget 8 - Mor koyun 9 – Sabahi 10 - Yandım şeker 11- Allı Turna
12- Avşar halayı 13- Seymen zeybeği 14- Sinsin 15- Yıldız

ANYALYA:
1 - Al yazma zeybeği 2 - Antalya'nın mor üzümü 3 - Antalya zeybeği 4 - Gölhisar zeybeği
5 - Hasanbey zeybeği 6 – Kabardıç 7 – Mengi 8 – Sektirme 9 - Serik kıvrak zeybeği
10 - Yayla yolları 11- Gönen zeybeği 12- Karasu zeybeği 13- Menevşesi tutam tutam
14- Sarı zeybek inip gelir inişten 15- Serenler zeybeği

ARTVİN:
1 - Atabarı-Artvin barı 2 – Cilveloy 3 - Coşkun çoruh 4 – Daldalan 5 - Deli horon 5 - Düz horon
7 – Karabağ 8 – Kobak 9 - Orta batum 10 - Sarı çiçek 11- Borçka horonu 12- Kız horonu
13- Koçeri 14- Ondört 15- Şahlan

AYDIN:
1 - Aydın zeybeği 2 - Aydın soğukkuyu zeybegi 3 - Çine çayı zeybeği 4 - Güdüşlünün çeşmesi
5 - Harmandalı zeybeği 6 - İnce Mehmet zeybeği 7 - Kadıoğlu zeybeği 8 - Koca Arap zeybeği
9 - Ortaklar zeybeği 10 - Yağmur yağdı zeybeği 11-Bayındır koşması 12- Ellioğlu zeybeği
14- İkiparmak zeybeği 14- Kerimoğlu 15- Kuruoğlu zeybeği

BALIKESİR:
1 - A gız sini geliyor 2 – Azime 3 - Balıkesir bengisi 4 - Bengi-Pamukçu bengisi 5 - Gönen zeybeği 6 – Güvende 7 - İkili güvende 8 - Mendili oyaladım 9 - Toplu güvende 10 – Tüllek
11- Balıkesir zeybeği 12- Büyük oyun-koca oyun 13- Edremit zeybeği 14- Gülüm 15- Yerli zeybek

BİLECİK:
1 - Aşağıdan gelen hanım 2 - Bilecik karşılaması 3 - Düz oyun 4 - Güzel adın ismail 5 - Keklik zeybeği 6- Kıralın kızı 7 – Ortaköy 8 - Söğüdün erenleri 9 – Yanlama 10 - Yayla karşılaması 11- Bilecik zeybeği 12- İnce oyun 13- Kıpırdım 14- Söğüt zeybeği 15- Yereli zeybek

BİNGÖL:
1 – Aşırma 2 – Çeçen 3 – Çepik 4 - Deliley – Delilo 5 – Halay 6 - Harrani (Esmer) 7 - İki ayak 8 - Kartal 9 – Meyremo 10 - Üç ayak 11- Ağır hava 12- Bulanık 13- Dizkırma 14- Koçeri 15- Nari-Güzeller barı

BİTLİS:
1 - Ağır gövenk 2 – Değirmenci 3 - Dokuzlu - Dokuzayak 4 – Garzani 5 – Harkuşta 6 – Meyroke
7 – Papuri 8 – Timurağa 9 - Tiringo10 – Üçayak 11- Bitlis barı 12- Malafani 13- Mutki harkuştası
14- Sepe 15- Teşi 16- Aşırma 17- Kövengin yollarında 18 – Temirağa 19 – Sippe 20 – Memyane
21 – Perijvan 22- Dıldıl 23- Kavaş 24 – Nare 25 – Zeybek

BOLU:
1 - Al yemeni 2 - Davul oyunu 3 - Gerede zeybeği 4 – Halimem 5 - Karaköy kaşık havası 6 - Karşılama 7 - Köroğlu8 – Meşeli 9 – Ördek 10- Sürütme 11- Bindirme 12- Göynük zeybegı 13- Harbi Cengi 14- Mudurnu zeybeği 15- Omuz halayı

