12. Sınıf Cumhuriyet Döneminde Göstermeye Bağlı Edebi Metinler

Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında tiyatronun özellikleri şunlardır:

• Cumhuriyet döneminde Tiyatro, yeni Cumhuriyet’in ilkelerini halka aktarmada bir araç olarak hızla yaygınlaşmaya başlamıştır.
• Bu dönemde çocuk tiyatrosu çalışmaları yapılmış, kadınlar sahnede daha çok yer almaya başlamış, devlet konservatuarı açılmıştır.
• Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında; değişen yaşam tarzının sonucunda yaşanan aile dramları, değer çatışmaları, köy gerçekliği, gelenekler, köyden kente göçün yarattığı problemler, toplumsal ve ekonomik adaletsizlikler, Osmanlı tarihindeki önemli olaylar ve kişiler konu olarak ele alınmıştır.
• Sade, açık bir dille nazım nesir karışık olarak tiyatrolar yazılmıştır.
• Geleneksel tiyatroyla (karagöz, orta oyunu vs.) modern tiyatronun özelliklerinin bir arada görüldüğü eserler ortaya konmuştur.
• Bireysel duygu ve düşünceler de sosyal kurumlardaki değişimler de tiyatrolarda sahnelenmiştir.
• Cumhuriyet dönemindeki ilke ve inkılâpların sonucunda akılcı ve bilimin öne çıktığı eserler yazılmıştır.
• Bu dönemde epik ve absürt tiyatro çeşitlerinden yararlanılmıştır.

Cumhuriyet Döneminde Tiyatro Yazarları


HALDUN TANER (1915-1986)

• Öykü ve oyun yazarıdır.
• Eserlerinde çağının sorunlarını ortaya koymuş, eser kişilerinden hareketle çözümler de sunmuştur.
• Epik tiyatronun, kabare tiyatrosunun bizdeki öncüsüdür.

Eserleri:
Öykü: Yaşasın Demokrasi, Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu, On İkiye Bir Var, Sancho’nun Sabah Yürüyüşü, Ayışığında Çalışkur, Konçinalar, Yalıda Sabah
Tiyatro: Günün Adamı, Dışarıdakiler, Huzur Çıkmazı, Keşanlı Ali Destanı, Gözlerimi Kaparım Vazifemi Yaparım, Fazilet Eczanesi, Zilli Zarife
Portre / Anı: Ölür İse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil


TURAN OFLAZOGLU (1932-…)

• Tiyatro yazarıdır.
• Oyunlarının konusunu, köyden ve Türk tarihinden almıştır.

Eserleri:
Tiyatro: IV. Murat, Deli İbrahim, Genç Osman, Kösem Sultan, Bizans Düştü, Sokrates Savunuyor


RECEP BİLGİNER (1922-2005)

• Şiirleri de olmasına karşın tiyatrocu olarak tanınmıştır.
• Oyunlarında toplumsal konuları işlemiştir.

Eserleri:
Tiyatro: İsyancılar, Sarı Naciye, Yunus Emre, Parkta Bir Sonbahar Günüydü, Mevlana, Ben Kimim, Karım ve Kızım


REFİK ERDURAN (1928-…)

• Tiyatro eserleriyle tanınmıştır.
• Tiyatro eleştirisi, fıkra, roman türünde de eserler vermiştir.

Eserleri:
Tiyatro: Cengiz Han’ın Bisikleti, Karayar Köprüsü, Bunu Yapan İki Kişi, Canavar Cafer


TURGUT ÖZAKMAN (1930-2013)

• Tiyatro, roman, araştırma inceleme gibi alanlarda eserler vermiştir.
• Eserlerinde çoğunlukla Türk tarihinin çeşitli evrelerini ele almıştır.

Eserleri:
Tiyatro: Pembe Evin Kaderi, Ben Mimar Sinan, Ah Şu Gençler
Roman: Şu Çılgın Türkler, Diriliş-Çanakkale 1915


ORHAN ASENA (1922-2001)

• Edebiyata şiirle başlamış, tiyatro yazarı olarak tanınmıştır.
• Gılgamış Destanı’ndan esinlenerek yazdığı “Tanrılar ve İnsanlar” oyunuyla ünlenmiştir.
• Tarihten aldığı olayları ve topluma mal olmuş kişileri konu edinmiştir.

Eserleri:
Tiyatro: Tohum ve Toprak, Hürrem Sultan, Tanrılar ve İnsanlar, Fadik Kız, Atçalı Kel Mehmet, Karacaoğlan, Ölü Kentin Nabzı


CAHİT ATAY (1925-2012)

• Konularını köy ve kasaba yaşamlarından almıştır.
• Toplumcu gerçekçi anlayışa yakın bir yazardır.

Eserleri:
Tiyatro: Pusuda, Pervaneler, Mangoma Maskeleri, Sahildeki Kanepe, Hamdi ve Hamdi, Karaların Memetleri, Ormanda, Sultan Gelin, Kırlangıçlar, Godot’u Beklemezken, Amele Hıdır


CEVAT FEHMİ BAŞKUT (1905-1971)

• Konularını insanlar arasındaki çatışmalardan alan ve kişileri çoğunlukla ahlak bakımından eleştiren tiyatro yapıtlarıyla tanınmıştır.
• Gazetecilik yönü de vardır.
• Günlük toplum sorunlarını ele almış, toplumun duygularını ve hayal kırıklıklarını işlemiştir.

