BOŞNAK SOYKIRIMI-SREBRENİCA KATLIAMI
Srebrenica, Bosna Hersek’in doğusunda Sırbistan sınırına 10 km. uzaklıkta bir Müslüman Boşnak kentidir. İsmini gümüş anlamına gelen srebren kelimesinden alan kent, tarih boyu başta gümüş olmak üzere değerli maden rezervleriyle ve şifalı sularıyla ünlü bir kenttir. Romalılar zamanında kent, ‘gümüş ocağı’ anlamında Angentaria olarak biliniyordu. Barış zamanında halk geçimini turizm, madencilik ve tekstil sanayinden sağlıyordu.
Şu anda nüfusunun çoğunluğunu Sırpların oluşturduğu Srebrenica bölgesi 1992 yılında başlayan savaş öncesi, Müslüman bölgelerden biri idi. 1990’daki Yugoslavya nüfus sayımlarına göre 36.666 nüfusluk Srebrenica bölgesi yüzde 75.2 oranında Boşnak çoğunluğa sahipken Sırplar bölgenin sadece yüzde 22.7’sini oluşturuyordu.
Nisan 1992’de birkaç gün dışında, Müslümanlar, Srebrenica’da sürekli hakim durumdaydılar. Öyle ki, Srebrenica, Müslüman direnişin önde gelen bir sembolü olmuş ve Boşnakça şarkılara geçmişti. Ancak bu gerçek, 11 Temmuz 1995’te tam tersine döndü. Tarihin en karanlık günlerinden biri olan bu günde, Sırp Televizyonu, soykırımın mimarı Sırp Ordu komutanı General Ratko Mladiç’in bir tepe üzerindeki görüntülerine yer veriyordu. Mladiç Televizyon seyircilerine hitaben ‘Türklerden’ intikam alma zamanının geldiğini ve şehrin Sırp milletine bir hediye olduğunu söylüyordu.
1992 yılında Büyük Sırbistan kurma hayalindeki Sırplar, Belgrad’da Devlet Başkanı Miloseviç ve Genelkurmay Başkanı Perisiç’in desteğini alarak sözde Bosna Sırp Devleti ve Sırp Demokrat Partisi (SDS) Başkanı olan eski bir psikiyatri doktoru Radovan Karadziç ve General Ratko Miladiç öncülüğünde Bosna Hersek’te etnik arındırma çalışmalarına başladılar.
Üç yıl boyunca Sırplar uluslar arası hiçbir konvansiyona kulak asmayarak insanlık dışı uygulamalarını pervasızca sergilediler. Soykırım ise savaş başladığından beri Sırpların başvurduğu yegane savaş yöntemiydi. Daha savaşın ilk evrelerinde Nisan 1992’de Srebrenica’nın hemen dışında bulunan Bratunac köyünde yaklaşık 350 Bosnalı Müslüman Sırp paramiliterleri ve özel polis güçleri tarafından ölümcül işkenceye tabi tutulmuş ve katledilmişti.
Savaş süresince sürdürülen katliamlardan biri de Srebrenica’da yine Sırplar tarafından gerçekleştirildi. Bosna’nın en doğusunda, Sırbistan sınırında yer alan Srebrenica, tıpkı Gorajde ve Jepa gibi kuşatılmış bölgelerden olup Bosna Sırpları için Belgrad’la aralarındaki engellerden biriydi. Çoğunlukla Müslümanların yaşadığı Bosna’nın doğu bölümü büyük oranda “temizlenmişti”; ancak çevre katliam bölgelerinden kaçıp sığınan Müslümanların toplandığı bu kasabalar direnişlerine devam ediyorlardı.
Bijeljina, Brutunaç ve Zvornik gibi komşu bölgelerden kaçan on binlerce Müslüman 10.000 nüfusluk Srebrenica’ya sığınmak zorunda kalınca nüfusu 60.000’e kadar yükselmişti. Kış ayının soğuğuna rağmen insanlar sokaklarda yatıyor, açlık ve sefaletle boğuşuyordu.
Miloseviç’in eski korumalarından Nasır Oriç’in kurduğu Müslüman direniş örgütü ilk yıllarda Srebrenica’yı var gücüyle savundu. Dünyanın en büyük ordularından Yugoslavya ordusunun tüm imkanlarını kullanan Sırplara karşı Müslümanlar bölgeye uygulanan ve en çok kendilerinin zarar gördüğü ambargodan ötürü hafif silahlarla ve az sayıda mermi ile karşı koymaya çalışıyordu.
1993 yılında Srebrenica’nın etrafındaki çember gittikçe daraltılmasına rağmen gerekli önlemleri almayan BM ve NATO’nun tavrı Sırp güçleri cesaretlendiriyordu. Nihayet 16 Nisan 1993’teki olağanüstü toplantısında almış olduğu 819 ve 824 no’lu kararlarıyla BM Güvenlik Konseyi, Saraybosna, Tuzla, Jepa, Gorajde ve Bihaç ile birlikte Srebrenica’yı da güvenli bölge ilan etti. Bu kuşatılmış bölgeler evvelce Fransız General tarafından “barışın önündeki en büyük engel” olarak nitelenmişti.
Bosna Savaşı’nın sonlarına doğru Müslümanların birçok cephede zafer kazandığı bir sırada öne çıkarılan Dayton Barış müzakereleriyle savaşın sona ereceğini gören Sırplar, avantaj elde etmek için iki stratejik kent olan Gorajde ve Srebrenica’yı ele geçirmek maksadıyla bütün güçleriyle bu iki kente saldırdılar ve tarihin gördüğü en büyük katliamlardan birini tüm dünyanın seyirci bakışları arasında sergilediler. BM tarafından güvenli bölge olarak ilan edildikten iki yıl sonra Srebrenica, 1995 yılının yaz ayında II. Dünya Savaşı’ndan sonra meydana gelen en büyük toplu katliamının kurbanı oldu.
