Demir Yataklarının Coğrafi Dağılışı
Yeryüzündeki demir yataklarının dağlık, tepelik ve ovalık alanlarda bulunduğu görülmektedir. Bu sahalardaki demir yatakları çoğunlukla sedimanter (tortul) ve magmatik kökenli olup çeşitli jeolojik dönemlerde teşekkül etmiştir. Özellikle orojenik (dağlık) alanlarda yerleşmiş durumdadır (Şekil 5.4).
Amerika: Bu kıtada demir, ABD'de Göller Bölgesi'nde, Appalaş silsilesi ile Kanada'da Labrador City kesiminde yer almaktadır. Göller Bölgesi'nden çıkarılan demir, bu bölgede kurulmuş olan ağır sanayii beslemektedir ve göller aracılığı ile de demir nakli bir hayli kolaylaşmış durumdadır. Minnesota'nın kuzeybatısında bulunan demir yataklarının dünya ölçüsünde bile önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu eyaletteki Mesabi demir yatakları, yüzeyde yer aldığı için işletme açısından son derece elverişli durumdadır. Michigan (Mişigın)'daki yataklar ise geniş ölçüde faylanmaya ve kıvrılmaya uğradığından işletilmesi son derece zor olmaktadır.
Avrupa kıtası: Bu kıtanın birçok bölgesinde demir bulunmasına rağmen, ana prodüktif (verimli) yataklar; Fransa, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Birleşik Krallık'da yer alır. Diğer yataklara Lüksemburg, İspanya'nın kuzey, Polonya'nın güney ve Avusturya’nın doğusunda rastlanır.
Kıtanın en önemli demir yatağı, Fransa'nın Almanya sınırına yakın olan Loren Havzası'dır. Ruhr Havzası'ndaki kömür ve Loren Havzası'ndaki demir, bölgede ağır sanayinin kurulmasını sağlamıştır. Bu saha aynı zamanda kıtanın en önemli sanayi merkezidir. Fransa-Prusya Savaşı’ndan (1870) l. Dünya Savaşı sonuna (1918) kadar Almanya hem Ruhr kömür hem de Loren demir yatağına sahip olduğu için, dünyada büyük bir güç hâline gelmiştir. Fakat 1918'de Fransa, tekrar Loren demir yatağını kazanmış . Ancak bu sahadaki demirlerin işletilmesi geniş ölçüde Ruhr Havzası ndakı kömürlere dayanmaktadır. Fransa'nın bu bölgesindeki demir düşük kaliteli olup, bünyesinde yüksek miktarda fosfor bulunmaktadır. Bu fosforu demir cevherinden ayırt edici metodların geliştirilmesi İle Loren'deki demir çıkarımı önemli ölçüde artmıştır; bundan dolayı Loren, dünyanın önemli demir üretimi merkezlerinden biri hâline gelmiştir.
İsveç: Demir-çelik endüstrisi yönünden dünyada başta gelen ülkeler arasında bulunan İsveç'in demir madeni yatakları, ülkenin kuzey kesimindeki Kiruna veya Kiruna-Gâllivare Yöresi’nde yer almaktadır. Buradaki demir cevheri sert ve fosforludur, fakat açık işletme usulü ile işletilmektedir. Ayrıca buradaki cevher sahası demir yönünden zengin olmasından dolayı, coğrafî konum ve iklim şartlarının elverişsiz olmasına rağmen işletmeye uygundur. Buradan elde edilen demir; Almanya, Birleşik Krallık, Çek, Belçika, Fransa ve ABD'ye ihraç edilmektedir. Yaz mevsiminde demir demir, yolu vasıtasıyla Bothnia (Botni) limanına taşınmakta, buradan Batı Avrupa ve Birleşik Krallık limanlarına ulaştırılmaktadır. Kışın ise Bothnia limanı buzla kaplı olduğundan devamlı açık olan Norveç limanı Narvik vasıtasıyla yakarıda sözü edilen ülkelere demir sevk edilmektedir.
İsveç'in diğer bir demir cevheri yatağı da Stockholm’ün kuzeyinde yer almaktadır.UİIke üretiminin dörtte bir kadarını sağlayan bu yatağın, İsveç demir-çelik endüstrisinde önemli yeri vardır. Başka bir anlatımla, İsveç’in demir-çelik endüstrisi bu demir yatağına bağımlıdır. İsveç'te kömürün bulunmamalı nedeniyle, demir-çelik endüstrisinin bel kemiği olan yüksek fırınların çalıştırılmasında elektrik enerjisi kullanılmaktadır. İsveç’de üretilen çelik, dünya ölçüsünde tanınmış olan "İsveç çeliği" olarak bilinmektedir. Ancak buradaki çelik üretimi pahalıya mal olmaktadır.
