Dinen Kader Ve İnsanın Özgür İradesi
Özgürlük: Herhangi bir sınırlama, zorlama ve kısıtlama ve kısıtlama olmadan düşünceleri ifade etme, iyi veya kötü yönde davranma demektir İnsanı diğer varlıklardan ayıran temel özelliklerden biri de seçme özgürlüğüne sahip olmasıdır İnsanın eylemlerinde özgür olması ve istediğini yapabilmesi onun kaderidir
Sorumluluk: Bir kimsenin üzerine aldığı, yaptığı ya da yapmadığı bir işten dolayı gerektiğinde hesap vermek zorunda olmasıdır İnsan sorumlu bir varlıktır İnsanı diğer varlıklardan ayıran temel özelliklerden biri de sorumlu olmasıdır İnsanın sorumluluğu hür bir iradeye; seçme ve seçtiğini yapma gücüne sahip olmasının bir sonucudur Bundan dolayıdır ki, Kur'an'a göre insan kendi yaşayışından sorumlu tek varlıktır İnsanın özgür iradesiyle yaptığı her davranıştan sorumlu olması onun kaderidir
ÖNCEDEN BELİRLENENLER
DEĞİŞMEZLER
► İnsan olarak dünyaya
►Ailemiz
►Irkımız
►Doğum yerimiz
►Cinsiyetimiz
►Akıl sahibi olmamız
►Özgür iradeye sahip olmamız
SONRADAN KAZANILANLAR
DEĞİŞKENLER
►Bilgi
►İnançlar
►Eylemler
►Kararlar
İnsanın kaderle ilgili özgürlüğü, insanın sorumlu olduğu alanda iyi veya kötü iş yapmakta serbest bırakılmasıdır
İnsanın eylemlerini iki kısımda ele alabiliriz Bunlardan birincisi zorunlu olan alandır Örneğin, hangi anne ve babadan, ne zaman, nerede dünyaya geleceğimiz konusunda, irademizin bir etkisi yoktur Ayrıca insan olarak dünyaya gelmemiz, akıl ve özgür iradeye sahibi olmamızda da bizim bir etkimiz yoktur Bunlar insanın iradesi ve gücü dışında, Allah'ın dilemesi ve yaratmasıyla olur Bu nedenle bunlardan sorumlu değiliz
İkinci kısım ise, bizim etkili olduğumuz, tercihli alandır Burada kendi seçimimiz, irademiz etkilidir Eğitimimizle ilgili sorumluluklarımızı yerine getirmek, ahlâklı olmak, iyi bir insan, iyi bir vatandaş olmak bizim elimizdedir Bunun aksine kötü huylu olma yolunu da seçebiliriz Bunlardan arasından seçim yapmak bizim kendi tercihimizdir Bu alan bizim sorumlu olduğumuz alandır Çünkü burada özgür irademizi kullanmaktayız Bu da gösteriyor ki, insan özgürlüğü oranında sorumludur
*İnsanın akıl, irade sahibi olması ile özgür ve sorumlu bir varlık olması arasında ilişki nasıldır?
Dinimize insan, düşünce, söz ve davranışlarından tamamen özgür bir varlıktır Onu bu özelliği, sorumlu olma zorunluluğunu da beraberinde getirmektedir Allah, insana akıl ve düşünme yeteneği vererek, onu iyiyi ve kötüyü, doğru ile yanlışı ayırt edebilecek bir özellikte yaratmıştır Ayrıca kitaplar ve peygamberler göndererek insana iyiyi kötüyü, doğruyu yanlışı, faydalıyı zararlıyı açıklamış, onu seçimlerinde serbest bırakmıştır Bu durum Kur'an'da şöyle belirtilmektedir: "Şüphesiz biz ona (doğru) yolu gösterdik; ister şükreder, ister nankörlük eder"
(İnsan suresi, 3 ayet)
Bundan sonrası insanın kendisine aittir İnsan isterse iyiyi, doğruyu, yararlı olanı tercih eder ve onu işler; isterse kötüyü, yanlışı ve zararlıyı tercih eder ve onu yapar İnsan özgür iradesiyle dileyip yapmış olduğu davranışın sonucundan da sorumlu olur Örneğin, bir öğrenci, sınavda başarılı olmak için derse çalışmasının gerekli olduğunu bilir Ancak çalışıp çalışmamak, onun kendisinin karar vereceği bur durumdur Eğer öğrenci, iradesini kullanarak, derse çalışmamayı tercih eder ve bunun sonucunda sınavda başarısız olursa, sorumluluk tamamen kendisine aittir Sınavda başarısız olduğunda " Ne yapalım Allah kaderimi böyle yazmış" diyerek sorumluluğu kadere ve Allah'a yüklemesi doğru değildir İnsan böyle demekle sorumluluktan kaçamaz Böyle bir düşünce insanın kendi aklını, iradesini ve yapma gücünü inkâr etmektir Demek ki insan; özgür iradesini ve aklını kullanarak, sorumluluklarını ve kaderini belirlemektedir
Sonuç olarak; İnsan akıl ve hür iradeye sahip olmasından dolayı sorumlu bir varlıktır Yüce Allah insana akıl ve irade vermiştir İnsan aklıyla iyi ile kötüyü birbirinden ayırt eder; herhangi bir işi yapmaya veya yapmamaya iradesiyle karar verir Bu tercihlerinin sonucunda yaptığı davranışın sorumluluğu insana aittir Bu durum, insana verilen akıl, özgür irade ile sorumluluk arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir
(Anlatım: Osman Ay)
