Denetim Sürecinin Safhaları

ZeyNoO · 18 Ock 2011

1- Müşterinin seçimi ve işin kabul edilmesi,

Müşteri kabul politikası ışığında gerekli bilgilerin toplanması.

Bir önceki denetçi ile görüşme

Denetim anlaşma mektubunun yazılması.

Denetim sözleşmesinin imzalanması.

2-Denetimin planlanması,

Müşteri işletmeyi tanıma amacıyla faaliyetleri hakkında bilgi toplama

Denetim programının hazırlanması

Çalışma programının hazırlanması(işgücü ve zaman planlaması)

3-Denetim programının yürütülmesi

İç kontrol sisteminin incelenmesi ve değerlendirmesinin yapılması

Denetim programında gerekli değişikliklerin yapılması

Hesap bakiyelerinin doğruluğunun araştırılması

Toplanan kanıtları değerleme

4-Denetimin tamamlanması ve bulguların raporlanması

Mali tabloların dürüstlüğü hakkında yargıya varılması

Yargının şekillendirilmesi, denetim raporunun yazılması ve yayınlanması.

ZeyNoO · 18 Ock 2011

1-MÜŞTERİNİN SEÇİLMESİ VE İŞİN KABUL EDİLMESİ

Denetçi denetim işini almadan önce denetleyeceği işletme veya şirkete ilişkin bilgi toplar. Bu bilgiler ışığında denetim riskini değerlendirir. İleride çıkabilecek anlaşmazlık durumlarında yönetimin takınacağı tavrı belirleyerek, kendi itibarını etkileyip etkilemeyeceğini değerlendirir. Bu ön bilgiler ışığında olumlu bilgi alınmışsa iş alınır ve denetim sözleşmesi imzalanır.İş kabul edilmeden önce görüşmede aşağıdaki hususlar görüşülmeli ve karara bağlanmalıdır.

Denetimin amacı

Denetimin kapsamı

Denetimin süresi

Denetim raporunun teslim tarihi

Müşterinin denetim çalışmalarına sınır getirip getirmeyeceği

Denetim ücreti ve

Denetim ücretinin ödenme biçimi

DENETİM SÖZLEŞMESİNİN ŞEKİL VE İÇERİK ŞARTLARI:

ŞEKİL ŞARTLARI:

Yazılı olacak

Taraflar arasında imza edilecek

İÇERİK ŞARTLARI:

Yapılacak işin önemi , amacı, kapsamı, ve varsa özel nedenleri

Bağımsız dış denetim kuruluşunca denetim çalışmasının dışında müşteri firmaya başka hizmetler verilecekse bunlar

Tarafların sorumluluk ve yükümlülükleri.

Ücret.

Denetim kuruluşu hangi hallerde sözleşmeyi fesih edebilir

Çalışma alanının önemli ölçüde sınırlandırılması

Mali tablolarda bilgi ve belgeleri elde edememesi halinde Kurul dan görüş alınarak sona erdirebilir. SPK seri x no:16 madde 37

Önceki Denetçiyle Görüşme
Denetim isteğinde bulunan müşteri, daha önce başka bir denetim şirketi veya denetçi tarafından denetlenmiş olabilir. bağımsız denetçi veya denetim şirketi, müstakbel müşteriden gelen denetim isteğini kabul etmeden önce, önceki denetçiyle görüşmelidir. Bu prosedür, önceki denetçinin vereceği bilgilerin, denetimi kabul edip etmeme kararını almada denetçiye yardımcı olacağı için gereklidir. Bu görüşmeler yerine yazışmalar da yapılabilir. Denetçilerin önemli bir yükümlülüğü de sır saklamak olduğundan, denetçi, önceki denetçi ile görüşme yapması gerektiğini müşteri adayına bildirir ve bunu yapmasına ilişkin yazılı izin alır. Müşteri adayı, bu izni vermeyi kabul etmezse veya önceki denetçinin cevap vermesine kısıtlamalar getirirse , denetçi bunun nedenlerini araştırmalı ve denetim işini kabul edip etmeme kararını almada kendisine yardımcı olacağına inandığı konulara ilişkin soruları önceki denetçiye sorar. Özellikle, aşağıdaki konularda bilgi istenir;

Yöneticilerin dürüstlüğü

Muhasebe ilkeleri, denetim prosedürleri ve diğer benzer konularda

Yönetim ile uyuşmazlığa düşülüp düşülmediği,

Önceki denetçiye göre denetçi değişikliğinin nedenleri

Önceki denetçi sorulara tam cevap vermezse, bunu belirtmelidir. Bu durumda denetçi denetim işini alıp almama kararını vermede, önceki denetçinin cevabının sınırlı kalmasını dikkate almalıdır.
Çalışma usul ve esasları yönetmeliğine göre, meslek mensupları, ilgili yönetmelikler çerçevesinde ve mesleki eğitimde birbirine her türlü bilgiyi vermek ve aktarmak sorumluluğunu taşırlar. Mesleğin gelişmesi ve sağlam temellere oturtulması için aralarında gerekli dayanışmayı kurarlar ancak, bu hüküm tüm meslek mensupları için genel nitelikte bir hüküm olup, doğrudan bağımsız denetim amacıyla bilgi istemeyi kapsamamaktadır.
Sermaye piyasası mevzuatına göre, “kendisine denetim görevi önerilen bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi devredecek olan bağımsız denetim kuruluşu, öneriyi kabul etmeden önce, görevi devredecek olan bağımsız denetim kuruluşundan görevin sürdürülmemesi nedenleri ile işin kabulünü etkileyebilecek bilgileri 15 gün içinde yazılı olarak alır. Yapılacak görüşmede ilgili ortak baş denetçilerin bulunması şarttır. Görüşme sonuçları tutanakla tesbit edilir. Sözü geçen görüşmenin herhangi bir nedenle gerçekleşmemesi veya istenilen bilgilerin verilmemesi veya fesih ve çekilme durumlarında, kendisine görev önerilen bağımsız denetim kuruluşu görevi kabulden önce Kuruldan uygun görüş almak zorundadır.”

Kalite Kontrol Politikaları ve Prosedürleri ile Müşteriyi Değerlendirme
Bir yandan denetim çalışmasını oluştururken, diğer yandan denetim uygulamasını yönlendirir. Müşteri hakkında gerekli inceleme ve soruşturmaların yapılması için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları denir.
Bağımsız denetçi, denetim çalışmasının yaparken, genel kabul görmüş denetim standartlarına uymak zorundadır. Denetim şirketleri de denetçilerinin bu standartlara da genel kabul görmüş denetim standartlarına uyulmasını sağlamak için kendi kalite kontrol politikaları ve prosedürlerini oluştururlar.
Genel kabul görmüş denetim standartları, bir denetim çalışmasının yapılmasıyla ilgilidir. Kalite kontrol standartları ise, bir bütün olarak denetim şirketinin denetim çalışmaları ile ilgilidir. Bu nedenle şirketin benimsediği kalite kontrol politikaları ve prosedürleri hem her bir denetim çalışmasını, hem de bir bütün olarak denetim şirketinin denetim uygulamasını etkileyebilir.
Yeni bir müşteri için denetim çalışmasının kabul edilmesinden önce, müşteri hakkında gerekli inceleme ve soruşturmaların yapılması için benimsenmiş politika ve prosedürlere kalite kontrol standartları adı verilir. Bu standartlar, aynı zamanda halen müşteri olan işletmelerin denetimine devam edip etmeme kararlarının alınmasında da denetçiye ve denetim şirketine yardımcı olur.
Yeni bir müşterinin kabulüne ve mevcut müşterilerin denetimine devamına ilişkin politika ve prosedürler önemlidir. Çünkü, bunlar yönetimi dürüst olmayan bir müşterinin mali tablolarını denetlemekten kaçınmak için alınacak ilk önlemdir.
Denetçi, mevcut müşterinin denetimine devam edip etmeme kararını almadan önce, müşteri işletmenin yöneticileri ile daha önceki deneyimlerini göz önüne almalıdır. Örneğin, denetçi önceki denetimlerde, bulunan önemli hata ve yolsuzluklar ile yasadışı eylemleri göz önüne almalıdır. Denetim sırasında, denetçi şarta bağlı borçların ve zararların mevcut olup olmadığını, yönetim kurulu kararlarının tamamının karar defterinde kayıtlı olup olmadığını, mevzuata uygunluğun sağlanıp sağlanmadığını ve bu gibi konuları yöneticilere sorar. Önceki denetimlerde bu sorulara yöneticilerin verdiği yanıtların doğruluk derecesi, yöneticilerin dürüstlüğünü değerlemede dikkate alınmalıdır.
Bağımsız denetim kuruluşları, denetlenecek müşterileri ile denetim sözleşmesi yapmadan önce, üstlenecekleri denetimin kendilerine getirebileceği riski ve denetimin kapsamı ve planlamasının belirlemek amacıyla gerekli ön araştırmaları yapmak zorundadırlar.