BURDUR:
1 - Al yazma zeybeği2 - Avşar beyleri3 - Burdur zeybeği4 - Kabardıç - Gabardıç 5- Karinom
6 - Menevşeli 7 - Sarhoş zeybek 8 - Sarı zeybek9 - Serenler10 - Teke zotlatması
11- Ağır zeybek 12- Avşar zeybeği 13- Çiftlik zeybeği 14- Kazım zeybeği 15- Topşeker

BURSA:
1 - Alçak oyun (Küçük oyun) 2 - Al yemeni 3 - Bursa'nın ufak tefek taşları 4 – Cezayir 5 - Eminem 6 – Güvende 7 - Kılıç kalkan 8 - Menevşesi tutam tutam 9 – Sekme 10 - Yüksek oyun (Büyük oyun) 11- A Fadimem 12- Anadolu zeybeği 13- Aralık oyunu 14- İnegöl karşılaması 15- Üvendirme zeybeği

ÇANAKKALE:
1 - Bayramiçin dağları 2 - Çan çiftlemesi 3 – Çember 4 - Çeyiz altı (Yandım Ayşem) 5 - Çifte zeybek 6 - Gelibolu zeybeği 7 - İnce oyun 8 – Karaçayır 9 - Karanlık dere 10 – Karşılama 11- Çanakkale zeybeği 12- Dolama 13- Dört günü 14- Kaba güvende 15- Salın selvi

ÇANKIRI:
1 - Çankırı halayı 2 - Çankırı zeybeği 3 - Çift ayak - Çift basma 4 - Halay – Alay 5 - Helisa
6 - Kürdün kızı 7 – Mahi 8 – Şıkırdım 9 - Topal koşma 10 – Üçayak 11-Cirit oyunu 12- Hacer oyunu 13- Kasap 14- Kaşık oyunu 15- Sinsin

ÇORUM:
1 – Bediriş 2 – Çekirge 3 - Çorum halayı 4 – Dillalla 5 – Hürünü 6 - İğdeli gelin 7 – Miço 8 – Papıra 9 – Sınsin 10 - Türkmen kızı 11- Arzı-kavaklar 12- Bıçak oyunu 13- Fidayda 14- Yerli zeybek 15- Zamah

DENİZLİ:
1- Acıpayam Oğuz zeybeği 2 - Acıpayam zeybeği 3 - Ağır Tavas zeybeği 4- Alaattin zeybeği
5 - Al yazmamı düreyim 6 - CemHem (Gireniz) 7 - Gırık Davaz zeybeği 8 - Gireniz sipsi havası
9 - Sarayköy zeybeği 10 - Tavas zeybeği 11- Kınık zeybeğim 12- Kızılhisar zeybeği 13- Teke zotlaması 14- Tekparmak zeybeği 15- Yuvarlak zeybeği

DİYARBAKIR:
1 – Beri 2 – Çepik 3 – Delilo 4 – Esmerim 5 – Halay 6 - İki ayak 7 – Meryemo 8 - Tek ayak 9 – Teşi 10 – Üçayak 11- Çaçan 12- Girani 13- Keşo 14- Kurt kuzu 15- Şuru metal-Kılıç kalkan

EDİRNE:
1 - Balkan gaydası 2 - Edirne'nin ardı bağlar 3 – Fatoş 4 - Güzel Emine 5 – Kabadayı 6 - Karşılama 7 – Kasap 8 – Kazibe 9 - Mendil (Sülümanağa) 10 – Selanik 11- Galamatya 12- İstefalka 13- Pomak gaydası 14- Zigoş 15- Gel seyrek 16 – Mendil

ELAZIG:
1- Avreş 2 - Büyük ceyiz 3 - Çayda çıra 4 – Delilo 5 - Fatmalı (Nurey) 6 – Halay 7 - Güvercin 8 – Keçike 9 - Tamzara 10 – Temurağa 11- Ağır halay 12- Bıçak oyunu 13- Kılıç kalkan 14- Şeve kırma 15- Üç ayak

