0-12 ay arasındaki bebeğinizi beslerken nelere dikkat edeceksiniz?
Yaşamın ilk iki yılı büyümenin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönem beslenmesinde aksaklıklar ileri yaşlarda sorunlara yol açar. Büyüme hızı ve metabolizma yaşa göre değiştiği için besin gereksinimleri de yaşa göre değişir. İlk 6 ay emme dönemidir, bebek için doğal olanı bu dönemde sadece anne sütüyle beslenmesidir. 6. aydan sonra 9. aya kadar geçiş dönemi diye adlandırılan katı gıdalara alışma dönemi başlar. 9-12. aylarda erişkin besinlerine alışma dönemi gelir. 1 yaşından sonraysa, çocuklar erişkinlerle aynı besinleri yaşlarına uygun oranlarda tüketebilirler.
0-12 ay arasında gerekli besinler
Beslenme ve sağlık birbirinden ayrılmaz iki önemli kavramdır. İnsan yavrusunun büyümesi, gelişmesi, sağlıklı bir vücut ve kafaya sahip olması ancak dengeli ve düzenli beslenmeyle mümkündür. Besinler birbirlerinden çok farklıdırlar, hepsinde besin öğeleri farklı oranlarda bulunur. Besinler; proteinler, karbonhidratlar, yağlar, mineraller, vitaminler ve su olmak üzere 6 grupta toplanır. Bu grupların yaşa göre gereksinimleri göz önüne alınarak dengeli tüketilmesi; optimum büyüme, gelişme için en gerekli şarttır. İlk 2 yaştaki dengesiz beslenme, protein, kalori ve vitamin eksiklikleri büyüme-gelişmeyi maksimum etkiler, pek çok organın işlevinde kalıcı zarara yol açabilir. Aşağıda 0-12 ay döneminde bebeğinizin ihtiyacı olan besin gruplarını bulabilirsiniz.
Su: Günlük su gereksinimi 1 yaşına kadar olan çocuklarda 600-800 ml, 1-5 yaş arasında 1000-1500 ml, 5 yaş üstünde 1500-2000 ml olarak hesaplanır. (Bir küçük biberon 125-150 ml, bir su bardağı 160-180 ml su alır.)
Protein: Proteinler vücudun yapı elemanlarıdır. Büyüme ve vücudun onarımı için gereklidirler. Amino asit denilen yapı taşlarından oluşurlar ve bunların bazıları insan vücudunda yapılması olanaksız olduğu için (esansiyel amino asitler) mutlaka besinlerle alınmaları gerekir. Bunları yüksek oranda içeren besinler (yumurta, süt gibi), biyolojik değeri yüksek proteinlerdir. Protein kaynakları; süt, süt ürünleri, yumurta, et, balık, soya fasulyesi, tahıllar, fındık, bezelye ve mercimektir.
Karbonhidrat: Karbonhidratlar enerji kaynaklarıdır. Vücutta yapılmazlar, mutlaka besinlerle alınmaları gerekir. Az alındığında vücut enerji için yağ ve proteini kullanır, yapısal bozukluklar gelişir. Karbonhidrat fazla alındığındaysa, yağa dönüşerek vücutta birikir ve şişmanlığa neden olur. Süt çocuklarında kalorinin yüzde 45-50, daha büyük çocuklarda ise yüzde 55-60'ı karbonhidratlardan sağlanmalıdır. Karbonhidrat kaynakları süt, tahıl, meyveler, sebzeler, nişastalardır.
Yağ: Yağlar, vücutta hem proteinler gibi yapıtaşı hem de enerji kaynağı olarak kullanılırlar. Vitaminlerin bazılarının emilimi için de yağlar gereklidir. Proteinlerde olduğu gibi yağ asitlerinden bazıları vücutta yapılamaz ve besinlerle alımı zorunludur. Bu esansiyel yağ asitleri beyindeki sinir yapılarının ve iletilerin düzenlenmesinde çok önemlidir. Yağlar az tüketildiğinde tokluk duygusu oluşmaz, zayıflama olur, esansiyel yağ asitlerinin alınan kalorinin yüzde 1-2'sinden az olması durumunda büyüme için gerekli enerji miktarı artar, ciltte kuruluk, soyulma, kalınlaşma olabilir. Aşırı alındığında şişmanlık oluşur, erken yaşta fazla yağ alımıyla, ileri yaşlardaki kalp damar hastalıkları arasında bağlantı varlığı henüz ispatlanmamıştır, ancak konuyla ilgili çalışmalar sürüyor. Yağ kaynakları; süt, yumurta, yağ, et, balık, peynir, mısır, soya, ayçiçeği gibi bitkisel yağlardır.
Mineraller yapısal elemanlardır. Bir kısmı kemik, diş yapısında yer alır (kalsiyum, fosfor, magnezyum gibi), demir, iyot, çinko, bakır, krom, manganez, selenyum, molibden, kobalt, flor, nikel gibi eser elementler de vücutta pek çok işlevi olan minerallerdir. Çok az miktarlarda alımları yeterli olmakla birlikte eksiklikleri önemli aksamalara neden olabilir.
Vitamin: Vitaminler vücut tarafından yapılamadıkları için besinlerle alınmaları gerekir. Önemli olanları A, B, C, D, E, ve K vitaminleridir.
Hangi vitamin, hangi gıdada bulunur?
A vitamini: Balık, karaciğer, yumurta, süt ve tereyağı, ön maddesi olan beta karoten yeşil yapraklı sebzeler, portakal, limon
B vitamini: Karaciğer, et, süt, taneli tahıllar, yeşil sebzeler
C vitamini: Limon, portakal, greyfurt, domates, lahana, patates, anne sütü
D vitamini: Balık, yumurta sarısı, karaciğer
E vitamini: Taneli tahıllar, sıvıyağlar, süt, soya fasulyesi, turp
K vitamini: Süt, yeşil yapraklı sebzeler, karaciğer