Müşteri ile Sözleşme Yapılması
Denetçi, denetim görevini kabul etmeden önce, kendisine denetim görevini teklif edenlerle görüşmelidir. Bu görüşmede denetimin amacı, kapsamı ve süresi belirlenir. Müşterinin denetim çalışmalarına bir sınırlama getirip getirmeyeceği denetçinin nerede çalışacağı ve işletme olanaklarından ne şekilde yararlanacağı denetim raporunun teslim tarihi üzerinde de denetçi ve müşterisi anlaşma sağlamalıdır. Son olarak, denetçin alacağı üret ve ödeme biçimi görüşülüp kararlaştırılır. Denetim koşulları taraflarca imzalanan yazılı sözleşme ile belirlenebileceği gibi, denetçinin müşteriye denetim sözleşme mektubu yazması ve mektubun müşteri işletme tarafından imzalanarak denetçiye geri gönderilmesiyle de belirlenebilir.
Denetim koşullarının yazılı olarak belirlenmesinin amacı yanlış anlaşılmaları önlemek veya en aza indirmektir. Sözleşme veya sözleşme mektubu, aynı zamanda denetçinin tüm yolsuzluk eylemlerini ortaya çıkarmaktan sorumlu olmadığı konusunda müşteriyi bilgilendirme aracıdır.
Sözleşmeye veya sözleşme mektubunun biçimi ve özü her müşteri için farklı olabilmesine rağmen, genellikle şu bilgileri içerir.

Mali tabloların düzenlenmesinden yönetimin sorumlu olduğu,

Denetimin amacı, kapsamı varsa özel nedenleri,

Denetimin başlama ve bitiş tarihi ile denetim raporunun teslim tarihi,

İçi kontrol sisteminde ve denetimin niteliğinde mevcut sınırlamalar nedeniyle bazı önemli yanlışlıkların ortaya çıkarılamayacağı nedeniyle kaçınılmaz bir riskin var olduğunu,

Denetim ücretinin hesaplanma ve ödeme biçimi

Denetimi Kabul Etme Zamanı
Denetçi denetimi müşterisinin muhasebe döneminin sona ermesinden önce ve ya sonra kabul edebilir. Müşterinin denetçiyi erken seçmesi ve denetçinin kabul etmesi denetimin planlanmasını kolaylaştırır. Örneğin denetçinin muhasebe döneminin ilk ayında denetimi kabul etmesi, denetçiye çalışmanın planlanmasına ve yürütülmesine bazı kısıtlamalar getirir. Denetçi muhasebe döneminin sonunda veya sona ermesinden sonra denetimi kabul etmeden önce mevcut durumun denetimi GKGDS na uygun olarak yapmasına uygun olup olmadığını belirlemelidir. Denetçi, çalışmasının programlamada ve yürütmedeki kısıtlamalar yüzünden mali tablolar üzerinde şartsız bir görüş bildirememe olasılığını müşterisine bildirmelidir.

Denetim anlaşma Mektubu: Yeni müşteri hakkında bilgi toplandıktan ve önceki denetçi ile görüşüldükten sonra işin alınması ya da alınmaması kararı verilir. İşin kabulü halinde ilgili tarafa yazılı olarak bildirilir. Bu bildirim denetçi tarafından hazırlanıp imzalanan ve müşteriye gönderilen bir “denetim anlaşma mektubu” ile yapılır. Bu mektubun amacı yapılacak denetimin koşullarını, kapsamını, konulan sınırlamaları, denetimin tamamlanacağı tarihi ve başkaca hususları müşteriye açıklamaktır. Anlaşma mektubu müşteri ve denetçi arasında bir sözleşme niteliğini taşır. Müşteri imzaladığı anlaşma mektubunu denetçiye iade etmesi gerekir. Müşterinin de imzalaması ile denetim görevi her iki tarafca onaylanmış olur.

ZeyNoO · 18 Ock 2011

2-DENETİMİ PLANLAMA
Çalışma alanı standartlarının birincisine göre denetim çalışması yeterli şekilde planlanmalı ve varsa, yardımcılar gerektiği şekilde gözlenmelidir.
Denetimi planlama, denetimin amacına ulaşmak için sıra ile yapılacak işlerin düzenlenmesidir. Denetim planlanması , tasarlanan denetim uygulaması ve kapsamı hakkında genel bir stratejinin oluşturulmasıdır. Denetim planlamasının niteliğini, kapsamının ve zamanlamasının etkileyen başlıca faktörler, denetçinin müşterisinin işi konusunda bilgisi, denetçinin müşterisini denetlemede geçirdiği deneyim ve müşterinin işinin büyüklük derecesi oluşturmaktadır.

Denetim planlamasını oluşturan işlemler ve sırası şöyledir.

Müşteri hakkında bilgi toplama

Denetim çalışmalarını bölümleme

İç kontrol sistemi hakkında bilgi edinme ve kontrol riskini değerleme

Önemlilik düzeyini belirleme

Denetim riski düzeyini belirleme

Denetim amaçlarını belirleme

Denetim programının taslağını yazma

Denetim süresini ve zamanını belirleme

Denetim personelini görevlendirme

A.MÜŞTERİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME

Denetim planlamak için, mali tablolara önemli etkisi olan olayları, işlemleri ve uygulamaları denetçinin anlayabilmesini sağlayacak müşteri işletmenin işi konusunda yeterli bilgi edinilmelidir. Denetçi aşağıdaki konularda bilgiye sahip olmalıdır

Müşteri işletmenin işi, örgüt yapısı ve faaliyetinin özellikleri,

Müşteri işletmenin yer aldığı sektör,

Müşteriyi etkileyen yasal düzenlemeler,

Müşteri işletmenin muhasebe bilgilerine uygulanan analitik prosedürlerin sonuçları

Denetimi planlama safhasında analitik prosedürleri uygulamanın başlıca amaçları aşağıda belirtilmiştir:

Müşterinin işi hakkında bilgi edinme,

Müşterinin faaliyetinin sürekliliğini değerleme,

Mali tablolarda olası hataların varlığını belirleme,

Denetim testlerini azaltma

a-Müşterinin işi Hakkında Bilgi Edinme
Analitik prosedürler, müşterinin işi ve bulunduğu sektör hakkında bilgi elde etmede kullanılan yöntemlerden biridir. Analitik prosedürler, cari yılın denetlenmemiş bilgileri önceki yılların denetlenmiş bilgileriyle karşılaştırılarak uygulandığında, belirlenen farklar piyasada, sektörde veya işletmede önemli olayları gösterebilir. Bu tür olaylar denetimin planlanmasını etkileyecektir.
b-İşin Sürekliliğini Değerleme
Analitik prosedürler, genellikle işletmelerin karşılaştığı mali krizleri ölçmede kullanılır. İşletmenin faaliyetine kriz dolayısıyla son vermesi olasılığı denetim planını etkileyecektir.
c-Olası Hataların Varlığını Belirleme
Analitik prosedürler, veriler arasındaki anormal ilişkileri ve olağandışı sapmaları belirler. Olağandışı sapmalar anormal farklar beklenmediği halde varsa veya beklendiği halde mevcut değilse ortaya çıkar. Böyle durumlarda olağandışı sapmaların olası nedenlerinden biri muhasebe hatasının veya yolsuzluğunun mevcut olmasıdır. Bu nedenle analitik prosedürler, denetimde daha fazla dikkat gerektirecek, hata ve yolsuzlukların olabileceği özel denetim alanlarını belirler.
d-Denetim Testlerini Azaltma
Analitik prosedürler olağandışı sapmaların olmadığını gösterirse, hata ve yolsuzluk olasılığının az olduğu şeklinde yorumlanır ve ilgili hesaplar için daha az sayıda test uygulanır. Böyle durumlarda örneklem büyüklükleri azaltır, bazı denetim prosedürlerinin uygulanmasına gerek kalmaz veya bazı prosedürlerin bilanço tarihinden çok önce yapılması yoluna gidilir. Bu nedenle planlama safhasında analitik prosedürlerin uygulanmasından elde edilen sonuçlar, yapılacak denetim çalışmasının niteliğini, zamanlamasını ve büyüklüğünü planlamada denetçiye yardımcı olur.

B. DENETİM ÇALIŞMALARINI BÖLÜMLEME
Denetim çalışmasını bölümlemenin farklı yolları vardır. Geleneksel yaklaşım mali tablolar sınıflamasına göre yapılan bölümlemedir. Mali tablolarda yer alan kalemleri oluşturan hesapların her biri ayrı bir birim kabul edilir. Bağımsız denetim mesleğinin ortaya çıkmasının ve denetimin bu şekilde yapılmasının nedeni gelişmiş ülkelerde sermaye piyasalarının henüz gelişmediği yıllarda işletmelerin bankalardan kısa vadeli borçlanma gücünü belirlemek için, işletmelerin bilançolarında kısa vadeli yabancı kaynaklar ile döner varlıkların doğruluğuna ilişkin denetçilerden görüş istemişlerdir. İlk bağımsız denetçiler bu nedenle bilanço kalemlerinin incelenmesine başlanması ve denetim kitaplarında da önce bilanço kalemlerinin denetiminin açıklanması gelenek haline gelmiştir. Oysa, sermaye piyasalarının gelişmesiyle, gelir tablosu bilançodan daha önemli mali tablo haline gelmiştir.
Denetim çalışmasının örgütlemek için işlemler aşağıdaki gibi bölümlendirilebilir.