ERZİNCAN :
1 – Dello 2 - Dut ağacı 3 - Erzincan'ın dağları 4 – Hayriye 5 – Horoz 6 – Koçeri 7 - Tavuk barı
8 – Temurağa 9 - Sarhoş barı10 – Sıklama 11- Bebek 12- Kızardı kayalar 13- Melik Şerif
14- Sinanlı 15- Tırnana

ERZURUM:
1 - Aşahtan gelirem 2 - Baş bar 3 – Çember 4 - Çift beyaz güvercin 5 - Hançer barı 6 – Hoşbilezik 7 - İkinci bar 8 – Kavak 9 – Nare 10 - Tersine 11- Çingeneler 12- Dello 13- Sallama
14- Sekme 15- Tavuk barı

ESKİŞEHİR :
1 - Beyler beybeği 2 – Çember 3 - Elindeki mendil 4 - Entarisi kırmızı 5 - Eskişehir zeybeği 6 - İnce oyun 7 – Kanaday 8 - Sallana zeybeği 9 - Sekme10 - Yoğurdum var 11- Eskişehir kaşık oyunu 12- Kara kuş 13- Keçeli 14- Kırka zeybeği 15- Tüverek

GAZİANTEP:
1- Ağırlama 2 - Çepikli (Havarişko) 3 – Dokuzlu 4 – Fatike- Demone 5 - Kırıkhan (Kırıkcan) 6 - Leylim 7 – Mani 8- Mendilli (Zikir) 9- Oğuzlu (Hadidiye)10 – Şamatya 11- Kuseyri-kuseri 12- Marmara 13- Serçe 14- Şirinnar 15- Şirvani

GİRESUN:
1 - Çandırlı 2- Dik kayda 3 - Dusko horonu 4 - Giresun karşılaması 5 - Kama oyunu 6 – Kolayunu
7 – Mendil 8 – Üçayak 9- Sis dağı 10 - Yali boyu 11- Çandır karşılaması 12- Dereli karşılaması
13- Eminem 14- Kumyalı 15- Miralay

GÜMÜŞHANE:
1 – Diringi 2 – Garabet 3 - Kut kut barı 4 – Lazutlar 5 - Mehmet Turan barı 6 - Sarı kız 7 – Sıksara 8 – Tamzara 9 – Temurağa 10 – Tiliko 11- Dizden kırma 12- Düz horon 13- More
14- Sarıkız 15- Üçayak

HAKKARİ:
1 – Bablekan 2 - Beryuk3 – Koceri 4 - Kulavrep (Siyah külahlı) 5 – Lizani 6 – Mamır 7 - Papuri – Pappuri 8 – Şere 9 – Talan 10 - Teke (Neryani) 11- Destar 12- Emnadeyne 13- Kaval deresi
14- Kozberi 15- Mününe-Mume

HATAY:
1 - Ağır halay (Şihhani) 2 – Çiftetelli 3 – Depki 4-Düz 5 - Garibin ayağı 6 - Kayser – Kuseyri 7 – Kırıkhan 8 – Mendilli 9 – Şenköy 10 – Üçayak 11- Bahcivancı kız 12- Deli arap 13- Eli elime değdi 14- Pamuk 15- Şergiye Şerji

İÇEL:
1 – Gerali 2 - Ham çökelek 3 – Keklik 4 - Kıbrıs zeybeği 5 – Mengi 6 - Portakal zeybeği 7 - Sallama 8 - Silifkenin yoğurdu 9 - Türkmen kızı 10 - Yayla yolları 11-Çaya vardım 12- Gasavet
13- Gökkarga zeybeği 14- Sünne 15- Tımbıllı

ISPARTA:
1 - Asi zeybeği 2 – Bidenem 3 - Çökcük oyunu 4 - Ferayi zeybeği 5 - Kesik zeybek 6 - Kıcır kıcır 7- Sarhoş zeybeği 8 – Sektirme 9 - Serenler zeybeği 10 - Teke zortlaması 11- Alyazma zeybeği 12- Dut dibi 13- Evlerinin önü mersin 14- Gül kuruttum 15- Sarı zeybek

