Bolu Antik Kentleri (Karadeniz Bölgesi)
Bithynion, Claudiopolis (Bolu) Antik Kenti
Bolu yöresindeki ilk antik kentin Bithynion olduğu bilinmekle birlikte, bu kentin, bugün Bolu Müzesinin bulunduğu tepe üstü alanda ya da, yöre halkının Eskihisar/Hisartepe dedikleri alanda mı yer aldığı kesinlik kazanamamıştır.Bithynionun, Bithynia krallarından I.Nikomedes (İÖ.280-260) ya da Ziaela (İÖ.260-228) döneminde kurulduğu sanılmaktadır. Bithynion sözcüğü Hellen dilinde Bithynios yeri anlamına gelmektedir. Claudiopolis de Cladius kenti anlamındadır.
Bithyniona yerleşen halk Bithynianın yerlisi değil, Yunanistanda Arkadia bölgesindeki Mantineia kentinden gelme göçmenlerdir. Bithynia kralları kendilerinden önceki karia kralı Mausolosun yaptığı gibi, kendi ülkelerini Hellenleştirme politikasını izlemişlerdir. Bithynhlerden sonra, yöre Romalıların egemenliğine geçmiştir. C. Papirius Carbo, Domitianus, Hadrianus, İulia Domna, Caracalla, Macrinus, Elagabalus, İulia Paula, Severus Alexandres, Maximinus, Philip, Galianusun bastırdığı paralara çok miktarda rastlanmakta olup, bunların bir kısmı müzelerde korunmaktadır.
Strabona göre, Bithynianın iç kısımlarında, Tieionun üst tarafında kurulmuş olup, sığırlar için en mükemmel otlak olan ve Salanites peynirinin yapıldığı Salona etrafındaki toprakları da içine alan Bithynion ve aynı zamanda Bithynianın merkezi olan (Bithynion) ve çok geniş ve verimli olduğu halde, yazın sağlık için hiç de iyi olmayan bir ova tarafından çevrili bulunan Askania gölünün kenarında kurulmuş Nikeia da yer almaktadır.
Bithynion, Batısında Kieros/Prusias ad Hypium, doğusunda ise Paphlagonia yolu üzerindeki Krateia yer almaktadır.MS.I. yüzyılda Bithynion ismi terk edildi. İmparator Claudius (41-54) kendi adına aynı yerde yeni bir şehir inşa ettirdi. Kalıntılardan anlaşıldığına göre bu şehir Bithynionun kalıntıları üzerinde kurulmuştur.
Claudiopolis kenti, MS.2.yüzyılda tam bir Roma kenti özelliğine kavuşmuştur. Claudiopolisin güneyinde Olympus Bithynicus Ala Dağ eteğindeki sıcak su banyoları da Plinius ile Traianus arasındaki bir mektuba konu olmuştur.
Plinus, Claudiopolisde bir dağın eteğinde bir hamam yeri kazıyorlar. Bu işler hakkında ne yapayım? Bana önerilerde bulunabilecek bir mimar gönderebilir misiniz?" diye mektup yazdığında Traianus da şu cevabı göndermiştir; Siz yerinde bulunuyorsunuz. Kendiniz karar veriniz. Mimarlara gelince; Romada olan bizler onları Yunanistandan çağırıyoruz. Siz de o civarda bulunanlarından temin yoluna gidiniz".
Roma İmparatoru Hadrianus (117-138) da bu kente özel ilgi göstermiştir.
Claudiopolis, İmparator Hadrianus döneminde daha da gelişmiş bir kent olmuştur. İmparatorun gözdesi olan Antinous adlı bir delikanlının doğum yeridir.
Nitekim, Claudiopolis sikkelerinde Antinousun profilden şekillendirilmiş portresine tesadüf edilmektedir. Sikkeler üzerinde görülen tapınağın cephesi sekiz sütunlu ve korint stilindedir.
F.K. Dörner ve S. Eyicenin de ifade ettiği gibi Roma devrinden kalma bir kitabe ile bina kalıntıları ve heykeller şehrin tarihini aydınlatmaya yardımcı olmaktadır.
Fransız arkeologlarından G. Perrot, Bithyniayı gezdiğinde, Prusias ad Hypiumda ilgi çekici bir kitabeye rastlanmıştır. Augusta, Tebai, Germanicus Sabien, Dionysios, Tiberius, Prusias, Megare, İulia, Hadrianus ve Antoninus gibi kabileler kitabede belirtilmektedir. Buradaki Prusias kabilesi haricindeki diğer bütün ahali yukarıda temas edildiği gibi Roma kökenlidir.
buluntular Prof. Dr. S. Eyice de, İlkçağ kenti ile ilgili şunları yazmaktadır:
Bugün şehrin ortasında yükselen büyük tepe ise herhalde ilk yerleşmenin izlerini taşıyan yer olmalıdır. Bunun üstü, insan eli ile düzleştirilmiş olup, burasının bir höyük olduğuna da pek şüphe edilmez. Mortdman, 1854 de Boluya geldiğinde bu tepe etrafında iri taşlardan yapılmış bir duvar ile tepenin üstünde ve tam ortada büyük ve uzun bir yapının temellerini görmüştür. O sırada bu kalıntı taş ocağı olarak kullanılmaktadır. Boluda her tarafta eski pek çok işlenmiş mimari parçalar görülür. Nitekim Vilayet Konağının girişindeki sütunların başlıkları bile eski harabelerden devşirilmiş parçalardır...
Boluda ilkçağ nekropolünden bazı izler bulunmuştur. Fakat değerli ve önemli buluntular veren mezar odası Bolunun uzağında Hıdırlar yakınında meydana çıkarılmıştır. İstanbul-Ankara yolunun yapımı sırasında Bolu tepesinin yamacında bazı mimari parçaların Bithynium-Claudiopolis şehrinin tiyatrosunun kalıntıları olabileceği ileri sürülmüştür.
Claudiopolis, Romanın dörtlü idare zamanında da önemini korumuştur. Nicomedianın doğu başkenti olarak seçilmesinin de bunda önemli rolü vardır.
bulunan defineDiocletianus zamanında Hıristiyanlık Bithyniada kalıcı bir suretle yayılmaya başlamış, Romalılar bu din taraftarlarına eziyette bulunmuştur. Buna rağmen paganizm Hristıyanlık karşısında tutunamamış, kısa zamanda Bithynianın bir çok yerine kiliseler yapılmıştır.
Claudiopolis, Heracleia ve Prusias ad Hypium gibi merkezlerde de büyük kiliseler yapılmış, ancak bunların hiç biri günümüze kadar gelememiştir.
Boluda belirgin bir Roma dönemi yapılarına rastlanmamaktadır. Kentin Osmanlılar döneminde kuruluşu sırasında, bunların büyük bir kısmının tahrip edildiği sanılmaktadır. Yalnızca, temel kazılarından rastlantı sonucu Roma dönemine ait mimari yapı kalıntıları ile çeşitli buluntular çıkmaktadır.