Hasılat çalışmasını ( satışlar, satış iade ve iskontoları, para ve çek tahsil işlemleri,

Harcama işlemleri ( satın alma, para çek ile ödeme işlemleri, ücret işlemleri,

Üretim işlemleri,

Finansman işlemleri ( sermaye, kısa ve uzun vadeli borç sağlama ve ödeme vergi ve diğer yasal yükümlülüklerin tahakkuku ve ödeme),

Yatırım ve duran varlık işlemleri

ZeyNoO · 18 Ock 2011

3-İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME VE KONTROL RİSKİNİ DEĞERLEME
İşletme faaliyetlerinin şirket politikaları ile uyum içinde düzenli ve verimli bir şekilde yürütülmesi, varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip engellenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması, güvenilir mali bilgilerin zamanında hazırlanması hedeflerine mümkün olduğunca ulaşmak amacıyla yönetimin kullandığı tüm yöntem ve usullere iç kontrol sistemi denir.
İyi bir iç kontrol sisteminin taşıması gereken özellikler:

şirket politikaları ile uyum

işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda işlemlerin etkin ve verimli şekilde yürütülmesi

varlıkların korunması: fiziki koruma ve ekonomik koruma

hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi.

muhasebe kayıtlarının tam ve doğru olması

güvenilir mali tabloların zamanında hazırlanması.

İç kontrol sistemi
1-Yönetsel kontroller(faaliyet kontrol sistemi)
İşlemlerin, işletmenin belirlediği hedefler doğrultusunda etkin ve verimli bir şekilde yürütülmesine yönelik, yönetim politikalarına bağlılığı artıran ve mali olaylar ve muhasebe kayıtlarıyla direkt ilişkisi bulunmayan yöntem ve usullerdir. Örneğin istatistiksel analizler(üretim raporları, satış raporları), zaman ve hareket etütleri (iş akım şeması gibi birbirini izleyen işlerin planlaması,) eğitim programları, kalite kontrol sistemleri.
İyi bir iç kontrol sisteminde yönetimin amaçladığı fayda dört grupta toplanır

güvenilir bilgi sağlanması

işletme varlıklarının ve kayıtlarının korunması

verimliliğin arttırılması

belirlenmiş politikalara bağlılığı özendirme.

2-Muhasebe kontrolleri(muhasebe kontrol sistemi)
varlıkların korunması, hata ve hilelerin tespit edilip önlenmesi, muhasebe kayıtlarının tam ve doğru şekilde yapılması, mali tabloların zamanında güvenilir olarak hazırlanması amacına yönelik olarak konulan tüm yöntem ve usullerdir. Örneğin: yetki ve onay vermek, kayıt ve raporlama sistemleri, iyi ve detaylı bir hesap planı, muhasebe yönetmeliği. Muhasebe kontrolü üç unsur tarafından belirlenir:

varlıkların korunması

inansal kayıtların güvenilirliği

kıymet hareketleri.

Bu unsurlar dışında iç muhasebe kontrolu tanımında ve muhasebe kontrolu kavramında açıkça belirtilmeyen bazı özellikler vardır. Genelde tüm muhasebe kontrolleri için olan bu özellikler: 1- yönetimin sorumluluğu 2- sistemin yeterince güvence vermesi 3-sistemi kısıtlayan faktörler 4-bilgi işleme yöntemleri şeklinde sıralanabilir.

İÇ KONTROL SİSTEMİ ORTAMI
Etkin ve güvenilir bir iç kontrol sisteminin kurulması ve çalıştırılması için uygun bir kontrol ortamına gerek vardır. Bu ortama iç kontrol sistemi ortamı adı verilir. Bu ortam işletme içi ve dışı etkenler tarafından belirlenir. Dış etkenler işletme yönetiminin kontrolu dışında olan faktörlerdir. İç etmenler ise yönetimin doğrudan kontrol edebildiği faktörlerdir.
İç etmenler; yönetimin önderliği, organizasyon yapısı, personel, iç denetim, bütçeleme ve işletme içi raporlama, işletme uygulama ve politikaları şeklinde sayılabilir.

ETKİN BİR İÇ KONTROL SİSTEMİ İÇİN TEMEL İLKELER

görevlerin ayırımı ilkesi

kuymet hareketlerinin yetkilendirilmiş olması ilkesi

uygun belgeleme ve muhasebe kayıt düzeninin varolması ilkesi

varlıkların ve muhasebe kayıtlarının fiziki koruması ilkesi

bağımsız mutabakatların yapılması ilkesi

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN AMAÇLARI

iç kontrol sisteminin esas amaçları

iç kontrol sisteminin genel amaçları

iç kontrol sisteminin özel amaçları

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ESAS AMAÇLARI
1-işletme varlıklarını korumak
İstenmeyen durumlar nedeniyle varlıklarda meydana gelebilecek azalmalar veya zararların engellenmesi için önceden yönetimce tedbir alınmasıdır.
2-muhasebe bilgilerinin doğruluğu ve güvenilirliğini sağlamak
Muhasebe kayıt ortamının kontrol altına alınması ve sağlanan bilgilerin güvenirlik derecesinin en üst düzeye çıkarılması için gerekli önlemler alınmasını amaçlar.
3-işletme faaliyetlerinin yönetim politikalarına , planlara ve yasalara uygunluğunu sağlamak.
İç kontrol sistemi faaliyetlerin verimliliğini sağlamaya yardımcı olur bütçe ve yönetim politikalarına uygunluğun korunmasına yardımcı olur.
4-kaynakların ekonomik ve verimli kullanımını sağlamak: doğru ve uygun zamanda en az kaynak kullanılarak amaçlara ulaşılmış ise verimlilik sağlanmış demektir, Verimliliğin sağlanıp sağlanmadığı iç kontrol sisteminin iyi işlemesine ve faaliyete uygun ve teknik personelin çalıştırılmasına bağlıdır.
5-Yönetim tarafından belirlenmiş hedeflere ve amaçlara ulaşılmasını sağlamak:Planlanmış sonuçların gerçekleşen sonuçlarla karşılaştırılmasıyla faaliyetlerin etkinliği değerlendirilir, iç kontrol sistemi hedeflere ulaşılabilecek şekilde yönlendirildiğinde planlanmış sonuçların gerçekleştirilmesi kaçınılmazdır.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN GENEL AMAÇLARI

işlemler yönetimin devrettiği genel ve özel yetkilere uygun olarak yürütülmelidir.

işlemler gelen kabul görmüş muhasebe ilkelerine uygun olarak ve hesap verme yükümlülüğünü yerine getirecek şekilde kaydedilmelidir.

varlıklara ve belgelere erişim yetkili personelle sınırlandırılmalıdır.

mevcut varlıklar belirli sorumluluk kayıtlarıyla karşılaştırılmalı ve herhangi bir fark belirlendiğinde arkın özelliğine göre gerekli soruşturma yapılmalıdır.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖZEL AMAÇLARI
Genel kontrol amaçları bir işletmenin belirli işlem gruplarını yürütmek için gerekli kontrol usul ve yöntemlerin sahip olup olmadığının göz önünde bulundurulmasında genel bir çerçeve oluşturur. Belirli bir işlem grubunu yürütmek için ise genel kontrol amaçlarına paralel olarak özel kontrol amaçlarının da belirlenmesi gerekir. Örneğin kredili satış işlemlerinin yürütülmesine ilişkin özel kontrol amaçları şöyle sıralanabilir:

Yetki: Kredili satışları yetkili satış personeli yapmalı ve bu personel kendilerine tanınan yetki sınırını aşmamalıdır.Müşterilere tanınan kredi limitleri aşılmamalıdır.

Gerçeklik: Kredili satış kayıtları işletmenin gerçek kredili satışlarını göstermelidir.

Bütünlük: yapılan tüm kredili satışlar gösterilmelidir.

Kayıtsal doğruluk: Kredili satışlarla ilgili gönderilen mallar için sevk irsaliyesi ve fatura düzenlenmeli , stok kayıtları doğru tutulmalıdır.

Sınıflandırma: Kredili satış işlemleri müşteri hesaplarına ve stok kayıtlarına kaydedilirken doğru hesaplara kaydedilmelidir.

Zamanlılık: Kredili satış işlemleri işlemin gerçekleştiği dönemin kayıtlarında gösterilmelidir.

Varlıkları koruma: Müşteri ve stok kartları ile alacak senetleri ve alınan çekler kilitli yerlerde saklanmalıdır.