İZMİR :
1 - Bergama zeybeği 2 - Hantuman zeybeği 3- Harmandalı zeybeği 4 - İki parmak zeybeği
5 - İnce Mehmet zeybeği 6 - İzmir Kordon zeybeği 7 - Kocaarap zeybeği 8 - Soğukkuyu zeybeği
9 - Süslü jandarma 10 - Yund dağları 11- Dağlı zeybeği 12- Kazmir zeybeği 13-Kırmızı buğday
14- Kozak zeybeği 15- Yağcılar zeybeği

KARS:
1 – Altınömür 2 – Döne 3- Elmas 4 - Iğdır barı 5 – Karabat 6 - Kentvari (Kindavur) 7 - Kıskanç
8 - Şeker oğlan 9 - Şeyh Şamil10 - Yüzbir 11-Ayşad 12- Han kızları 13- Karakaşlar
14- Kars zeybeği-Zayemeği 15- Tavuk barı

KASTAMONU:
1 - Aşağı imaret 2 - Beyler bahcesi 3 - Bütün çıtırdak 4 – Çıtırdak 5 - Davul oyunu 6 – Heyamola
7 - Genç Osman 8 – Sepetçioğlu 9 - Tiridine bandım 10 - Yarım çıtırdak 11-Çarsambadır çarşamba 12- Kastamonu zeybeği 13- Semet karşılaması 14- Seymen ağırlaması 15- Taşköprü zeybeği

KAYSERİ:
1 - Avşar ağırlaması 2 - Bızdık (çiçekdağı) 3 – Develioğlu 4 - Dokuzbuçuk (Öteyüz) 5 – Emine
6 – Karanfilli 7 – Kırıkhan 8 – KıyıIı 9 - Serçe - Topal serçe 10 – Turnalar 11- Bünyan halayı
12- Kirman 13- Öteyüz 14- Safayi 15- Sinsin

 

Suskun

V.I.P

V.I.P

• 3 Hzr 2010

• #3

Konularına Göre Halk Oyunları​

İnsan tabiat ilişkisini konu alan oyunlar. Yağmur, sis, akarsuyu konu alan oyunlar. Bitkileri konu alan halk oyunları. Rakamlarla ifade edilen oyunlar. İnsan hayvan ilişkilerini konu alan halk oyunları. Toplumsal olayları konu alan halk oyunları; kavgayı konu alan oyunlar, savaşı konu alan oyunlar, aşkı ve sevgiyi konu alan oyunlar, kızla erkeğin birbirine kur yapmasını konu alan oyunlar. Askere uğurlamayı konu alan oyunlar. Tarımı konu alan oyunlar, ekin biçimi konu alan oyunlar, ürünün zarar görmesini konu alan oyunlar. Meslekleri konu alan oyunlar, çobanlarla ilgili oyunlar, kadınların yapmış olduğu günlük işleri taklit ederek erkeklerin oynadığı oyunlar, ekmek yapımı inek sağılması gibi teşbih edilen oyunlar. Bir iş üretimi ile ilgili oyunlar ip eğirme gibi.

Halkoyunları konularına göre ikiye ayrılır.

1- Soyut konuları işleyen halkoyunları

2- Somut konuları işleyen halk oyunları.

Bunlar, öykünmeye dayalı dıramatik oyunlardır. Dıramatik oyunlar, bir olayı, bir varlığı, öykünme yolu ile dıramatize eder niteliktedir. Bunlar içerdikleri konulara göre:

a) Doğayı Öykünen Oyunlar: Erzurum'dan Kavak, Kars'tan Uzunderece oyunlarında görüldüğü gibi oyunlardaki bazı hareketler, figürler doğayı yansıtır. Kadınların vücutlarını iki yana hafif büküşleri, kavağın rüzgardan sallanışını, Uzunderece oyunundaki bazı figürler ise ırmak alkışlarını öykünmektedir.