Birleşik Krallık: Avrupa'da demir cevheri ilk olarak Birleşik Krallık ve İskoçya'da ticarî olarak işletilmiştir. Birleşik Krallık'da demir ve kömürün birarada olması Sanayi Devrimi'nin bu ülkede başlamasına, buradan Batı Avrupa ve Amerika kıtasına geçmesine neden olmuştur. Yıllarca süren maden işletmesinden dolayı, en kaliteli demirler kullanılmış ve bu yüzden Birleşik Krallık demir ihtiyacının bir bölümünü Kuzey Ispanya’daki Bübao yöresi ile kuzeybatı Afrika'daki Atlas ülkelerinden ve Kuzey İsveç'ten ithal yoluyla karşılamaya başlamıştır.
Günümüzde Birleşik Krallık, Yorkshire'în Cieveland yöresinde demir işletmektedir. Az miktarda da Penninier'in güney kesiminden demir çıkarılmaktadır. Birleşik Krallık'ta demir cevherlerindeki demir miktarı % 30 dolayında olup fosfor ihtiva etmektedir. Bundan dolay« burada demir üretimi çok pahalıdır, ayrıca açık işletme yerini galen işletmesine terk etmiştir bütün bunlara rağmen Birleşik Krallık, demir ihtiyacının yandan fazlasını kendi kaynaklarından sağlamaktadır
Diğer ülkeler: Rusya Federasyonu demir yatakları yönünden zengin durumdadır, üral Dağlarımın orta ve güneyi, Baykaş Gölü sahası ve Merkezi Rusya'daki Kuzbas Bölgesi'dir. Bu bölgede fosfor yönünden düşük olan demir cevheri, yüzeyde olduğu için açık işletme ile oldukça kolay çıkarılmaktadır. Dolayısıyla bu bölgenin demir üretimi ekonomik açıdan fevkalâde uygundur. Güney Ukrayna'nın Dinyepr Havzası'ndaki Krivoi demir yatağı da zengindir.
Demir yataklarının bulunduğu diğer yerler; Hindistan'ın doğu kesimi, Brezilya'nın İtabira Bölgesi, Newfoundland, Labrador (Kanada), Doğu Küba, Venezuela'nın güneydoğusu, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Sibirya ile Çin'in orta bölümüdür. Bunlardan Hindistan'da dünya toplam demir rezervinin yaklaşık % 30'u bulunmaktadır.
Ülkemizde ise demir yatakları kendimize yeter durumdadır. Nitekim ülkemizde doğrudan kullanılabilir demir cevheri miktarı 277,5 milyon ton olup, bugüne kadar bunun altıda bir kadarı üretilmiştir. İşletme tekniği ve cevherleşme teknolojisi açısından sorunlu yataklarımızın rezervi ise 1,2 milyar ton civarındadır. En önemli demir yataklarımız, Divriği ve Hasan- çelebi (Sivas)'dedir. İkinci bir yatak ise Kayseri'den Kahraman Maraş’a kadar uzanan sahada yer almaktadır. Bunun yanında demir; Bitlis Masifi, Sakarya. Eskişehir. Edremit-Eymir, Ayvalık, Simav, Kastamonu ve Düzce dolaylarında da bulunmaktadır. Divriği'den çıkarılan yüksek tenöriü demir, demir-çelik fabrikalanmıza demir yolu ile gönderilmektedir.
Dünyada toplam ham çelik üretiminde (700 milyon tonun üzerinde) Önde 0*len ülkeler; Japonya, Çin, ABD, Rusya, Almanya, İtalya, Ukrayna, Fransa. Hindistan, Güney Afrika ve Brezilya ile Batı Avrupa ülkeleridir. Pig ılr üretiminde (550 milyon tonun üzerinde) önde gelen ülkeler ise Ç n, ya, ABD, Rusya, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika, Almanya. Fransa, Birleşik Krallık ve İtalya'dır.
kaynak:
İbrahim Atalay'ın Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya kitabı
demir yatakları nerelerde bulunur
dünyada demir yataklarının dağılışı
ülkemizdeki demir yatakları nelerdir
ülke ülke demir yatakları
avrupadaki demir yatakları
demir yataklarının dünyadaki durumu
Yeryüzündeki demir yataklarının dağlık, tepelik ve ovalık alanlarda bulunduğu görülmektedir. Bu sahalardaki demir yatakları çoğunlukla sedimanter (tortul) ve magmatik kökenli olup çeşitli jeolojik dönemlerde teşekkül etmiştir. Özellikle orojenik (dağlık) alanlarda yerleşmiş durumdadır (Şekil 5.4).