Mutabakat: Kredili satışlarla ilgili belgeler satış kayıtlarıyla, müşteri kartları ticari alacaklar hesabıyla karşılaştırılmalı ve alarınaki mutabakat sağlanmalıdır.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN KURULMASINDA GÖZÖNÜNDE BULUNDURULMASI GEREKEN FAKTÖRLER:
İç kontrol sistemi kurulurken bazı faktörler göz önünde bulundurulur ve değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda iç kontrol sistemi kurmaya, kurulacak sistemin organlarının belirlenmesine , sistemde görevlendirilecek personelin belirlenmesine karar verilir.
İç kontrol sisteminin kurulmasında göz önünde bulundurulması gereken, risk ve maliyet faktörü olmak üzere iki faktör vardır.
A-RİSK FAKTÖRÜ: Risk planlanan faaliyetlerin gerçekleşmeme olasılığıdır. İç kontrol sistemi kurulmadan önce işletme yönetimi mevcut risklerin türlerini ve önemlilik derecesini bilmelidir. Bu riskler nedeniyle oluşabilecek zararları en aza indirebilmek için iç kontrol sitemi kurulmalıdır. Yönetim iki tür riskle karşılaşabilir:
1-finansal riskler: Yanlış Yönetim politikalarının uygulanması ve yolsuzluklar nedeniyle varlıkların kaybolma olasılığıdır.
2-Muhasebe riskleri: Varlıklarla ilgili hesap verme yükümlülüğünün yerine getirildiği raporlarda ve kayıtlarda hata olasılığıdır.
Bu risklerin dışında bazı faktörler risk oranlarını arttırır. Verimsiz faaliyetler, varlıkların korunmasında başarısız yönetim alacaklılar ve ortaklar için zarar riskini ortaya çıkarır. Raporlar ve kayıtlardaki hatalar yöneticiler ve işletme dışındaki kişilerin alacakları kararlarda yanılma riskini ortaya çıkarır.
B-MALİYET FAKTÖRÜ: İç kontrol sisteminin kullanılacak teknik ekipmanlar ve personel gibi bir maliyeti söz konusudur. İç kontrol sistemi ilk aşamada bürokrasiyi arttırabilir ve verimliliğin düşmesine neden olabilir , ek maliyetlerin doğmasına neden olabilir. İç kontrol sisteminin maliyeti beklenen faydayı geçmemelidir. Fayda ve maliyet ilişkisi oranının fayda yönünde olmalı Fayda maliyet analizi yapılarak sistemin sağlayacağı fayda veya önleyeceği kayıplar, sistemin maliyetinden yüksekse kontrol sistemi kurulmalıdır.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN KISITLAMALARI:
1-iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi
2-iç kontrol sisteminin olağan işlere yönelmesi.
3-potansiyel insan yanlışlıkları
4-çalışanların iç kontrolleri ihmal etme olasılıkları.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN UNSURLARI
İç kontrol yöntemlerinin ve tekniklerinin seçiminde ve etkin bir biçimde uygulanmasında bir çok unsurlar söz konusudur. Bu unsurların değerlendirilmesi kontrol yöntem ve tekniklerini değerlendirmek için gereklidir. Bir işletme uygun ve etkin bir kontrol sisteminin kurulması için gerekli unsurlara sahip olmadıkça iç kontrolün amaçlarına ulaşması beklenemez. Etkin bir iç kontrol sistemini oluşturan unsurlar şöyle sınıflandırılabilir.

1-KONTROL ÇEVRESİ (ORTAMI)
Etkin bir iç kontrol sisteminin kurulabilmesi için uygun bir ortamın sağlanması gerekmektedir. Bu ortam ise bir işlem grubuna özgü politika , usul ve yöntemlerin etkinliğini belirlemede, artırmada veya azaltmada etkili olan tüm faktörlerdir. İç kontrol ortamını etkileyen çeşitli faktörler aşağıda sıralanmıştır.
a-yönetim felsefesi
Yönetim iç kontrol sisteminin gerekliliğine inancının tam olması ve işletme çalışanlarına kontrolün gerekliliği bilincini yerleştirmede önderlik etmeli ve çalışanların kontrol usul ve esaslarına tam olarak uymalarını sağlamalıdır.
b-örgütsel yapı
Örgütsel yapının iyi bir örgüt yapısına sahip olması bunun içinde satın alma, satış , imalat, muhasebe, teslim alma ve iç denetim gibi fonksiyonların bağımsız bölümlerce yerine getirilmesi gerekir. Yetki ve sorumluluklar açıkça tanımlanmalı örgüt şeması ve yönetmeliğinde belirtilmelidir.
c-personel durumu
Çalışanların yeterli mesleki bilgiye ve dürüstlüğü sahip olması iç kontrol sistemi için çok önemlidir. Gerekli niteliklere sahip, görevini özenle yürüten, işletme amaçlarına hizmet eden ve kurallara uyan bir personel yapısı etkin bir iç kontrol sisteminin varlığında büyük öneme sahiptir.
d-Bütçe sistemi
Bütçeler planlama, kontrol, koordinasyon, motivasyon fonksiyonlarının yürütülmesine ve başarı ölçmeye yardımcı olur. Kontrolün amacı, yöneticilerin arzuladığı sonuçların işletme tarafından gerçekleştirilip, gerçekleştirilemeyeceğinin saptanmasıdır.
e- İşletme politikaları ve uygulamaları
İyi bir iç kontrol sisteminin oluşturulmasında işletme uygulama ve politikaları büyük önem taşır. İç kontrol sistemi ne kadar iyi planlanırsa planlansın sistemin yönetimi yine de kişilere bağlıdır. Bu nedenle sistemi yürütecek kişileri ilgilendiren uygun politikaların belirlenmiş olması gerekir. İşletme politikası ve uygulamalarına örnek olarak çalışanların üçüncü kişilere verebilecekleri zararlara karşı yaptırılan mali sorumluluk sigortası, kasa tazminatı ödenmesi, personel ve sicil yönetmeliği, disiplin yönetmeliği gibi politika ve uygulamalar sayılabilir.

f-iç denetim: İşletme yönetimine yardımcı olmak amacıyla , muhasebe, mali ve diğer faaliyetlerini incelemek için yapılan bağımsız bir inceleme ve değerleme işlemidir. Diğer türdeki kontrollerin etkinliğini ölçen ve değerlendiren bir yönetim kontrolüdür. İç denetim birimleri nin başlıca çalışma alanları şu konuları kapsar.

muhasebe ve iç kontrol sistemini inceler

işletmenin faaliyet sonuçları ile mali durumuna ait bilgileri kontrol eder.

Faaliyet sonuçlarının etkinlik ve verimlilik açısından değerlendirilmesini yapar.

Bağımsız denetçi etkin ve güçlü bir iç denetim birimi olduğuna inanırsa çalışma alanının daraltabilir. Bağımsız denetçinin güvenini etkileyen faktörler şunlardır:

işletme iç denetim birimimin örgüt yapısındaki yeri ve büyüklüğü

iç denetim biriminin çalışma alanı, görev ve yetkileri

iç denetim personelinin teknik bilgi düzeyi ve deneyimi

iç denetim personelinin görevlerini yaparken gösterdikleri özen.

KONTROL ÇEVRESİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME

Kilit personele sorular sorarak

Müşterisinin belgesini inceleyerek

Müşterinin faaliyetlerini gözlemleyerek

Müşteri ile ilgili geçmiş denetim deneyimleri hakkında bilgi edinerek.

2-MUHASEBE SİSTEMİ
Bir işletmenin faaliyetlerine ve finansal durumuna ilişkin hesap vermek yükümlülüğünü yerine getirmek amacıyla işlemleri belirleme, belgelere ve muhasebe defterlerine kaydetme ve raporlama ile ilgili usul ve yöntemlerden oluşur.

gerçek işlemlerin kaydedilmesi

tüm işlemlerin kaydedilmesi

işlemlerin uygun şekilde sınıflandırılması

işlemlerin uygun şekilde değerlendirilmesi

işlemlerin zamanında kaydedilmesi

3-KONTROL PROSEDÜRLERİ(usul ve yöntemleri) :
İşletme amaçlarına ulaşmayı sağlamak için yönetimin işletme kontrol çevresine eklediği usul ve yöntemlerdir.