b) Hayvan Taklitli Oyunlar: Bu oyunlarda ilk çağların dinsel kalıntılarına rastlanır. Tokat'tan Kartal Halayı, Erzurum'dan Tavuk Barı, Gaziantep'ten Yedideve ve Serçe, Silifke'den Keklik, Yozgat'tan Feyli Turnam ve Çekirge oyunları bunlara birkaç örnek olabilir. Yedideve oyunun da deve yürüyüşü, Serçe oyununda; Serçe sıçraması, Kartalda; oyuncuların kartal gibi kanat açıp süzülüşleri, Keklik'te; kekliğin konuşu, uçuşu, korkup ürkmesi, sekmesi, Feyli Turnam'da; Turnanın uçuşu, konuşu, sekerek gezinmesi öykünmektedir.



c) Savaş Taklitli Oyunlar: İçeriğinde; erlik, yiğitlik, cesaret gibi soyut kavramlar taşıyan bu oyunlarda savaş, vuruşma, dövüşme yansılanır. Bu oyunlarda araç; tüfek, bıçak, kılıç-kalkan, hançer, sopadır.

Erzurum'un Köroğlu ve Hançer Barları, Bursa'nın Kılıç-Kalkan oyunu bu tip oyunlara birkaç örnek olabilir.



d) Günlük Yaşamı Öykünen Oyunlar: Bu oyunlarda günlük yaşam, uğraşılar, yapılan işler öykünmektedir. Bu tür oyunların birçoklarında şamanizmin kalıntıları görülür. Sivas, Köy-İş Halayı bu söylediklerimize güzel bir örnek olmaktadır. Bu oyunun başlarında şamanizmin kalıntıları olan tapınma hareketleri görülür. Oyunun sonlarına doğru ibadetin verdiği rahatlık ve huzur açıkça sezilmektedir. Ayrıca Türkmen Kızı (Silifke), Kalaycı, Keçeci, Bakırcı (Kastamonu) gibi çeşitli esnaf taklitlerinin yapıldığı esnaf oyunu, Sivas'tan Arnavut oyunu da bu tür oyunlara örnek olmaktadır.



e) Kadın Erkek İlişkilerinin Öykünün Oyunlar: Bu oyunlarda sevgi, kıskançlık gibi kavramlar; kaçan, naz eden, ve kaçanın peşinde koşan, sonunda tatli bir anlaşmaya varılan gönül serüvenleri işlenir.

Sivas'tan Sarı Zeybek, Kars'tan Kıskanç, Elazığ'dan Bıçak oyunu bu tür oyunlara birkaç örnek olabilir.

 

Suskun

V.I.P

V.I.P

• 3 Hzr 2010

• #4

Halk Oyunlarının Toplu Tasnifi​

Yurt oyunlarının üç esas unsuru olan "Oyuncu, Çalgıcı ve Oyunlar" maddelerini bazı özel şartlarıyla bir arada dikkate alabilmek için önce "Oyuncular" bakımından şu yolda bir üçlü tarif üzerinde durmak doğru olur:

1. Erkeklerce oynananlar
2. Kadınlarca oynananlar (kadın oyunları)
3. Kadın - erkek karma oyun çeşitleri.

Karma oyun yürütülebilmesi için Doğu Anadolu'da en başta yakın akraba olmak şarttır.

Dört bir bucağımızda (yurt köşesinde) delikanlı zümrelerine verilegelmiş sıfatlar, onların oyuncularına da ş'mildir (oyuncularını da kapsar). Ege'nin efe'si, Karadenizin uşağı, Erzurum'un dadaşı, kendi oyunlarının da karakterlerinden sorumlu kaldılar. koçaklık da öyledir.
Oyunların eşlik zemini olarak çalgı takımları dört bir bucağımızda şu suretle as çok kümelenebilmişlerdi. Yukarı illerde yanı Kars, Erzurum, Karaköse (Ağrı) ve dolayları da oyun çalgısı meydanlarda (açık havada) her çeşit için davul - zurnadır. Kapalı yerde oynanılacaksa davul - zurnanın yerini "meyi (mey)" ile "dömbelek" çalgılarından bazen yalnız biri alır. Odada davul - zurna vurulması kulağı yorar. "Davulun sesi uzaktan hoş gelir" atasözü bu zorluğun eski ifadesidir.