Amerika: Bu kıtada demir, ABD'de Göller Bölgesi'nde, Appalaş silsilesi ile Kanada'da Labrador City kesiminde yer almaktadır. Göller Bölgesi'nden çıkarılan demir, bu bölgede kurulmuş olan ağır sanayii beslemektedir ve göller aracılığı ile de demir nakli bir hayli kolaylaşmış durumdadır. Minnesota'nın kuzeybatısında bulunan demir yataklarının dünya ölçüsünde bile önemli bir yeri bulunmaktadır. Bu eyaletteki Mesabi demir yatakları, yüzeyde yer aldığı için işletme açısından son derece elverişli durumdadır. Michigan (Mişigın)'daki yataklar ise geniş ölçüde faylanmaya ve kıvrılmaya uğradığından işletilmesi son derece zor olmaktadır.
Avrupa kıtası: Bu kıtanın birçok bölgesinde demir bulunmasına rağmen, ana prodüktif (verimli) yataklar; Fransa, Rusya Federasyonu, Ukrayna ve Birleşik Krallık'da yer alır. Diğer yataklara Lüksemburg, İspanya'nın kuzey, Polonya'nın güney ve Avusturya’nın doğusunda rastlanır.
Kıtanın en önemli demir yatağı, Fransa'nın Almanya sınırına yakın olan Loren Havzası'dır. Ruhr Havzası'ndaki kömür ve Loren Havzası'ndaki demir, bölgede ağır sanayinin kurulmasını sağlamıştır. Bu saha aynı zamanda kıtanın en önemli sanayi merkezidir. Fransa-Prusya Savaşı’ndan (1870) l. Dünya Savaşı sonuna (1918) kadar Almanya hem Ruhr kömür hem de Loren demir yatağına sahip olduğu için, dünyada büyük bir güç hâline gelmiştir. Fakat 1918'de Fransa, tekrar Loren demir yatağını kazanmış . Ancak bu sahadaki demirlerin işletilmesi geniş ölçüde Ruhr Havzası ndakı kömürlere dayanmaktadır. Fransa'nın bu bölgesindeki demir düşük kaliteli olup, bünyesinde yüksek miktarda fosfor bulunmaktadır. Bu fosforu demir cevherinden ayırt edici metodların geliştirilmesi İle Loren'deki demir çıkarımı önemli ölçüde artmıştır; bundan dolayı Loren, dünyanın önemli demir üretimi merkezlerinden biri hâline gelmiştir.
İsveç: Demir-çelik endüstrisi yönünden dünyada başta gelen ülkeler arasında bulunan İsveç'in demir madeni yatakları, ülkenin kuzey kesimindeki Kiruna veya Kiruna-Gâllivare Yöresi’nde yer almaktadır. Buradaki demir cevheri sert ve fosforludur, fakat açık işletme usulü ile işletilmektedir. Ayrıca buradaki cevher sahası demir yönünden zengin olmasından dolayı, coğrafî konum ve iklim şartlarının elverişsiz olmasına rağmen işletmeye uygundur. Buradan elde edilen demir; Almanya, Birleşik Krallık, Çek, Belçika, Fransa ve ABD'ye ihraç edilmektedir. Yaz mevsiminde demir demir, yolu vasıtasıyla Bothnia (Botni) limanına taşınmakta, buradan Batı Avrupa ve Birleşik Krallık limanlarına ulaştırılmaktadır. Kışın ise Bothnia limanı buzla kaplı olduğundan devamlı açık olan Norveç limanı Narvik vasıtasıyla yakarıda sözü edilen ülkelere demir sevk edilmektedir.
İsveç'in diğer bir demir cevheri yatağı da Stockholm’ün kuzeyinde yer almaktadır.UİIke üretiminin dörtte bir kadarını sağlayan bu yatağın, İsveç demir-çelik endüstrisinde önemli yeri vardır. Başka bir anlatımla, İsveç’in demir-çelik endüstrisi bu demir yatağına bağımlıdır. İsveç'te kömürün bulunmamalı nedeniyle, demir-çelik endüstrisinin bel kemiği olan yüksek fırınların çalıştırılmasında elektrik enerjisi kullanılmaktadır. İsveç’de üretilen çelik, dünya ölçüsünde tanınmış olan "İsveç çeliği" olarak bilinmektedir. Ancak buradaki çelik üretimi pahalıya mal olmaktadır.