işlemlerin yönetimin devrettiği yetkilere uygun olarak yapılaması

yeterli düzeyde işbölümü yapılması

varlıkların kullanılması ve kayıtlara erişim yetkisinin sınırlandırılması

sorumluluk kayıtlarının mevcut varlıklarla karşılaştırılması

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ÖĞELERİ:
1- Organizasyon Planı: Etkin bir iç kontrol iyi bir organizasyon planı gerektirir. İyi bir örgüt planı (Örgüt Şeması) ve iş akış şeması ile iyi bir bölümünün sağlanmasıyla, görevlerin kişilerce birbirlerini kontrol edecek bir şekilde dağıtılması gerekir.
Satın alan , satan , ödemeyi yapan ve kullanan vb.. kimselerin farklı olması gerekir. İyi bir organizasyon planının özelliği satın alma, üretim, satış, muhasebe ve finansman gibi ayrı departmanlara gönderilmesidir. Herhangi bir işlemin başından sonuna kadar yürütülmesi aynı departmana verilmelidir.
2- Muhasebe sistemi: İç kontrol açısından muhasebe sistemi, belgeler, hesap planı, muhasebe yönetmeliği gibi konuları kapsamaktadır. İyi bir muhasebe sistemi ile alacaklarda ve borçlarda meydana gelen değişikliği gelir ve gider akımlarının zamanında muhasebeleştirilmesini yapacak bir sistem kurulmalıdır: İyi bir belge düzeni ve belgelerin yetkililerce zamanında imzalanması gibi .
3- Yöntemler: Etkin bir iç kontrol sistemi için, her departmanın faaliyetini nasıl yürütüleceği belirtilmelidir. Bunun için de yetki ve sorumlulukların bölümlenmesi gerekir.
4- Personel: İşlerin yürütülmesi için personel gerekir. Bu açıdan ister memur ister müdür olsun, işin gerektirdiği kalite ve miktarda personel çalıştırması şarttır.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN GÖZDEN GEÇİRİLMESİ
Bağımsız denetçi, işletmenin iç kontrol sistemini iki açıdan inceler.

Sistem işleyişinin, denetçinin finansal tablolar hakkında genel olarak kesin fikir vermesine yetecek nitelikte olup olmadığı.

İç kontrolün zayıf ve kuvvetli yanlarının tespit edilmesi

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
İç kontrol sisteminin değerlenme nedenleri:

iç kontrol sisteminin güvenilirliğini araştırmak

denetim çalışmasını planlamak

yönetime önerilerde bulunmak.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN DEĞERLEME AŞAMALARI:
1-SİSTEMİN TANIMLANMASI: sistemle ilgili bilgi toplamada kullanılan 3 yöntem vardır. Bunlar
a. not alma yöntemi: görüşmeler sırasında not olmak, edinilen bilginin nereden ve kimden alındığını yazılı hale getirmek.
b. anket yöntemi: 40-50 soruluk genel bir anketin çalışanlarca doldurulması
c. akış şemaları: herhangi bir olayı ele alıp, başından sonuna kadar olan aşamaları şekil üzerinde çizmek.
2-SİSTEMİN ÖNDEĞERLEMESİ: ön değerleme ile edinilen bilgiler ışığında denetçi denetimin planlamasını yapar. Denetimde yoğunluk vereceği alanları tespit eder.
3-SİSTEMİN UYGULAMADAKİ ETKİNLİĞİNİN TEST EDİLMESİ : iç kontrol sisteminin uygulamadaki etkinliği ölçülür. sistemin etkin çalışıp, çalışmadığına karar verdikten sonra, sistemin ön değerlemesi ile bir farklılık meydana gelmişse denetim planlamasında değişiklik ve düzenleme yapar.
4-SİSTEMİN SON DEĞERLEMESİ: bu aşamada uygulamadaki etkinliğin tespiti için yapılan testlerin, sistemin ön değerlemesini doğrulayıp doğrulamadığı araştırılır. Sonuçlara göre denetim programında bazı düzeltmeler yapar.

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN YETERSİZ KALMASININ NEDENLERİ NELERDİR:

iç kontrol sisteminin maliyetinin faydasını geçmesi

iç kontrol sisteminin çoğunlukla rutin işlere yönelmiş olması

potansiyel insan yanlışları

şartların değişikliği yüzünden prosedürlerin yetersiz kalması

İÇ KONTROL SİSTEMİNİN BAĞIMSIZ DIŞ DENETİMDEKİ ÖNEMİ

işin alınması, planlanması ve yürütülmesi sırasında denetçiye yol gösterir.

denetim alanında kullanılması gereken denetim tekniklerinin niteliklerini belirler.

denetim kanıtlarının güvenilirliğini etkiler

denetim riskini etkiler

denetim alanının sınırlarını etkiler

denetim süresini belirler

denetim maliyetini etkiler

hata ve hilelerin saptanmasını sağlar.

DENETÇİ İÇ KONTROL SİSTEMİNİN ETKİN ÇALIŞIP ÇALIŞMADIĞINI ANLAMAK İÇİN HANGİ GÖSTERGELERE BAKAR
Denetim tekniklerine başvurarak kanıt toplamak ve değerlemek (kontrol testleri yapmak) suretiyle oluşturur.

DENETİMİ PLANLAMA SAFHASINDA İÇ KONTROL SİSTEMİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME
Bilgi edinme hem mevcut kontrol politikaları ve prosedürleri ile kayıt ortamı hakkında bilgi edinmeyi hem de mevcut kontrol politikaları ve prosedürlerinin işletme tarafından uygulanmakta olup olmadığına ilişkin bilgi sahibi olmayı içerir.
Edililen bilgiler şu amaçlar için kullanılmalıdır.

Olası hata ve yolsuzluk türlerini belirlemek.

Önemli hata ve yolsuzluk riskini etkileyen faktörleri belirlemek

Maddi doğruluk testlerinin planlamak

İç kontrol sistemi denetçinin bu amaçlara ulaşmasında başlıca bilgi kaynağıdır. Diğer bilgi kaynakları şunlardır:

önceki denetimlerde edinilen bilgiler

müşterinin faaliyette bulunduğu sektöre ilişkin bilgiler .

KONTROL ÇEVRESİ HAKKINDA BİLGİ EDİNME

kilit personele sorular sorar

müşterisinin belgelerini inceler

müşterisinin faaliyetlerini gözlemler.

DENETİMİ PLANLAMA SAFHASINDA KONTROL RİSKİNİ DEĞERLEME
KONTROL RİSKİNİN İLK DEĞERLEMEsi şu adımlardan oluşur.

kontrol amaçlarını belirleme

kontrol prosedürlerini belirleme

kontrol zayıflıklarını belirleme ve değerleme

kontrol riskini değerleme

kontrol riski: müşterinin iç kontrol politikaları ve prosedürleriyle önlenemeyecek veya bulunamayacak önemli hata ve yolsuzlukların mali tablolarda olma olasılığıdır.

İÇ KONTROL SİSTEMİ BİLGİ EDİNME PROSEDÜRLERİNİ BELGELEME
NOT ALMA YÖNTEMİ: Denetçi müşterisinin personeli ile görüşme yaparken sorduğu soruları ve aldığı cevapları not eder. Denetçi kontrol amaçlarını politikalarını ve prosedürlerini içeren yönetmelik genelge ve yönerge gibi dokümanları incelerken de önemli gördüğü hususları not eder. Denetçi faaliyetleri ve iş akışını gözlemleyerek edindiği bilgileri not eder.
AKIŞ ŞEMALARI HAZIRLAMA YÖNTEMİ: belirli faaliyetlere ilişkin tüm yöntemleri gösterir. Akış şemaları sistemin işleyişini gösteren şemalardır. Denetçi iç kontrol sistemine ilişkin bilgi edinirken hazırladığı başka bir doküman akış şemasıdır. Personelle yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilerden akış şemaları hazırlanır.
SORU FORMU UYGULAMA YÖNTEMİ: Denetçi bu yöntemi uygulamak için iç kontrol sistemine ilişkin çeşitli sorular hazırlar. Genelde bir soru formu işletmenin tüm yönlerine ilişkin ayrıntılı ve çeşitli sorulardan oluşur. Sorular genellikle evet ya da hayır cevabı alınacak şeklinde düzenlenir.

ZeyNoO · 19 Ock 2011

4-ÖNEMLİLİK DÜZEYİNİ BELİRLEME

Denetimde, önemlilik ( kabul edilebilir hata ) kavramı hem mali tablolar düzeyinde hem de hesap kalanları düzeyinde kullanılır.
Mali tablolar düzeyinde önemliliği değerlemenin nedeni, bir bütün olarak mali tablolara ilişkin görüş bildirilmesidir. Denetimi planlama safhasında, denetçi her bir mali tablo için bir veya birkaç önemlilik düzeyi belirleyebilir. Örneğin, gelir tablosu mali tablo için bir veya birkaç önemlilik düzeyi belirleyebilir. Örneğin gelir tablosu için net satışların %1 i veya faaliyet karının %5 i veya %10 u önemlilik düzeyi olarak kabul edilebilir. Ancak, ne GKGMİ ne de GMGDS ile bir oran belirlenmemiştir.

5-DENETİM RİSKİ DÜZEYİNİ BELİRLEME

Denetim riski; mali tablolarda önemli yanlışlıklar olduğu halde denetçinin mali tablolarla ilgili olarak olumlu görüş bildirme olasılığıdır. Bu risk beraberinde işletme riskini de getirir. İşletme riski ise yanlış bildirilen görüşten dolayı denetim firmasının itibarının sarsılması v denetim görevinin kendisinden alınması olasılığıdır.