Bütün yurtta "davul" t'birinde maksat zurnalarıyla birlikte çalan takımdır. Erzincan, Sivas, Çorum, Artvin, Van, Muş, Hakk'ri ve yörelerinde çalgı takımı yine davul - zurnadır.

Urfa (Şanlıurfa), Mardin, Diyarbakır, Maraş (Kahramanmaraş), Gaziantep ve dolaylarında darbuka ile telli sazlar hâkimmiş gibi görülürse de asıl çalgı yine davul - zurnadır.

Viçe (Fındıklı'nın eski adı), Hopa, Pazar, Arhavi ve civarlarında "tulum" hâkimdir. Sahilden Zonguldak ve Ereğli köylerine gelindikçe, içerlerden de meselâ Kastamonu'ya doğru telli sazların bugün çoğaldığı görülür. Giresun ve Ordu yörelerinde kez' kes'fet (yoğunluk) vardır. Şimdiki durum böyledir. Oyunlara da gün görebilen (rağbet edilen) çalgılar eşlik ediyor.

Ege'ye kadar ki bucaklarda en tabiî açık hava çalgısı yine davul - zurnadır. Odalarda telli sazlar iş görür. Rumeli'de de öye (Trakya dahil)...
Oyunlar:
Yurt oyunları ana çizgilerine göre şöyle bir tasnife bağlanabilir:

1. Nanaylar,
2. Halaylar,
3. Yallılar,
4. Zeybekler,
5. Barlar,
6. Horanlar ve Horonlar,
7. Tek oyunlar,
8. Silâhlı oyunlar.

Cümlesi (tamamı) birbirinden dallanmış ve zamanla aralarında tekrar etkileşmiş görünüp, özelliklerini şöylece özetleyebiliriz:

1. Nanaylar:
En ağır oyunlar bunlardır. Çalgısız, yalnız türküsüyle ve kadın - erkek birlikte oynanılır. "Nanay" adı, türkülerin kıta aralarında geçen "nanay nay nanay" gibi nakaratında kin'yedir (dolayıdır). Oyuncular serçe parmaklarla tutuşurlar iç içe halkalar hâlinde 40 - 50 kişi tarafından yürütülebilir. Oyun başı, önce bir mısralık türkü söyler. Sonda bütün oyuncular aynı mısrayı tekrar ederler. Bazen de türküler kız ve erkeklerin karşılıklı atışmalarıyla söylenir. Buna yukarı illerde Hakışta (veya Akışta) adı verilir.

2. Halaylar:
Düşünülmüş bir iki etimolojik iz'hına rağmen halay t'biri, oyunun belirli anlarında bir ağızdan oyunculara yükseltilen ve çeşitlenmeyen "Yalah hey!" ünleminden bozulmadır.
Bu grup oyunlar, ekseriyetle erkekler tarafından oynanır. Çalgısız, yalnız türküyle yürütülen çeşitleriyle de karşılaşırlar. Kadınlı - erkekli karmaları kez' (böylece) vardır. Erkek halayları hareket bakımından Hanay ve Yallı'lardan daha hızlıdır. Daha ziy'de Sivas, Çorum, Erzincan ve yöresinde hâkim görülüp Karadeniz ve Akdeniz taraflarının bazı dar noktalarında da herhalde zamanla bu yolda azalmış olarak gölgelerine rast gelinir. Sıralanışta, bu oyunlarda çoğu zaman bel ve ellerde tutunuşlarla karşılaşırız.

3. Yallılar:
Çalgılı çalgısız (yani yalnız türküyle) oynanabildikleri gibi, kadınlı - erkekli yürütülen çeşitleri de vardır. Omuzlardan tutunularak oynanırlar. Tempo bakımından nanaylardan daha hızlıdır. Bu grup oyunların yer adlarıyla nispetlendirildikleri görülür: Iğdır Yallısı, Çıldır Yallısı, Süregelen Yallısı gibi.

