Doğu Avrupa
Doğu Avrupa tüm kıtanın yaklaşık yansıdır. Kuzey Buz Denizi'nden Karadeniz'e ve Kaf*kas Dağlan'na kadar 2.800 km; Ural Dağlan ile Karpat Dağları arasında, doğu-batı doğrul*tusunda 2.400 km uzanır. Neredeyse dümdüz olan bu büyük alanı bölen tek bir dağ sırası bile yoktur; burası dünyanın en büyük düz-
İliklerinden biridir. Bir uçtan öbürüne çok az değişiklik göstermesiyle kıtanın öteki bölüm*lerinden ayrılır. Sığ ırmakların geniş alçak yaylalarla ayrılan geniş havzaları birbirine çok !benzer. Güneydeki iklim en kuzeydekinden .farklıdır, ama bu değişiklik yavaş yavaş ger*çekleşir. Toprak da bir bölgeden ötekine az değişiklik gösterir. Doğu Avrupa'nın kıtanın öteki bölgelerinden iklim ve toprak açısından | gösterdiği farklılık, yetiştirilen ürün cinslerine ve insanların yaşam biçimlerine yansır.
• SSCB karlı bir ülkedir; biraz Kanada'ya benzer. Ama SSCB'de Kanada'daki Kayalık Dağlar'a benzeyen büyük dağ sıralan yoktur. Kar kalınlığı genellikle çok fazla değildir, ama kar çok uzun bir süre yerde kalır. Karadeniz
"kıyılanndaki en ılık bölümleri bile genellikle
• yılın altı haftası karla kaplıdır. Kuzeye "doğru gidildikçe kann yerde kalma süresi uzar.
Avrupa'nın kuzeydoğudaki en uç noktasın*da ve Kutup Dairesi'nin kuzeyinde bulunan Vorkuta'da zengin kömür yatakları vardır. Buradan çıkarılan kömür, SSCB'nin kuzeyba*tı sınırında bulunan Leningrad'daki fabrikala*ra götürülür. Kuzey Buz Denizi kıyısı boyun*ca uzanan tundra bölgesinde, ancak birkaç bin kişi yaşar. Bunlar geçimlerini besledikleri rengeyiklerinden, balıkçılık ve avcılıktan sağ*larlar. Beyaz Deniz'den Leningrad'a ve Ural .Dağlan boyunca daha güneye doğru büyük "melez çam, köknar, ladin ağacı ormanları - uzanır. Bu ormanlardan sağlanan büyük mik*tarlardaki kereste Arhangelsk limanından öteki ülkelere gönderilir. Yaz aylannın kısalı*ğı tanmı olanaksız kılar. I Kuzeydeki bu ormanlann güneyinde, yap-; raklannı sonbaharda döken meşe gibi ağaç*larla, köknar benzeri ağaçlann birlikte bulun*duğu kanşık bir orman kümesi vardır. Bu or*manlar Baltık Denizi'nden batıdaki Karpat Dağlan'na kadar olan alanı kaplar ve güneye gittikçe daralarak Urallar'ın güney ucuna ka*dar uzanır. Gelişerek büyük SSCB'yi oluştu*ran Rusya'nın yüreğinin attığı yer işte burası*dır. Geçmişte bol miktarda kereste sağlayan ormanlar kesilerek tanma elverişli topraklar elde edildi. Moskova bu bölgenin ortasında yer alır. Yakınındaki Valday Tepeleri'nden Doğu Avrupa'nın birkaç büyük ırmağı doğar ve çeşitli yönlere doğru giden ticari taşımacılı*ğa elverişli suyollarını oluşturur. Ülkenin en büyük kömür yataklanndan biri bu ormanın güney ucundadır; Moskova ile bölgedeki öteki kentlerdeki fabrikalara enerji sağlar. Moskova ile daha önceki iki başkent, Kiev ve Leningrad, bu kanşık orman kuşağının oluş*turduğu üçgenin üç ayn köşesinde yer alır.
SSCB'nin Avrupa'daki topraklarının güney ve güneydoğusu çayırlık alanlardır. Özellikle ırmak kenarlannda, gür çayırlıklarla birbirin*den aynlan birçok orman vardır. Daha sonra, çok az ağaçlı ama koyu renkli, verimli toprak*lar olan gerçek stepler gelir. Bu "kara top*rak" bölgesi SSCB'de en çok tahılın üretildiği yöredir. Binlerce işçinin çalıştığı büyük çift*liklerde, buğday, çavdar, arpa ve yulaf yetişti*rilir. En büyük kömür yatağı olan Donbass ve zengin demir cevheri yatakları, Ukrayna adlı bu bölgede bulunur. Bu nedenle burası SSCB'nin en önemli sanayi bölgelerinden biri olmuştur.
Hazar Denizi yakınlarında çok az yağış olur. Bu yüzden, ancak ırmaklardan sulama yapılabilen yerlerde ekin yetişebilir. Hazar Denizi'nin batısında ve Kafkas Dağlan'nın kuzeyindeki bölgede ise Avrupa'nın en zen*gin petrol yataklan bulunur.