Denetim riski, denetimi planlama safhasında alınacak diğer kararları özellikle etkileyebildiğinden, göz önünde bulundurulur. Örneğin örneğin denetim riskinin fazlalaştırılmasında ortaya çıkacak olası sorumluluklar, denetimde daha deneyimli personelin görevlendirilmesini, gözetimin arttırılmasını ve daha yüksek mesleki şüphecilikle denetimin yürütülmesini gerektirir.
Denetim riski aşağıdaki nedenlerden kaynaklanır:

iç kontrol sisteminin bulunmaması yada yetersizliği

iç kontrolün önleyemediği hata ve yanlışların bulunması.

denetim uygulamalarına rağmen olası hatalar yanlışların bulunması.

6-DENETİM AMAÇLARINI BELİRLEME:
İşlem gruplarına göre denetim çalışmasının bölümlenmesi, denetçiye denetimi örgütlemesinde ve yönetmesinde yardımcı olur. özel denetim amaçlarını oluşturmak için önce genel denetim amaçlarını belirlemek gerekir.

Genel Denetim Amaçları:

Gerçeklik: Gerçek olmayan arlıklar ve borçlar bilançoda gerçekmiş gibi gösterilmemelidir. hayali işlemler gerçek olmayan işlemler gerçekleşmiş gibi gösterilmemelidir.

Bütünlük: Bilançoda yer alması gereken bazı gerçek varlıklar ve borçlar kayıt dışı bırakılmamalıdır. denetçi bütünlük amacına ulaşmak için, bilanço tarihi itibariyle varlıklar, borçlar, hasılat, gelir ve giderlerin kayıt dışı bırakılmış olup olmadığını araştırır. örneğin bilanço tarihinde yaptığı kasa sayımında 5,000,000 lira para mevcudu belirlemişse , fakat denetlenmemiş kasa hesabının kalanı 2,000,000 lira ise hesap kalanı 3,000,000 lira eksik gösterilmiş başka bir deyişle kasadaki paranın tamamı kayıtlarda gösterilmemiş demektir. bütünlük amacına aykırı olan bu durum, birçok kayıt hataları dışında başka nedenlerden dolayı ortaya çıkmış olabileceğinden, kasada olması gereken para mevcudunun sayım sonucu belirlenen para mevcudu olduğunu göstermez.

Sahiplik ve Yükümlülükler: Bilançoda yer alan varlıklar, bilanço tarihi itibariyle işletmenin mülkiyetinde olan varlıklar ile alacak haklarından oluşmalıdır. bilançoda yer alan borçlar ise işletmenin kendi yükümlülüklerini göstermelidir. örneğin, bazı varlıklar, müşteri işletmede var ve müşterinin zilyetliğinde olsa bile, müşterinin mülkiyetinde değildir. Konsinye olarak mevcut olan mallar bilançoda yer almamalıdır. Yoldaki mallar işletmede mevcut olmamasına karşın, işletmenin mülkiyetindedir. aynı şekilde işletme ortaklarının kişisel işlemlerinden doğmuş olan borçlar olabilir, ancak bu borçlar müşteri işletmenin yükümlülüğü olmadığı için bilançoda gösterilmemelidir. Varlıkların sahipliğini ve borçların kime ait olduğunu belirlemek. denetlenen varlık ve borç hesaplarının niteliğine göre farklıdır. örneğin, binaların denetiminde sahipliği belirlemek için tapu kayıtlarına, taşıtların denetiminde trafik tescil belgelerine başvurulur.

Değerleme ve Gidere Dönüştürme: Varlıklar, borçlar, hasılat ve giderler mali tablolarda uygun tutarlarla ifade edilmelidir. mali tablolarda her bir kalemin değerinin uygun tutarlarla ifade edilmesi demek, genel kabul görmüş muhasebe ilkelerinden maliyet, karşılaştırma (gidere dönüştürme) ve tutarlılık ilkelerine göre kayıt yapılması demektir. mali tablolarda kalemlerin GKGMİ' ne göre brüt ve net değerleri gösterir. örneğin, ticari alacakların brüt tutarı gösterilir, ayrıca tahsili şüpheli olanlar için ayrılan karşılıklar ile bilanço tarihindeki net tahsil edilebilir değerini bulmak için hesaplanan reeskont tutarı brüt ticari alacaklar tutarından indirilecek net ticari alacaklar tutarı bulunur.

Sınıflandırma: İşlemlerin doğru hesaplara kaydedilmesini ve mali tablolarda doğru hesaplarda gösterilmesini ifade eder. örneğin denetçi alacak senetlerini vadelerine göre ve ticari bir işlemden doğmuş olup olmamasına göre inceleyerek, sınıflamanın doğru olması halinde yeniden sınıflandırır.

Zamanlılık: Bilanço tarihine yakın işlemler doğru muhasebe dönemine kaydedilmelidir. Bilanço tarihinden önce, henüz gerçekleşmemiş hasılat, gelir, gider kar ve zararlar gerçekleşmemiş gibi kaydedilmemelidir. işlemlerin gerçekleştiği tarihi belirlemek, işletmenin doğru muhasebe dönemine kaydedilip kaydedilmediğini belirler.

Açıklama: mali tablolarda veya dipnotlarda yer alan bilgilerin gerektiği şekilde açıklanıp açıklanmadığı ile ilgilidir. örneğin varlıkların rehinli olup olmadığı mali tablolarda açıklanmalıdır.

Kayıtsal Doğruluk: işlemlerin doğru hesaplara, hesapların doğru tarafına ve doğru tutarda kaydedilmesi ile ilgilidir. denetçi, bu amaca ulaşmak için günlük defter toplamının, büyük defter hesapları ile yardımcı defter hesaplarının borç ve alacak tarafları toplamlarının doğruluğunu araştırır.

Mali tabloların denetiminde 2 tür risk vardır
1. Denetim riski: Mali tablolarda önemli hataların, yanlışlıkların bulunmasına rağmen denetçinin bunları fark etmeyerek olumlu rapor hazırlaması riskidir
Normal denetim riski hesap kalanları düzeyinde %3 veya %5 düzeyinde olmalıdır. Denetim riski denetimin planlanması aşamasında belirlenir.

Denetim riskinin hesaplanması:
İstenilen risk=yapısal risk*kontrol riski*bulgu riski

Denetim riskinin özel alanları:

Yöneticilerin yolsuzlukları

Yasadışı eylemleri

İşletmenin ilişkili olduğu kişi ve kurumlardan kaynaklanan olaylar.

Müşteri işletmenin faaliyetine son verme olasılığın varlığı

2. İşletme riski: mali tablolara yönelik denetçinin bir dava yada söylenti nedeniyle mesleki uygulamasının zarar görmesi riskidir.
Denetçi denetim riskini mümkün olan en düşük düzeyde tutarak denetimi planlamalıdır. Denetim riski, müşteri işletme işlemlerinin çeşitlenmesi karmaşıklığı ile denetçinin deneyimine göre değişebilmektedir.

Denetim Riski üç tür riskin sonucudur.

Yapısal risk

Kontrol riski

Bulgu riski

Yapısal Risk: İç kontrol sistemini oluşturan politikaların ve prosedürlerin olmadığı varsayıldığında, belli yapısal ve çevresel özellikleri nedeniyle hesap kalanlarının önemli yanlışlıklardan etkilenebilirliğidir. Bu yanlışlık riski, bazı hesap kalanları ve işlem türlerinde diğerlerine göre daha büyüktür. Örneğin paranın hırsızlıktan etkilenme derecesi kömür stoklarına göre daha fazladır. Dış etkenler de yapısal riski etkileyebilir. Örneğin teknolojik gelişmelerin bir mamulün modasının geçmesine yol açması, bilançoda stokların abartılmış gösterilmesine neden olabilir.
Kontrol Riski : İç kontrol sistemini oluşturan politika ve prosedürlerle önlenemeyecek veya bulunamayacak hataların olması riskidir. Bu risk, iç kontrol siteminin etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bir hesaba ilişkin etkin iç kontrol politikaları ve prosedürleri kontrol riskini azaltır. İç kontrol sistemi, içinde var olan sınırlamalar nedeni ile, tüm önemli hataların önlenmesini veya bulunmasını tam sağlayamadığından, kontrol riski hiçbir zaman sıfır olamaz.
Bulgu Riski: Mali tablolarda var olan önemli bilgi yanlışlığını denetçinin denetim prosedürleriyle bulamaması riskidir. Bulgu riski denetim prosedürlerinin ve bunların denetçi tarafından uygulanmasındaki etkinliğinin bir fonksiyonudur. Bu risk, bir hesap kalanının veya işlem türünün tamamının denetçi tarafından denetlenmediği durumlarda var olan belirsizlikten doğar ( örnekleme riski) veya denetçinin uygun olmayan denetim prosedürlerini seçmesinden, uygun bir prosedürü yanlış uygulamasından ya da denetim sonuçlarını yanlış yorumlamasından kaynaklanan belirsizliklerden doğabilir.
Arzu edilen denetim riski oldukça düşük olmalıdır. Örneğin hesap kalanları düzeyinde denetim riski %3 veya %5 olmalıdır. Denetim riski,aşağıdaki formülle gösterilebilir.