4. Zeybekler:
Ege bölgesinde son merhalede mütek'sif (yoğunlaşmış, sıklaşmış) kaldıkları için bunlara "Ege Oyunları" genel adını münâsip (uygun) görenler (itib'rî surette) bulunmuştur. Ege bölgesi ile Balıkesir dolayı ve Kastamonu havalisi bu zümreye dahildir. Fakat, en uzak bucaklarda yer yer kalıntıları görülür. Adı geçen yerlerin oyunlarını öbürlerinden ayrı tutan baskın özellik şudur: Ege oyunları el ele tutuşmazlar. Oyuncular ayrı ayrı, fakat cümlesi (hepsi) aynı tempo ve figürlerle, hem de tam bir beraberlik içinde oynarlar. Öbürleri genel heyetiyle göze çarptıkları halde, bunlarda her oyuncu ayrı ayrı dikkati çeker. Birliktelik içindeki bağımsızlık âdeta ferdin yiğitlik güvenini canlandırır. Neticede oyuncunun şahsiyet etkisi de oyunda fazlasıyla kalır (hissedilir).

5. Barlar:
Doğu Anadolu'nun üstün durumdaki oyun çeşitleri bu zümredendir. Barlar ve az sonra anacağımız Horonlar (ve Horonlar) en canlı ve hızlı oyunlarımızdır. Sırf (sadece) erkeklerce yürütülürler. Oyuncu sayısında en kalabalık olanlar bu türdendir. Tutunuşta çeşitlilik vardır. Bazı oyunlarda kişi sayısı tahdide uğramış (sınırlandırılmış) bulunmakla beraber, bazılarında kayıt yoktur ve olmayacaktır.

6. Horanlar ve Horonlar:
Giresun'un epey batısında Trabzon'un batı köylerine kadar ki bölgenin Horan denile sıra oyunlarıyla Trabzon doğusunun Horon denilen çeşitleri arasında bazı ted'hüller (birbirine girmeler) kaydedilmiş olabilirse de, karakterde coğrafya şartlarına uygun farklar vardır. Horan, bilinen en eski yazılı iml'dır. Kırım Türklerini "koran" adlı sıra oyunları kez' (böylece) çağımıza kadar ulaşabilmişlerdi. Horon kelimesine gelince; bu, horom gibi apayrı bir oyun adından muhavveldir (kalmadır, değiştirilmiştir).

En doğu Karadeniz topraklarımızda gün gören oyun çeşitleri grubu Horonlardır. Horanlar ise Halaylara daha yakın kalarak orta Karadeniz köylerinden bazen içerilere kadar davul - zurnayla yürütülmekte devam edegelmişlerdir. Adında olduğu gibi icra göreneğinde de eskilik horonlarda daha mahfuz () kalmış görünmektedir.

7. Tekli oyunlar:
Bu zümrede (grupta) pek hoş oyunlar vardır. Üç kısma (bölüme) ayrılabilirler: a) Erkek oyunları, b) Kadın Oyunları, c) Kadın - Erkek karışlıklı oynayanlar. Sayıları hayli kabarıktır.

8. Silâhlı oyunlar:
Oyuncuların elinde kılıç - kalkan, hançer, bıçak gibi silâhlar bulunarak sırf (sadece) erkekler tarafından oynanırlar. Her şekli ayrı bir (kahramanlık) ruhu taşır. Yurdun dört bir bucağında bunlardan vardır. Birkaçının adlarını hatırlatalım:
Kılıç - Kalkan Oyunu ki birçok çeşitleri vardır: Köroğlu, Zincirli Köroğlu, Bıçak Oyunu: Hançer barı gibi.

 

GöLGe

Üstat

• 3 Hzr 2010

• #5

Ben de hep halk oyunu ile folkloru karıştıranlardanım paylaştığın konu sayesinde öğrenmiş oldum;teşekkür ederim Suskun'um ;

 

2

2003ebrar

Üyecik

• 1 Şbt 2013

• #6

bende beğendim ama bazı halk oyunları yok