Çocuklarda Yas Süreci

Yetişkinler gibi çocuklar da çeşitli türden kayıplar yaşayabilmektedir. Anneleri, babaları, kardeşleri ölebilir ya da boşanma, bakım evine yerleştirilme, evlat edinilme gibi nedenler ile sevdikleri kişilerle ilişkilerini yitirebilirler. Çocuklar bu tür kayıpları bir arkadaşları hastalandığında ya da öldüğünde veya sevdikleri kişiler uzak bir yere taşındığında da yaşarlar. Bütün bu kayıplar çocuklarda yas sürecini ve tepkisini ortaya çıkarabilir.

ÇOCUKLARIN KAYBIN HEMEN ARDINDAN VERDİKLERİ TEPKİLER

Çocukların birisinin kaybı karşısında tepkileri çok çeşitli olabilmektedir. Birinin öldüğünü öğrenen çocuklar ya hiç tepki vermeyebilir ya da çok ciddi duygusal patlamalar da gösterebilir.

1. Duruma yüksek sesle isyan edebilirler, bağırabilirler, ağlayabilirler, haberi veren kişiye öfkeyle vurmak isteyebilirler.
2. Bazıları da duydukları habere o kadar tepkisiz kalırlar ki, haberi veren kişi, çocuğun söylenenleri duymadığını sanarak söylediklerini tekrar etme ihtiyacı duyabilir. (Okul öncesi çocuklarda tepkisiz kalmak sık rastlanan bir durumdur) Tepki vermemenin ya da haberi duyduktan sonra başka bir şey ile ilgilenmenin sebebi haberi sindirmek için zamana ihtiyacı olduğunun göstergesidir.
3. Bazı çocuklar, sevdikleri birinin öldüğünü ya da ölmek üzere olduğunu duyduklarında, şoka girebilirler. Bu durum çocuğun hareket edememesi, konuşamaması ve tepki verememesi anlamına gelir.

Bu şekilde, çocuğun ilk anda vereceği tepkiler; isyandan öfkeye ve ağlamaya ya da tepkisiz kalmaya kadar genişlik göstermektedir. Yetişkinler çocuğu belli bir yönde tepki vermeye zorlamak yerine, verdiği tepki ne olursa olsun, onu kabul edip desteklemelidirler.

SIKLIKLA GÖRÜLEN DİĞER TEPKİLER

Diğer tepkiler, çocuğun ölüm haberini aldıktan sonra birkaç gün ya da birkaç hafta içinde gösterdiği ve etkisini aylarca hatta yıllarca gözleyebildiğimiz tepkilerdir. Bunlar, çocuğun ölüme verdiği normal tepkilerdir. Çoğu çocuk bunlardan en az bir tanesini gösterir ve tepkilerin türü, yoğunluğu ve süresi çocuktan çocuğa değişir. Bu durumda sık görülen tepkiler ise;

Kaygı ve korku

Uyku bozuklukları

Öfke ve dikkat çekmek için yapılan davranışlar,

İçine kapanma ve kendini çevreden soyutlamak için yapılan davranışlar,

Üzüntü, özlem ve kayıp

Suçluluk

Olanlarla ilgili oyunlar oynama

Yaşından daha küçükmüş gibi davranma

Olayları rahatsız edici bir biçimde yeniden yaşama,

Anlama ilişkin düşünceler

KAYBI OLAN ÇOCUĞA NASIL YAKLAŞILMALI

Gerçekler mümkün oluğunca en kısa zamanda söylenmeli,

Çocuğa olup bitenlerle ilgili bilgi verirken, doğru ve somut bilgilerin verilmesine dikkat edilmelidir.

Özellikle küçük çocuklara “gitti” gibi ifadeler yerine, “öldü” denmeli. Aksi takdirde ölen kişinin geri döneceğini bekleyebilir.

Çocuğa karşı açık ve dürüst olun. Gerçek neyse o söylenmeli, “hastanede”, “yolculukta” gibi söylemler, çocuk gerçeği öğrendiği zaman size olan güveninin sarsılmasına yol açar.

Çocuğa olanları açıklayın, anlatılanları nasıl anladığını görmek için onu dinleyin, duygu ve düşüncelerini anlatması için ona fırsat verin,

Çocuğa önemsendiği ve bakılacağı duygusu verilmeli,

Fiziksel açıdan ona yakın olarak güvende olduğu duygusunu verin,

Kayıp karşısında duygularınızı göstermekten çekinmeyin. Bu sayede o da duygularını ifade etmesinin bir sakıncası olmadığını anlayabilir.

Çocuğun olanlarla ilgili konuşmasına, oyunlar oynamasına ve olanları yeniden canlandırmasına zemin hazırlamak,

Eğer istiyorsa cenaze ve gömülme gibi törenlere katılmasına izin vermeliyiz, istemiyorsa ısrar edilmemeli.

Kayıptan sonra çocuk, etrafında güvene ve düzene ihtiyaç duyar. Güven düzenin yeniden gelişmesi ise, çocuğa bakan yetişkinler tarafından, eski düzenin yeniden başlatılması (yemek ve yatak saatlerinin yeniden konması gibi) yoluyla gerçekleştirilebilir. Bu çocuğun kendini güvende hissetmesine yardımcı olur. Olanlar nedeniyle dünya, çocuk için güvenli olmayan bir yer haline gelir ama hayatındaki birçok şeyin değişmediğini görmek onu rahatlatacaktır.

Normal olarak belirlenen yas süreci ise bir aydır bu süreyi aşarak devam eden yas süreci davranışları devam ediyorsa mutlaka psikolojik destek almanız önerilmektedir.