Devlet Mezarlığı
Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanları ile Atatürk’ün silah arkadaşlarının (Kurtuluş Savaşı sırasında en az tümen komutanlığı yapmış 61 komutanın) mezarlarının yer aldığı 1988 yılında hizmete açılmış anıt-park niteliğindeki mezarlıktır. Ankara’da, Atatürk Orman Çiftliği arazisi içinde yer alır. 536.000 metrekarelik alanda yer alan ve 356.000 metrekaresi yeşil alan olan park, halka açıktır. Milli Savunma Bakanlığı tarafından yönetilir.
Devlet Mezarlığı yaptırılması için 10 Kasım 1981 tarihinde 2549 Sayılı Kanun hazırlanmıştır. Mezarlık için Milli Savunma Bakanlığı’nın 1982 yılında açtığı yarışma sonucu 42 proje arasından seçilen Y.Müh.Mimar Özgür Ecevit ile, Y.Ziraat Müh. Ekrem Gürenli’nin projesi uygulanmıştır. Bu projede İslam kültürüne uygun olarak gösterişli mezarlardan kaçınılmış, işlevsel olmayan anıtsal formlar kullanılmamış ve hüzünlü bir hava oluşmamasına dikkat edilmiştir. 30 Ağustos1988 günü devlet törenle Hizmete açıldı.
Cumhuriyet Tarih Yolu
Park içinde, 19 Mayıs 1919’dan Cumhuriyetin kurulduğu güne kadar olan tarih döneminde ülke tarihi açısından önemli olaylar heykel ve simgelerle canlandırılmıştır. Cumhuriyet Tarih Yolu olarak adlandırılan bu alan, Türkiye’deki ilk büyük kapsamlı heykel düzenlemesidir. Bu düzenleme için 600ton Marmara mermeri kullanılmıştır. Mezarlık alanındaki heykeller, Prof.Dr.Rahmi Aksungur tarafından yapılmıştır. Heykel düzelenmesinin uygulanmasında ayrıca şu heykel sanatçılarının emeği geçmiştir: Ayla Aksungur, Ömer Yavuz, Elvide Akdağ, Ulaş Korkmaz, Mustafa Yılmaz, Deniz Erol, Ferit Yazıcı.
Cumhuriyet Tarih Yolu’ndaki ilk heykel, Atatürk’ün Samsun’a çıkışını ifade eden bir kayadır. Kayanın gölgesi, haritadaki Samsun limanının siluetini ortaya çıkarır. Kayadaki bir delik, gölgenin içinde bir ışık belirmesine neden olur. Özelikle 11:00-14:00 saatleri arasında bu ışık, Atatürk’ün profili olarak belirir. Böylece Atatürk’ün Samsun’a çıkışı toprağa düşen nur olarak canlandırılmıştır. 19 Mayıs bölümünden sonra Kongreler Bölümü yer alır. Bu bölümdeki iki basamak, Kongreler sonucu Meclis’in kurulmasını simgeler. Kongreler bölümünden sonraki Savaşlar Bölümü’nde 5 sütun yer alır. Sütunların üzerinde Nutuk’tan sözler vardır. Bölümün sonundaki heykel, Lozan Anlaşması’nı simgeler; sağda ve soldaki rölyeflerin her biri ise bir savaşı anlatmaktadır. En son heykel bölümünde “Cumhuriyet” tek bir soyut heykel ile sembolleştirilmiştir.
Devlet Mezarlığı Müzesi
Devlet Mezarlığı’nda yer alan müzede defnedilen Cumhurbaşkanları ve Kurtuluş Savaşı Komutanlarına ait eşyalar, resimler ve dergiler sergilenir.
Karadeniz Havuzu
1931 yılında Atatürk tarafından yaptırılan Karadeniz Havuzu adlı havuz, devlet mezarlığı inşaatı sırasında restore edilmiştir. Çevresi, dinlenme havuzu olarak kullanılmaktadır.
Tören Alanı
Mezarlık alanı sınırlarındaki tören alanı üzerinde otağ çadırı formunda tasarlanmış bir yapı bulunur. Simge olarak adlandırılan sekizgen planlı bu yapı, tören alanını güneş ve yağmurdan korur. Simgenin altındaki Anısal Duvar, mezarlıkta yatanların adlarından oluşmuş, bitmemiş bir duvar görünümündedir. Her yeni Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı için yeni bir taş konularak örülmesine devam edilmektedir. Böylece Cumhuriyet’in sürekliliği ifade edilir.
Mezar alanlarına giden tören yolunun iki yanında İstiklal Savaşı’nı simgeleyen iki heykel grubu, Cumhurbaşkanları mezar alanı içinde cumhuriyetin gelişimini simgeleyen heykel ve 25 metre uzunluğundaki bayrak direği bulunur.
Devlet Mezarlığı’na kimler defnedilebilir?
Devlet Mezarlığında 61 Kurtuluş Savaşı Komutanı ve 60 Cumhurbaşkanı mezarı hazırlanmıştır. 2006 Yılında Yapılan Kanun değişikliğile artık Başbakanlar ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlarıda defnedile bilinecektir.
Mezarlığa 3 Cumhurbaşkanı defnedilmiştir: Cemal Gürsel, Cevdet Sunay, Fahri Korutürk. Eski başbakanlardan Bülent Ecevit de ölümünden sonra buraya defnedilmiştir.
Mezarlığa defnedilecek Kurtuluş Savaşı Komutanları 1988 yılında Genelkurmay Başkanlığı tarafından belirlenmiştir. Devlet Mezarlığında mezarı bulunan komutanlar şunlardır:
* Mareşal Fevzi ÇAKMAK (Ailesinin isteği doğrultusunda Devlet Mezarlığı’na değil, İstanbul’daki Eyüp Sultan Mezarlığına defnedilmiştir.)
* Orgeneral Cevat ÇOBANLI
* Orgeneral Yakup Şevki SUBAŞI
* Orgeneral Fahrettin ALTAY
* Orgeneral Kazım ÖZALP
* Orgeneral İzzettin ÇALIŞLAR
* Orgeneral Kâzım ORBAY
* Orgeneral A.Nafiz GÜRMAN
* Orgeneral Salih OMURTAK
* Orgeneral Mustafa MUĞLALI
* Orgeneral Cemil Cahit TOYDEMİR
* Orgeneral Sabit NOYAN
* Korgeneral Kâzım KARABEKİR
* Korgeneral Ali Fuat CEBESOY
* Korgeneral Kâzım İNANÇ
* Korgeneral Şükrü Naili GÖKBERK
* Korgeneral Ali Hikmet AYERDEM
* Korgeneral Kemalettin SAMİ
* Korgeneral A.Naci ELDENİZ
* Korgeneral Nihat ANILMIŞ
* Korgeneral M.Kâzım DİRİK
* Korgeneral Nazmi SOLOK
* Korgeneral Ahmet Naci TINAZ
* Korgeneral Ahmet DERVİŞ
* Korgeneral Kenan DALBAŞAR
* Korgeneral Ömer Halis BIYIKTAY
* Tümgeneral Yusuf İzzet MET
* Tümgeneral Refet BELE
* Tümgeneral Şükrü SAKARYA
* Tümgeneral Selahattin ADİL
* Tümgeneral Kazım SEVÜKTEKİN
* Tümgeneral Osman Nuri KOPTAGEL
* Tümgeneral H.Nurettin ÖZSU
* Tümgeneral Sabri ERÇETİN
* Tümgeneral Mürsel BAKÜ
* Tümgeneral Halit KARSIALAN