Eserleri:
Tiyatro: Paydos, Büyük Şehir, Küçük Şehir, Ayarsızlar, Harput’ta Bir Amerikalı, Sana Rey Veriyorum, Soygun, Cleopatra’nın Mezarı, Kadıköy İskelesi, Makine, Ayna, Hacı Yatmaz, Göç, Emekli, Koca Bebek, Buzlar Çözülmeden
Roman: Valide Sultan’ın Gerdanlığı, Dişi Aslan, Kadın Bir Defa Sevilir
Röportaj: Geceleri Bizi Kimler Bekliyor


EKREM REŞİT REY (1900-1959)

• Operetleriyle tanınmıştır.
• Özellikle “Lüküs Hayat” oldukça önemlidir.

Eserleri:
Yapıtları: Lüküs Hayat, Deli-Dolu, Saz-Caz, Maskara, Hava-Cıva, Alabanda, Aldırma…


GÜNGÖR DİLMEN (KALYONCU) (1930-2012)

• Türk edebiyatında absürt (uyumsuz) tiyatro alanında başarılı eserler vermiştir.
• Sağlam bir tiyatro tekniği şiirsel bir dili vardır.
• Mitolojiden, söylencelerden başlayarak tarihsel, çağdaş, güncel, bireysel, toplumsal sorunlar üzerinde durmuştur. Klasik Yunan öğelerini kuruluş özelliklerini çağdaş özü aktarmada ustaca kullanmıştır.
• Mitolojiden yararlanarak oluşturduğu Midas üçlemesi ile tanınmıştır. “Midas’ın Kulakları”, “Midas’ın Kördüğümü” ve “Midas’ın Altınları” yapıtlarından oluşan bu üçlemede Frigya kralı Midas’ın tutkularını ve yanılgılarını anlatmıştır.

Eserleri:
Tiyatro: Midas’ın Kulakları, Midas’ın Altınları, Midas’ın Kördüğümü, Canlı Maymun Lokantası, Deli Dumrul, İttihat ve Terakki, Ak Tanrılar, Bağdat Hatun, Hasan Sabbah, Kurban, Akad’ın Yayı, Devlet ve İn-san, Troya İçinde Vurdular Beni, Anzavur


FAZIL HAYATİ ÇORBACIOĞLU (1925-1990)

• Tiyatro yazarlarından biridir.
• Radyofonik oyunlarıyla tanınmıştır.

Eserleri:
Tiyatro: Kabzımal Cemile, Hamido Kaçırıldı, Koca Sinan, Erkek Satı, Satılık Şapka


MUHSİN ERTUĞRUL (1892-1979)

• Türk tiyatrosunun en önemli şahsiyetlerindendir.
• Batı tiyatrosunu Türkiye’de kurumsallaştırmıştır.
• Sadece tiyatrocu değil bu alanda fikir yazıları yazmıştır.

Eserleri:
Yapıtları: Yasin Efendi, Renkli Fener, İnsan ve Tiyatro Üzerine Gördüklerim, Benden Sonra Tufan Olmasın


NAZIM KURŞUNLU (1911-1980)

• Tiyatro türündeki yapıtlarıyla tanınmıştır.
• Radyo oyunları vardır.

Eserleri:
Tiyatro: Branda Bezi, Fatih Dumanlıda Telaki Var, Merdiven, Çığ, Gecikenler, Melekler ve İnsanlar, İpler Elimizde Değil, Çivi Çiviyi Söker, Analar Babalar Okulu, Kör Kadı, Baba Evi, Evler ve İnsanlar


VEDAT NEDİM TÖR (1897-1985)

• Makale ve fıkra yazarlığının yanı sıra roman ve sahne oyunlarıyla tanındı.
• Toplumcu gerçekçi sanatçılardandır.

Eserleri:
Tiyatro: İşsizler, Üç Kişi Arasında, Fevkalasriler, Kör, Hayvan Fikri Yedi, Köksüzler, İmralı’nın İnsanları, Değişen Adam, Sanatkâr Aşkı, Hep ve Hiç, Siyah- Beyaz, Aşağıdan Yukarı, Sahte Kahramanlar

Cumhuriyet döneminde Türk edebiyatında tiyatro önemli bir role sahip olmuş ve birçok yazar bu alanda eserler vermiştir. Tiyatro, yeni Cumhuriyet ilkelerini halka aktarmak için bir araç olarak kullanılmış, çeşitli konular ele alınmış ve farklı tarzlarda eserler ortaya çıkmıştır. Örneğin, Haldun Taner epik tiyatroyu kabare tiyatrosunu bizde başlatmış, Turan Oflazoğlu Türk tarihinden ilham alarak eserler vermiş, Recep Bilginer toplumsal konuları işlemiş, Refik Erduran farklı türlerde eserler vermiş, Turgut Özakman Türk tarihini konu almış, Orhan Asena ise tarihten ve toplumdan ilham alarak eserler üretmiştir. Bu yazarlar arasında tiyatro türünde önemli eserlere imza atmış isimler bulunmaktadır.