Adaletin, Bu mu? Adalet Divanı.
Lahey’deki Uluslararası Adalet Divanı, 1995’te 8 bin Müslüman Boşnak’ın BM gözetimi ve koruması altındaki (!) Srebrenitsa’da Sırplar tarafından katledilmesi için ‘bu bir soykırımdır’ hükmüne vardı. Karar buraya kadar çok güzel. Ama arkası var. Aynı mahkeme Sırbistan’ı soykırımdan sorumlu tutmadı. Ayrıca, diğer Boşnak katliamlarının soykırım kabul edilemeyeceğini hükme bağladı. Divan’ın kararı ‘nihai’. Temyiz imkansız. Bu karar, Sırp yönetimini milyarlarca dolar tazminattan kurtardı. 1992-1995 yılları arasında Sırplar Yarım Milyona Yakın Boşnak’ı katletmişti.
Gerçekleşmeyen Adalet
Sırbistan Ordusunun kenti kuşatma altına aldığı ,ilk beş günde katledilen masum Müslüman sivil erkek sayısının Kayıplarla Birlikte 12-16.000 civarında olduğu düşünülmektedir. Müslümanları şehit ederken kurşuna dizme, diri diri gömme,yakma Et Doğrar gibi ,Paramparça Ederek Öldürmek Gibi Tüyler Ürperten insanlık dışı birçok yöntemle Katliamlar Yapıldı.
Boşnakların Bir Kısmı Bratunac’ta bir okulun Bosna savaşı sırasında ,daha önce de katliam merkezi olarak kullanılan spor salonunda şehit edildi. Beş gün süren bir vahşette yüzlercesi Nova Kasaba yakınında bir futbol sahasında şehit edildi. Görgü şahitlerinin ifadelerine göre Sırplar Boşnakları zorla kazdırdıkları çukurların önüne dizerek kurşuna diziyor, sonra da yine Boşnaklara çukuru kapatmalarını emrediyorlardı. Vahşetin boyutları o kadar ileri gitmiş ki, kıyımdan zevk alan Sırplar Müslümanların yüzlercesini bir çukura ölüm tehditleriyle dolduruyor, ardından buldozerle diri diri gömüyorlardı.
Ölenlerin büyük kısmı, toplu mezarlara gömülürken bölgede her geçen gün yeni toplu mezarlar açığa çıkıyor. Buralardan elde edilen bulgulara dayanılarak bu rakamın 16.000’e kadar çıkabileceği tahmin edilmektedir.
Katliamdan 6 ay sonra Uluslar arası Savaş Suçları Mahkemesi müfettişleri bölgede çalışmalara başladılar. Onlarca toplum mezar açıldı. Binlerce iskelet gün yüzüne çıkarıldı. Bu çalışmaların sonunda çok sayıda delil toplandı. Bütün açıklığına rağmen Sırplar katliamı reddetmeye, ortasındaki saldırıyı ve katliamı önlemeden etkisiz olan Avrupa ise gerekli adımları atmada vurdumduymazlığına devam etmektedir. Hala kaybolan binlerce kişinin nerede olduğu, hangi mezarda yattığı bilinmemektedir.
Tarihin en büyük katliamının üzerinden oniki yıldan fazla bir süre geçmişi olmasına rağmen katliamın sanıkları Karadziç ve Mladiç yargılanmamış olup halen serbest olarak dolaşmaktadırlar. Korumalarıyla işlerine gidip gelmekte, toplantılara ve düğünlere katılmaktadırlar.
Mayıs 2005 itibariyle Srebrenica sanıklarından sadece 6 tanesi yargılanmış ve 5 ile 46 yıl arasında hüküm giymiştir. Bunda geçen on yıl boyunca Belgrad yetkililerinin BM Uluslararası eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesi’nin Bosnalı Müslümanların yaptıklarını göz ardı edip Sırpları hedef aldığını öne sürerek Bosnalı Sırp militanlara yöneltilen suçlamaları reddetmelerinin payı oldukça büyüktür.
Uluslararası camianın üzerine düşen somut bazı ödevler vardır. Bunları kısaca şöyle sıralayabiliriz:
Srebrenica’da yaşanan vahşetin tüm yönleriyle ,bütün açıklığıyla ortay konmalı ve dünya kamuoyuna duyurulmalıdır.
Bütün toplu mezarlar açılmalı ve cesetlerin kimliği tespit edilmelidir.
Srebrenica’dan kurtulduğu halde Sırp Cumhuriyeti’nde veya Sırbistan’da cezaevlerinde tutulan kişiler serbest bırakılmalıdır.
Srebrenica halkının yurtlarına geri dönmeleri temin edilmelidir.
BM’nin Srebrenica Güvenli Bölgesi’ni korumaktaki başarısızlığını araştırmak üzere tam ve açık bir uluslar arası araştırma komisyonu kurulmalıdır.
Radovan Karadziç, Ratko Mladiç gibi sorumlular yakalanmalı ve yargı önüne getirilmelidir.
Elbetteki Dünyadaki Bütün Değerli Şeyler,Bir Masumu Dahi Geri Getirmeyecektir. Ama Katilleri Cezalandırmak Namına;Katliam Mağdurlarına,Sırbistan Tarafından Yüksek Tazminatlar