Birleşik Krallık: Avrupa'da demir cevheri ilk olarak Birleşik Krallık ve İskoçya'da ticarî olarak işletilmiştir. Birleşik Krallık'da demir ve kömürün birarada olması Sanayi Devrimi'nin bu ülkede başlamasına, buradan Batı Avrupa ve Amerika kıtasına geçmesine neden olmuştur. Yıllarca süren maden işletmesinden dolayı, en kaliteli demirler kullanılmış ve bu yüzden Birleşik Krallık demir ihtiyacının bir bölümünü Kuzey Ispanya’daki Bübao yöresi ile kuzeybatı Afrika'daki Atlas ülkelerinden ve Kuzey İsveç'ten ithal yoluyla karşılamaya başlamıştır.
Günümüzde Birleşik Krallık, Yorkshire'în Cieveland yöresinde demir işletmektedir. Az miktarda da Penninier'in güney kesiminden demir çıkarılmaktadır. Birleşik Krallık'ta demir cevherlerindeki demir miktarı % 30 dolayında olup fosfor ihtiva etmektedir. Bundan dolay« burada demir üretimi çok pahalıdır, ayrıca açık işletme yerini galen işletmesine terk etmiştir bütün bunlara rağmen Birleşik Krallık, demir ihtiyacının yandan fazlasını kendi kaynaklarından sağlamaktadır
Diğer ülkeler: Rusya Federasyonu demir yatakları yönünden zengin durumdadır, üral Dağlarımın orta ve güneyi, Baykaş Gölü sahası ve Merkezi Rusya'daki Kuzbas Bölgesi'dir. Bu bölgede fosfor yönünden düşük olan demir cevheri, yüzeyde olduğu için açık işletme ile oldukça kolay çıkarılmaktadır. Dolayısıyla bu bölgenin demir üretimi ekonomik açıdan fevkalâde uygundur. Güney Ukrayna'nın Dinyepr Havzası'ndaki Krivoi demir yatağı da zengindir.
Demir yataklarının bulunduğu diğer yerler; Hindistan'ın doğu kesimi, Brezilya'nın İtabira Bölgesi, Newfoundland, Labrador (Kanada), Doğu Küba, Venezuela'nın güneydoğusu, Güney Afrika Cumhuriyeti ve Sibirya ile Çin'in orta bölümüdür. Bunlardan Hindistan'da dünya toplam demir rezervinin yaklaşık % 30'u bulunmaktadır.
Ülkemizde ise demir yatakları kendimize yeter durumdadır. Nitekim ülkemizde doğrudan kullanılabilir demir cevheri miktarı 277,5 milyon ton olup, bugüne kadar bunun altıda bir kadarı üretilmiştir. İşletme tekniği ve cevherleşme teknolojisi açısından sorunlu yataklarımızın rezervi ise 1,2 milyar ton civarındadır. En önemli demir yataklarımız, Divriği ve Hasan- çelebi (Sivas)'dedir. İkinci bir yatak ise Kayseri'den Kahraman Maraş’a kadar uzanan sahada yer almaktadır. Bunun yanında demir; Bitlis Masifi, Sakarya. Eskişehir. Edremit-Eymir, Ayvalık, Simav, Kastamonu ve Düzce dolaylarında da bulunmaktadır. Divriği'den çıkarılan yüksek tenöriü demir, demir-çelik fabrikalanmıza demir yolu ile gönderilmektedir.
Dünyada toplam ham çelik üretiminde (700 milyon tonun üzerinde) Önde 0*len ülkeler; Japonya, Çin, ABD, Rusya, Almanya, İtalya, Ukrayna, Fransa. Hindistan, Güney Afrika ve Brezilya ile Batı Avrupa ülkeleridir. Pig ılr üretiminde (550 milyon tonun üzerinde) önde gelen ülkeler ise Ç n, ya, ABD, Rusya, Brezilya, Hindistan, Güney Afrika, Almanya. Fransa, Birleşik Krallık ve İtalya'dır.
kaynak:
İbrahim Atalay'ın Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya kitabı
demir yatakları nerelerde bulunur
dünyada demir yataklarının dağılışı
ülkemizdeki demir yatakları nelerdir
ülke ülke demir yatakları
avrupadaki demir yatakları
demir yataklarının dünyadaki durumu