DR= YR*KR*BR
DR= Arzu edilen denetim riski
YR= Yapısal Risk
KR= Kontrol Riski
BR= Bulgu Riski
Denetim planlamada denetim riski formülü iki şekilde kullanılır. Denetim riski formülü, denetçinin denetim planının, mantığa uygun görünüp görünmediğini değerlemesinde denetçiye yardımcı olur. Örneğin, denetimi planlamada, denetçi yapısal riskin %80 , kontrol riskinin %50 ve bulgu riskinin %10 olması gerektiğine karar verirse, hesaplanan denetim riski %4 (0,80*0,50*0,10) den daha büyük ise, bu plan denetçi tarafından kabul edilecektir.

Yukarıdaki şekilde denetim riski formülü denetçinin kabul edilebilir denetim riskini bulmasına yardım etmesine rağmen, bu şekilde hesaplama denetçi için verimli olmayabilir. Daha verimli denetim lanı oluşturmak için, denetçiler bu formülü farklı şekilde kullanırlar. Bu formül bulgu riskini ve elde edilecek kanıt sayısını belirlemek için kullanılır. Bu amaç için, denetim riski formülü aşağıdaki şekilde kullanılır.

DR
BR= ------------------
YR*KR
Önceki örneğe dönerek, denetçinin denetim riski düzeyini %5 olarak planladığını varsayalım. Denetim planı, %12,5 bulgu riski, 0,05 / (0,80*0,50) düzeyine uygun sayıda kanıt toplamak için değiştirilecektir.
Denetim riskinin özel alanları , denetimi planlamada denetçinin sorumluluklarını etkiler. Ancak, bu etki denetimin planlanmasının ötesinde denetimin yürütülmesinde, denetim testlerinin sonuçlarının değerlendirilmesinde ve denetimin raporlanmasında da öneme sahiptir.

Bu özel risk alanları aşağıdakileri kapsar:

Yöneticilerin Yolsuzluklarını

Yasadışı Eylemleri

Müşteri işletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlar

Müşterinin faaliyetine son vermesi olasılığı

DENETİM PROGRAMININ YÜRÜTÜLMESİ
denetim prosedürü de denen bu aşama, planlama aşamasında hazırlanan denetim programının uygulamaya konulmasıdır. Bu aşama aynı zamanda kanıt toplama aşamasıdır. Kanıtların kaliteli ve uygun olması gerekir bunun için bazı denetim testleri yaparak kanıtın kalitesi araştırılır. Bu kanıtlar uygunluk v maddilik testleri ile kontrol edilir.
Uygunluk denetim programı ve maddilik denetim programı olmak üzere iki çeşit denetim programı hazırlanır. Bunlardan ilki müşteri işletmenin içi kontrol sisteminin etkinliğini ölçüp maddilik denetim programı üzerinde gerekli değişiklikleri yapmaya yararken, ikincisi mali tabloların doğruluk ve güvenilirliğinin araştırılmasını amaçlar.

1-UYGUNLUK TESTLERİ: İç kontrol sisteminin amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığına ilişkin olarak yapılan testleri ifade eder. İşletmenin belirlemiş olduğu iç kontrol sistemlerinin doğruluğu, etkinliği, verimliliği ve yürütülüp yürütülmediği test edilerek araştırılır.
Kontrol testleri dönem içinde, maddi doğruluk testleri ise dönem sonuna doğru ve dönem sona erdikten sonra yürütülür.
Maddi doğruluk testleri ile kontrol testleri aynı anda yapılabilir. Örneğin satış faturasındaki imzanın yetkili personelin imzası olup olmadığı incelenirken, faturalardaki parasal hataları da araştırır. Bu test türüne çift amaçlı testler denir.
Kontrol riskini değerleme:
Mali tablolarda önemli hata ve yolsuzluklar yer almasını önlemede veya bulmada iç kontrol politikaları ve prosedürlerinin etkinliğini değerleme sürecidir. Kontrol riskini değerleme sonucuna kontrol riski düzeyi adı verilir.

Uygulanacak prosedürler:

müşterinin personeline sorular sorma

belge ve kayıtların incelenmesi

kontrol yöntemlerinin uygulanışını gözlemleme

denetçi tarafından kontrol yöntemlerinin uygulanmasının yeniden yapılması

2-MADDİLİK TESTLERİ: Denetçi artık olay ve işlemleri incelemeye başlar. Bu aşamada mali tablolarda yer alan hesap kalemlerinin doğruluğu araştırılır. Bu araştırmada bulgu ve deliller toplanır.
Muhasebe verilerinin doğruluğunu tespit etmek için şu prosedürün izlenmesi gerekir.

1-Muhasebeye uygunluklarını anlamak amacıyla hesap bakiyelerini genel bir incelemeye tabi tutmak
2-G.K.G.M.İ ne uyum ve sonradan değişiklik yapılmadığına kanaat getirmek.
3-Mevcut aktifleri kontrol etmek
4-Bütün aktif ve pasiflerin bilançoda doğru olarak gösterildiğinden emin olmak için belirli muhasebe kayıtlarını incelemek.
5-Bütün gelirler, giderler ve zararların gelir tablosunda doğru olarak beyan edildiğinden emin olmak için belirli muhasebe kayıtların incelemek.
6-Mali tablolardaki kalemlerin paraca değerlerinin hesaplardakini aynen yansıttığından emin olmak.

Uygulanacak prosedürler:

işlemlerin test edilmesi

hesap kalanlarının test edilmesi

analitik testler

ZeyNoO · 19 Ock 2011

7-DENETİM PROGRAMININ TASLAĞINI YAZMA VE TASARIMI
Denetim çalışması sırasında uygulanacak denetim yöntemlerinin listesidir. denetim programları işletmelerdin test edilmesinde, hesap kalanlarının test edilmesinde ve analitik prosedürlerin uygulanmasında kullanılmak için hazırlanır. başka bir deyişle denetim programı, denetimde yapılacak işlerin neler olduğunu, kimin tarafından ve ne zaman yapılacağının belirlendiği bir taslaktır denetim programı, her hesap ve her işlem türü için hazırlanır ve hem kontrol testlerine hem de maddi doğruluk testlerine ilişkin denetim prosedürlerine yer verilir.
Denetim programının teme tasarımı denetimi planlama sırasında olur. ancak denetim çalışması ilerledikçe, programda değişiklikler yapmak gerekebilir. yeni bir müşteri için hazırlanan denetim programı belirsizlikler nedeniyle uygulanamaz duruma gelebilir. ilk kez denetlenen bir müşteride, denetçi müşterinin iç kontrol sistemindeki zayıflıkları müşterinin işlemlerindeki karmaşıklığı veya denetime başlamadan önce sorunlu olanların sayısını iyi anlayamamış olabilir. bu koşullarda denetim programı aşama aşama yapılır. ilk kez yapılan denetimlerde, denetlenen dönemin başındaki hesap kalanlarının doğruluğunun belirlenmesi ve önceki dönemlerde kullanılan muhasebe ilke ve yöntemlerinin belirlenmesi sorunlarının da denetim programına alınması zorunluluğu vardır. yinelenen denetimlerde denetçi önceki yıllarda kullandığı denetim programlarını ve bu programlara ilişkin çalışma kağıtlarını kullanabilir.

8-DENETİM SÜRESİNİ VE ZAMANINI BELİRLEME:
Uygulanması tasarlanan denetim prosedürlerinin denetim programına yazılmasından sonra, denetçi çalışmanın yürütülmesi ile ilgili zamanının planlar. Denetim çalışması, müşteri işletmenin muhasbe dönemi içinde veya dönem sona erdikten sonra kısa bir süre içinde yapılır.
Denetim çalışmasının süresinin ve zamanının planlanması, denetimin amaçlanan zamanda tamamlanmasını ve denetim personelinin zamanını verimli kullanmasını sağlar.

9-DENETİM PERONELİNİN GÖREVLENDİRİLMESİ VE GÖZETİMİ:
Her bir denetim alanında çalışacak denetim ekibi personelinin niteliği birbirlerinin yerine ikame edilebilme olanakları, müşteri işletmeden kimleri ile temas kurulacağı ve bilgi alınacağı, eğer 3. kişilerden (avukatlar, danışmanlar vs) yararlanılacaksa bunların kimler olduğu ve niteliğinin belirlenmesidir. (Personel Planı)
Denetim personeli(yardımcıları) gözetimi, bu kişilerin denetim sırasında sürekli olarak çalışmalarının yönlendirilmesidir.

ZeyNoO · 19 Ock 2011

3. DENETİM FAALİYETLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ
Bağımsız denetim yöntemleri:
Dört çeşit bağımsız denetim yöntemi vardır.

