Cumhuriyet'ten Sonraki Şehirler ve Şehirleşme

Cumhuriyetin kurulmasından sonra, Türkiye'de sosyal ve ekonomik alandaki gelişmelere bağlı olarak, eski donemde kurulan şehirlerde son derece önemli gelişme ve değişmeler olmuştur. Nitekim 1927'de 10 000 ve daha fazla nüfusa sahip şehir ve kasabalarda yaşayan şehirli nüfus, % 16 civarındaydı. Bu oran; 1990'da % 55'e, 2000'de % 65'e, 2009'da %75'e ulaşmıştır. Buna bağlı olarak, son 25 yıldaki nüfus artışının, ortalama beşte dördü şehirlerde meydana gelmiştir.

ülkemizde, şehir sayısı da sürekli bir artış içindedir. 1927'de şehir sayısı 66 idi. 1990'da sadece nüfusu 10 000'in üzerinde olan şehir sayısı sayısı 454'e yükselmiştir. Şehir sayısının artması, küçük kasabaların nüfusu on bini aşmış yerleşim yerleri kümesine geçmeleri yoluyla olmaktadır. Bunlardan bir bölümü, çok yavaş olan gelişme süreçleri içinde "şehir" hâline gelmişlerdir. Bir bölümü de, türlü sanayi etkinlikleri sonucunda hızlı bîr gelişme ile kısa bir sürede "şehir" özelliğini kazanmıştır.

. Şehirleşmede önemli olan diğer bir özellik ise şehrin alansal olarak büyüklük durumudur. Büyük şehirlerde; şehirleşme ve şehrin büyümesi daha hızlı olmuştur. Buna karşılık bazı küçük sayılan şehirlerde büyüme, | oransal olarak büyük şehirlerdeki büyümeye yaklaşmıştır.

Şehir nüfusu, şehir sayısından daha hızlı artmakta olduğundan "ortalama şehir büyüklüğü" de artmaktadır. 1935'te nüfusu 33 bin olan ortalama şehir büyüklüğü, 1970'de 49 000 ve 1990'da ise 70 000'e çıkmıştır. Bu durum şehirlerimizin, nüfus yönünden de eskiye oranla en az iki misli bir gelişme göstermiş olduğunu ifade etmektedir.

Nüfusu 100 000'i aşmış bulunan kentler, Türkiye şartlarına göre büyük kentlerdir. Bu kentler; 1975'te 38 iken 1990'da 65'e yükselmiştir. Bu kentlerde yaşayanlar, Türkiye toplam nüfusunun yarısını oluşturur. Son yıllarda kent nüfus artışının büyük bir bölümünün çeşitli fonksiyonlara sahip İstanbul, Ankara, İzmir, Adana, Bursa, Gaziantep ve Konya gibi büyük kentlerimizde yer aldığı görülür.

kaynak:

İbrahim Atalay'ın Türkiye Coğrafyası ve Jeopolitiği kitabı