Canlılardaki Beslenme Şekilleri
A) Ototroflar: İhtiyacı olan organik besinleri kendileri sentezleyebilen canlılardır. Besin sentezlerken kullandıkları enerjinin şekline göre iki tip ototrof canlı vardır:
a) Fotoototroflar: Klorofilleri sayesinde ışık enerjisi kullanarak organik besin sentezleyenler. Klorofilli bakteriler,Mavi-yeşil algler, Kloroplast taşıyan protistalar ve bitkiler bu gruptan canlılardır.
b) Kemoototroflar: Kuvvetli oksidasyon enzimleri sayesinde oksitledikleri inorganik maddelerden (H, Fe, NH3, nitrit vb.) elde ettikleri kimyasal enerjiyi kullanan bakteriler bu gruptur.
B) Hetotroflar: İhtiyacı olan organik besinleri diğer canlıların vücudundan karşılarlar. Besinlerini almaları bakımından üç gruba ayrılırlar.
a) Holojoik beslenme:
· Besinlerini katı parçalar halinde alırlar
· Sindirim sistemleri ve enzimleri gelişkindir
· Hareket sistemleri gelişkindir
· Gelişkin duyulara sahiptirler
Holojoik canlılar kullandıkları besinin özelliklerine göre sindirim sistemleri ve beslenme davranışlara sahiptir.
1) Herbivorlar: Bitkisel besinlerle beslenenler
· Öğütücü dişler gelişkindir
· Sindirim kanalları gelişkindir
· Mide gelişkin ve bölmelidir
· Bitkisel besinlerin besleyici değeri az olduğundan fazla besin alırlar
· Beslenmeleri uzun sürer
· Bitkisel besinlerden yararlanma azdır
· Bazı gruplar sindirim sistemlerinde selüloz sindiren enzimlere sahip bakteri vb. canlılara simbiyoz yaşarlar.
2) Karnivorlar: Hayvansal besinlerle beslenenler
· Parçalayıcı(Köpek) dişler gelişkindir
· Sindirim kanalı kısadır
· Hareket ve duyu sistemleri gelişkindir
· Etin besleyici değeri fazla olduğundan beslenmeleri kısa sürer
· Uzun süre aç kalabilirler
3) Omnivorlar: Hem hayvansal hemde bitkisel besinlerle beslenebilenler
· Sindirim Özellikleri ile karnivorlara benzerler
· Selüloz hariç diğer bitkisel besinlerden faydalanacak enzimlere sahiptirler
· Tohum,meyve ve hücre öz suları bitkisel besinlerini oluşturur
b) Saprofit beslenme
· Sindirim sistemleri yoktur
· Sindirim enzimleri vardır
· Hücre dışı sindirim vardır
· Ölü bitki ve hayvan artıkları üzerinden beslenir
· Doğada madde döngüsü için önemli canlılardır
· Bazı bakteriler ve mantarlar bu gruptandır
· Üzerinde yaşadıkları canlıya zarar verirler
c) Parazit beslenme: Hayvansal parazitler endo ve ekto olmak üzere ikiye ayrılır
- Ekto parazitler:
· Sindirim sistemleri ve enzimleri vardır .
· Hareket sistemleri ve duyuları gelişmiştir
· Konakçının vücudu üzerinden besinlerini karşılarlar
- Endo parazitler:
· Sindirim sistemleri yoktur
· Sindirim enzimleri yoktur
· Üreme sistemleri hariç diğer sistemleri körelmiştir
Parazit canlıların konağa olan bağımlılığı bakımından ikiye ayrılırlar:
1) Yarı parazitlik: Belirli besinler için konağa bağlanan canlılar Örnek:Ökseotu Fotosentez yapmalarına karşı su ve mineralleri başka bitkilerin iletim demetlerinden emeçleri ile alırlar
2) Tam parazitlik: Bütün besinlerini konakçıdan alan parazitlerdir Bu parazitlerde üreme hariç diğer sistemler körelmiştir
Bazı özel parazitlik durumları:
-Parazit-patojen: Konukçu canlıda hastalık ve ölümlere neden olurlar
-Obligat parazitler: Yaşamsal evrelerinin çoğunu konukçu vücudunda geçirirler. Bazı yaşamsal olayları ancak konukçu vücudunda gerçekleştirebilir.
C) Hem ototrof hem hetotrof beslenme:
Bazı ototrof canlılar fotosentezle besinlerini üretebilirler ancak ihtiyaç duyduklarında diğer canlılarıda besin olarak kullanabilirler.
Örnekler:
a) Protistalarda EUGLENA
· Tek hücreli
· Hücre ağızlarından aldıkları besinlerle hetotrof beslenirle
· İhtiyaç duyduklarında kloroplastları ile fotosentez yaparak ototrof beslenirler
· Göz lekeleri bulunur
· Hücre içi sindirim görülür
b) Bitkilerden Dionea, Drosera, Nephentes gibi insektivorlar
· Kloroplastları vardır ve fotosentez yaparlar
· Azotça fakir sulak topraklarda yaşarlar
· Yaprakları metamorfozla böcek kapanı haline gelmiştir
· Azot ihtiyaçlarını yaprakları ile yakaladıkları böcekleri, yapraklarında sindirerek sağlarlar
· Hücre dışı sindirim görülür