Doğu Avrupa tüm kıtanın yaklaşık yansıdır. Kuzey Buz Denizi'nden Karadeniz'e ve Kaf*kas Dağlan'na kadar 2.800 km; Ural Dağlan ile Karpat Dağları arasında, doğu-batı doğrul*tusunda 2.400 km uzanır. Neredeyse dümdüz olan bu büyük alanı bölen tek bir dağ sırası bile yoktur; burası dünyanın en büyük düz-
İliklerinden biridir. Bir uçtan öbürüne çok az değişiklik göstermesiyle kıtanın öteki bölüm*lerinden ayrılır. Sığ ırmakların geniş alçak yaylalarla ayrılan geniş havzaları birbirine çok !benzer. Güneydeki iklim en kuzeydekinden .farklıdır, ama bu değişiklik yavaş yavaş ger*çekleşir. Toprak da bir bölgeden ötekine az değişiklik gösterir. Doğu Avrupa'nın kıtanın öteki bölgelerinden iklim ve toprak açısından | gösterdiği farklılık, yetiştirilen ürün cinslerine ve insanların yaşam biçimlerine yansır.
• SSCB karlı bir ülkedir; biraz Kanada'ya benzer. Ama SSCB'de Kanada'daki Kayalık Dağlar'a benzeyen büyük dağ sıralan yoktur. Kar kalınlığı genellikle çok fazla değildir, ama kar çok uzun bir süre yerde kalır. Karadeniz
"kıyılanndaki en ılık bölümleri bile genellikle
• yılın altı haftası karla kaplıdır. Kuzeye "doğru gidildikçe kann yerde kalma süresi uzar.
Avrupa'nın kuzeydoğudaki en uç noktasın*da ve Kutup Dairesi'nin kuzeyinde bulunan Vorkuta'da zengin kömür yatakları vardır. Buradan çıkarılan kömür, SSCB'nin kuzeyba*tı sınırında bulunan Leningrad'daki fabrikala*ra götürülür. Kuzey Buz Denizi kıyısı boyun*ca uzanan tundra bölgesinde, ancak birkaç bin kişi yaşar. Bunlar geçimlerini besledikleri rengeyiklerinden, balıkçılık ve avcılıktan sağ*larlar. Beyaz Deniz'den Leningrad'a ve Ural .Dağlan boyunca daha güneye doğru büyük "melez çam, köknar, ladin ağacı ormanları - uzanır. Bu ormanlardan sağlanan büyük mik*tarlardaki kereste Arhangelsk limanından öteki ülkelere gönderilir. Yaz aylannın kısalı*ğı tanmı olanaksız kılar. I Kuzeydeki bu ormanlann güneyinde, yap-; raklannı sonbaharda döken meşe gibi ağaç*larla, köknar benzeri ağaçlann birlikte bulun*duğu kanşık bir orman kümesi vardır. Bu or*manlar Baltık Denizi'nden batıdaki Karpat Dağlan'na kadar olan alanı kaplar ve güneye gittikçe daralarak Urallar'ın güney ucuna ka*dar uzanır. Gelişerek büyük SSCB'yi oluştu*ran Rusya'nın yüreğinin attığı yer işte burası*dır. Geçmişte bol miktarda kereste sağlayan ormanlar kesilerek tanma elverişli topraklar elde edildi. Moskova bu bölgenin ortasında yer alır. Yakınındaki Valday Tepeleri'nden Doğu Avrupa'nın birkaç büyük ırmağı doğar ve çeşitli yönlere doğru giden ticari taşımacılı*ğa elverişli suyollarını oluşturur. Ülkenin en büyük kömür yataklanndan biri bu ormanın güney ucundadır; Moskova ile bölgedeki öteki kentlerdeki fabrikalara enerji sağlar. Moskova ile daha önceki iki başkent, Kiev ve Leningrad, bu kanşık orman kuşağının oluş*turduğu üçgenin üç ayn köşesinde yer alır.
SSCB'nin Avrupa'daki topraklarının güney ve güneydoğusu çayırlık alanlardır. Özellikle ırmak kenarlannda, gür çayırlıklarla birbirin*den aynlan birçok orman vardır. Daha sonra, çok az ağaçlı ama koyu renkli, verimli toprak*lar olan gerçek stepler gelir. Bu "kara top*rak" bölgesi SSCB'de en çok tahılın üretildiği yöredir. Binlerce işçinin çalıştığı büyük çift*liklerde, buğday, çavdar, arpa ve yulaf yetişti*rilir. En büyük kömür yatağı olan Donbass ve zengin demir cevheri yatakları, Ukrayna adlı bu bölgede bulunur. Bu nedenle burası SSCB'nin en önemli sanayi bölgelerinden biri olmuştur.
Hazar Denizi yakınlarında çok az yağış olur. Bu yüzden, ancak ırmaklardan sulama yapılabilen yerlerde ekin yetişebilir. Hazar Denizi'nin batısında ve Kafkas Dağlan'nın kuzeyindeki bölgede ise Avrupa'nın en zen*gin petrol yataklan bulunur.
