DEPREM DALGALARI
Deprem sarsıntıları; deprem odağında oluşan gerilimler ve hareketler sonucunda oluşan dalga hareketlerinden meydana gelir. Yani deprem odağındaki potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür. Deprem sırasında açığa çıkan enerji, ses veya su dalgalarına benzeyen ve sismik dalgalar adı verilen dalgalar ile yayılır. Başlıca üç türlü deprem dalgası vardır.
Boyuna Dalgalar: Bunlara P dalgaları, adı da verilir. En hızlı yayılan bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf) en önce görülen dalgalardır. P dalgalarında, titreşim hareketi yayılma doğrultusu ile aynıdır. P dalgaları esnek dalgalardır ve ses dalgaları gibi yayılırlar. Yayıma hızları yere, kaya türüne ve derinliğe göre değişmekle birlikte 1.5 ile 8 km/sn arasında değişir. Bütün geosferleri geçerler. Fakat Manto ve Çekirdeği geçerken kırılarak yön değişikliğine uğrarlar. Yıkım etkisi düşüktür.
Enine Dalgalar: Boyuna dalgalardan daha yavaş yayılan bu dalgalara S dalgalarıda denir. Kayıt aletlerinde ikincil olarak görülen ve titreşim hareketi yayılma doğrultusuna göre enine olarak meydana gelen salınım hareketleridir ve bir ucu bağlı bir ipin diğer ucundan tutarak sağa sola ve yukarı aşağı sallanması sonucunda görülen dalga hareketlerinin yayılması gibi ilerlerler. Yayılma hızları düşüktür (3-4 km/sn) hızı P dalgası hızının % 60'ı ile % 70'i arasında değişir. S dalgaları sıvı içinde yayılamazlar. Bu sebeple de manto içine giremez ve deprem merkezinden 103° uzaklıkta bulunan yerlere kadar kaydedilirler. Yapılarda yıkıma yol açan dalgalar S dalgaları ile yüzey dalgalarıdır.
Yüzey Dalgaları ise Cisim Dalgalarına göre daha yavaş yayılırlar ancak genlikleri daha büyüktür. Hızı daha fazla olan Love ve genliği daha büyük olan Rayleigh dalgaları olarak ikiye ayrılırlar.
Rayleigh Dalgası deniz dalgalarına benzerler; düşey ve yatay doğrultuda karışık salınmalardan meydana gelerek bütün yer yüzü boyunca yayılırlar. Derine doğru etkileri azalır. Yalnız yatay doğrultuda yayılan yüzey dalgalarına Love Dalgaları adı verilir.
Yukarıda görülen şekilde, odak noktası, dış merkez ve sismik deprem dalgalarının yayılışı gösterilmiştir.
Deprem dalgaları; dünyanın iç kısımlarının özelliklerinin araştırılması bakımından son derece önemli bir araçtır. Çünkü bunların yayılma hızları ile maddenin yoğunluğu ve cisim hali arasında ilişkileri vardır. Öte yandan farklı dalgaların yayılma hızları birbirinin aynı değildir. Bu özelliklerinden yararlanılarak ve farklı dalgaların bir kayıt istasyonuna varış zamanları arasındaki farka dayanması yoluyla depremin meydana geldiği yer saptanabilir. Bu iş için en az iki tercihen iki istasyona gerek vardır.
Deprem sarsıntıları; deprem odağında oluşan gerilimler ve hareketler sonucunda oluşan dalga hareketlerinden meydana gelir. Yani deprem odağındaki potansiyel enerji kinetik enerjiye dönüşür. Deprem sırasında açığa çıkan enerji, ses veya su dalgalarına benzeyen ve sismik dalgalar adı verilen dalgalar ile yayılır. Başlıca üç türlü deprem dalgası vardır.
Boyuna Dalgalar: Bunlara P dalgaları, adı da verilir. En hızlı yayılan bu yüzden deprem kayıt aletlerinde (sismograf) en önce görülen dalgalardır. P dalgalarında, titreşim hareketi yayılma doğrultusu ile aynıdır. P dalgaları esnek dalgalardır ve ses dalgaları gibi yayılırlar. Yayıma hızları yere, kaya türüne ve derinliğe göre değişmekle birlikte 1.5 ile 8 km/sn arasında değişir. Bütün geosferleri geçerler. Fakat Manto ve Çekirdeği geçerken kırılarak yön değişikliğine uğrarlar. Yıkım etkisi düşüktür.
Enine Dalgalar: Boyuna dalgalardan daha yavaş yayılan bu dalgalara S dalgalarıda denir. Kayıt aletlerinde ikincil olarak görülen ve titreşim hareketi yayılma doğrultusuna göre enine olarak meydana gelen salınım hareketleridir ve bir ucu bağlı bir ipin diğer ucundan tutarak sağa sola ve yukarı aşağı sallanması sonucunda görülen dalga hareketlerinin yayılması gibi ilerlerler. Yayılma hızları düşüktür (3-4 km/sn) hızı P dalgası hızının % 60'ı ile % 70'i arasında değişir. S dalgaları sıvı içinde yayılamazlar. Bu sebeple de manto içine giremez ve deprem merkezinden 103° uzaklıkta bulunan yerlere kadar kaydedilirler. Yapılarda yıkıma yol açan dalgalar S dalgaları ile yüzey dalgalarıdır.
Yüzey Dalgaları ise Cisim Dalgalarına göre daha yavaş yayılırlar ancak genlikleri daha büyüktür. Hızı daha fazla olan Love ve genliği daha büyük olan Rayleigh dalgaları olarak ikiye ayrılırlar.
Rayleigh Dalgası deniz dalgalarına benzerler; düşey ve yatay doğrultuda karışık salınmalardan meydana gelerek bütün yer yüzü boyunca yayılırlar. Derine doğru etkileri azalır. Yalnız yatay doğrultuda yayılan yüzey dalgalarına Love Dalgaları adı verilir.
Yukarıda görülen şekilde, odak noktası, dış merkez ve sismik deprem dalgalarının yayılışı gösterilmiştir.
Deprem dalgaları; dünyanın iç kısımlarının özelliklerinin araştırılması bakımından son derece önemli bir araçtır. Çünkü bunların yayılma hızları ile maddenin yoğunluğu ve cisim hali arasında ilişkileri vardır. Öte yandan farklı dalgaların yayılma hızları birbirinin aynı değildir. Bu özelliklerinden yararlanılarak ve farklı dalgaların bir kayıt istasyonuna varış zamanları arasındaki farka dayanması yoluyla depremin meydana geldiği yer saptanabilir. Bu iş için en az iki tercihen iki istasyona gerek vardır.