Şekli denetim ve Maddi denetim

Aralıksız denetim ve örnekleme yoluyla denetim

İleriye doğru denetim ve geriye doğru denetim

Doğrudan denetim ve dolaylı denetim

1-ŞEKLİ DENETİM VE MADDİ DENETİM:
Şekli denetim:İşletmede tutulan muhasebe kayıtlarının şekil açısından uygunluğunun araştırıldığı uygunluk denetimidir. Vergi incelemeleri bir usul denetimidir. Kayıtların V.U.K. hükümlerine uygun olarak kaydedilip kaydedilmediğinin araştırılmasıdır.
Maddi denetim: İşletme varlıklarında değişiklik doğuran işlemlerin gerçeğe ve amaca uygunluğu ile defter, hesap ve değerleme ölçüleri ışığında doğru olarak kaydedilip kaydedilmediğini inceler. Mali tablo kalemlerinin içerik ve özü açısından incelenmesi maddi denetim işlemidir. Vergi incelemelerinde beyan edilen kazancın doğru olup olmadığına ilişkin envanter incelemeleri, hasılat incelemeleri de maddi denetim kapsamındadır.
Yıl içerisinde kapanış gününden önce yürütülen denetime ön denetim denir. Ön denetim çalışmaları şekli denetim niteliğindedir.

2-ARALIKSIZ DENETİM VE ÖRNEKLEME YOLUYLA DENETİM:
Aralıksız denetim: Belirli bir zaman kesiti içindeki tüm işlemlerin kayıt ve belgelerinin tek tek gözden geçirilmesidir.Bu usule Tarama usulü veya boşluk bırakmayan denetim de denir. Aralıksız denetim yöntemi sık kullanılmamakla beraber küçük denetimlerde kullanılabilir.

Örnekleme yoluyla denetim ise belirli bir zaman dilimi içindeki işlemlerin tek tek incelenmesi yerine bunların belirli ölçütlere göre seçilen kısmı denetlenir.Örnek seçilen inceleme birimlerinin denetimi ise kendi içinde aralıksız yapılır. Bu usule sondaj yöntemi de denilmektedir. Örnekleme yoluyla denetimde iki yöntemden söz edilebilir; bunlardan birincisi denetlenecek dönem içinde belli kriterlere göre veya tesadüfi seçilen bir zaman dilimi içindeki tüm işlemlerin aralıksız denetime tabi tutulmasıdır. Örneğin Kasım ve Nisan aylarında tüm işlemlerin denetlenmesi gibi. Bu yöntemlerden ikincisi ise Denetlenecek dönem içinde yapılan işlemlerden önceden belirlenen kriterlere göre bazı işlemlerin ayrıntılı incelemeye tabi tutulmasıdır. Örneğin incelenecek dönem içinde yapılan ve belli tutarı aşan ödemelerin ya da giderlerin veya ilişkili işletmelere yapılan satışlar veya onlardan yapılan alışların ayrıntılı incelemeye tabi tutulması gibi.

3-İLERİYE DOĞRU DENETİM VE GERİYE DOĞRU DENETİM:
İleriye doğru denetim ; muhasebe belgelerinden başlanarak, mali tablolara doğru bir sıra izlenerek yapılan denetim türüdür.
Geriye doğru denetim ise mali tablolardan başlayarak defter kayıtlarına ve belgelere kadar devam edilerek yapılan denetim türüdür.

4-DOĞRUDAN DENETİM VE DOLAYLI DENETİM:
Doğrudan denetim her muhasebe işlemenin ayrı ayrı ve doğrudan incelendiği yöntemdir.
Dolaylı denetim ise aynı nitelikteki veya birbirleriyle ilişki içerisindeki hesaplar arasında toplam karşılaştırmaları yaparak bunlar arasında uygunluk araştıran bir denetim yöntemidir.

ZeyNoO · 19 Ock 2011

4. DENETİMİN TAMAMLANMASI
Denetim çalışmaları sonucu denetim görüşünün oluştuğu ve bulgulara göre denetim raporunun yazıldığı aşamadır. Bu bölümdeki işlemler 4 aşama şeklinde sıralanabilir.

bilanço sonrası olası olayların belirlenmesi

belirsizliklerin ve taahhütlerin belirlenmesi

Çalışmaların nihai olarak gözden geçirilmesi

Bulguların değerlendirilip raporun yazılması

DENETİMİN TAMAMLANMASI ÇALIŞMALARI
Denetim tamamlanması aşamaları şöyle sıralayabiliriz:

1-Şarta bağlı borçlar ve zararların gözden geçirilmesi

Şarta Bağlı Borçlar

işletme aleyhine açılmış çeşitli tazminat davaları

vergi uyuşmazlıkları

ıskonto ettirilmiş alacak senetleri

satılan mamullerin garanti süresi kapsamına giren garanti süreleri

işletme tarafından verilen kefaletler

2-bilanço tarihiden sonraki önemli olayların gözden geçirilmesi
denetim raporunun hazırlanması ile denetim sona erer. Bilanço tarihinde şüpheli durumda olan alacağın tahsili veya değersiz duruma gelmesi gibi durumlar bilanço tarihinden sonraki önemli olaylar arasındadır.

3-müşteri ile ilişkili olan kişi ve kuruluşlarla yapılan işlemleri belirleme ve inceleme
İşletmenin ilişkili olduğu kişi ve kuruluşlarla yapılan bütün işlemler belirlenmeli ve incelenmelidir. Bu kuruluşların işlemlerinde Spk mevzuatına aykırı hususlar içerebileceği dikkate alınmalıdır.

4-müşteri işletmeden beyan mektubu alınması

Denetçi denetimi tamamladığında sözlü beyanları yazılı hale getirmek için yönetimden yazılı beyan mektubu ister. Yazılı beyan istemenin amacı:

denetçiye verilen sözlü beyanları doğrulamak

Dönem içindeki sözlü beyanların uygunluğunun devam ettiğini belirlemek

Yönetimin beyanlarına ilişkin yanlış anlaşılma olasılığını azaltmak.

Mali tabloların düzenlenmesinde esas sorumluluğun yönetime ait olduğunu vurgulamak.

Müşteri ile denetçi arasında anlaşmazlık halinde kanıt olarak kullanmak.

5-genel analitik testlerin yapılması.
Genel analitik testler mali tablolarda yer alan bilgilerin güvenilirliğinin ölçülmesinde kullanılır. Analitik testler aşağıdaki çalışmaları kapsar.

Mali tabloların toplamlarının önceki dönem tutarları ve cari yılın bütcelenmiş verileriyle karşılaştırma.

Mali tablolarla ilgili oranları hesaplama

Finansal olmayan verilerin önceki yıl ve cari yıl planlanmış verilerle karşılaştırılması.

Cari yıl oranlarının sektör oranları ile karşılaştırılması.

6-Denetim programının yeniden gözden geçirilip atlanılan bir hususun olup olmadığının araştırılması.

BİLANÇO DİPNOTLARIYLA AÇIKLANACAK OLAYLAR

birleşme ve ele geçirme olayları

işletme yapısında değişiklik olması, faaliyetin genişlemesi veya daralması ya da yeni faaliyetlere başlanılması

bilanço tarihinden sonra varlıklarda değer kayıplarının ortaya çıkması

sermaye artırımı ve önemli ölçüde diğer menkul kıymet ihraçları

önemli ölçüde maddi duran varlık alım ve satımları, iştirakte bulunulması veya işletmeye iştirak edilmesi

grev ve benzeri anlaşmazlıklar

kıdem tazminatı limitlerinin artırılması

benzeri olayların gerçekleşmesi

DENETİM SONUCUNU DEĞERLEME
kanıtların yeterliliğini değerleme: Yeterli kanıtın toplandığı kanaatine ulaşılmasıdır.
önemlilik düzeyinin ve denetim riskinin son değerlemesi: Denetçi denetim riskini kabul edilebilir düzeyde olduğu sonucuna ulaşamazsa ek maddi doğruluk testleri yapmalı ve gerekli düzeltmelerin yapılmasını müşteriden istemelidir.
hataların düzeltilmesini isteme: denetçi çalışmaları sonucu hatalı bulduğu kayıtları çalışma kağıtlarına kayıt eder ve bu hataların düzeltilmesi için müşteriye liste halinde verir eğer hesaplar kapatılmışsa ve düzeltme gerçekleştirilememişse denetim raporunda belirtir.
çalışma kağıtlarını gözden geçirme: Denetimden sorumlu olan denetçi tarafından çalışma kağıtları son olarak gözden geçirilmelidir.

ÖN DENETİM: yıl içinde yürütülen denetim çalışmaları ön denetimdir
YILSONU DENETİMİ(ESAS DENETİM): yıl sonunda yürütülen denetim çalışmalarına denir.
Ön denetimin yapılmış olması yılsonu denetimi çalışmalarını kolaylaştırır.

Denetim Sürecinin Safhaları

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

ZeyNoO

V.I.P

Benzer konular