DÜNYADAKİ BAŞLICA KARASAL VE SUCUL BİYOMLARIN ÖZELLİKLERİ
Biyomlar, geniş coğrafik bölgeleri içine alan büyük ekosistemlerdir. Biyomlar karasal ve sucul olarak iki grupta incelenir.
1. Karasal Biyomlar
Canlıların yeryüzünde dağılışı büyük ölçüde iklim koşullarına bağlıdır. İklim koşulları ise enlem dereceleri ve arazi şekline göre değişir. Biyomlar kesin sınırlara birbirinden ayrılmamakla birlikte belirli bölgelerde kesişirler. Biyomlar genellikle bulundurduğu baskın bitki türüne göre adlandırılır. Karasal biyomlar; orman, çöl ve çayır biyomları şeklinde gruplandırılır.
2. Sucul Biyomlar
Tatlı su ve tuzlu su biyomları olarak gruplandırılır.
Tuzlu Su Biyomları
Okyanus ve denizler tuzlu su biyomlardır. Denizlerdeki canlı çeşidi ve popülâsyonların büyüklüğü üzerinde ışık, sıcaklık, basınç, tuz miktarı, deniz akıntıları ve gel-git olayları, çözünmüş maddeler, besin miktarı ve aktif gazların büyük etkisi bulunur.
Deniz ekosisteminde, plankton çeşitleri, omurgalılardan kıkırdaklı ve kemikli balıklar, birkaç sürüngen ve memeli (fok, balina); yumuşakçalardan ise karides ve bazı yengeç türleri, solucanlar, denizanaları bulunur.
Biyomlar, geniş coğrafik bölgeleri içine alan büyük ekosistemlerdir. Biyomlar karasal ve sucul olarak iki grupta incelenir.
1. Karasal Biyomlar
Canlıların yeryüzünde dağılışı büyük ölçüde iklim koşullarına bağlıdır. İklim koşulları ise enlem dereceleri ve arazi şekline göre değişir. Biyomlar kesin sınırlara birbirinden ayrılmamakla birlikte belirli bölgelerde kesişirler. Biyomlar genellikle bulundurduğu baskın bitki türüne göre adlandırılır. Karasal biyomlar; orman, çöl ve çayır biyomları şeklinde gruplandırılır.
Orman Biyomları
a) Tropikal yağmur ormanları: Yıllık yağış miktarı fazla ve düzenlidir. Yüksek sıcaklık ve nem biyoçeşitliliğin artmasını sağlar.
Bitki örtüsü geniş, koyu kahve renkli, kalın yapraklı ve daima yeşildir, ormanın alt kısmında otsu ve kısa boylu bitkiler yaşar.
Bu ormanların karakteristik hayvanları kuş, yarasa, yılan, maymun, puma jaguar, timsah v.b bulunur.
b) Ilıman bölge yaprak döken ormanlar: Kurak ve yağışlı mevsimlere uyum sağlamış ağaç türleri bulunur. Ağaçlar kışın yapraklarını döker. Kayın, kestane, meşe, ıhlamur, karaağaç, kızılağaç yer alır. Yaşlı ormanlarda çalı ve ot türleri iyi gelişmiş ve çok çeşitlidir.
Bu ormanların karakteristik hayvanları, geyik, ayı, tilki, vaşak, gelincik, sincap, keklik, bazı sürüngen, amfibi, böcek türleri bulunur.
c) İğne yapraklı biyomlar: Nemli ve serin iklim kuşağında kozalaklı ağaçların yetiştiği biyomdur.
Baskın bitki örtüsü; ladin, köknar, kızılçam, v.b yetişir. Bu ormanlarda, kirpi, geyik, vaşak, şahin yarasa, ayı, bazı böcek türleri bulunur.
Bitki örtüsü geniş, koyu kahve renkli, kalın yapraklı ve daima yeşildir, ormanın alt kısmında otsu ve kısa boylu bitkiler yaşar.
Bu ormanların karakteristik hayvanları kuş, yarasa, yılan, maymun, puma jaguar, timsah v.b bulunur.
b) Ilıman bölge yaprak döken ormanlar: Kurak ve yağışlı mevsimlere uyum sağlamış ağaç türleri bulunur. Ağaçlar kışın yapraklarını döker. Kayın, kestane, meşe, ıhlamur, karaağaç, kızılağaç yer alır. Yaşlı ormanlarda çalı ve ot türleri iyi gelişmiş ve çok çeşitlidir.
Bu ormanların karakteristik hayvanları, geyik, ayı, tilki, vaşak, gelincik, sincap, keklik, bazı sürüngen, amfibi, böcek türleri bulunur.
c) İğne yapraklı biyomlar: Nemli ve serin iklim kuşağında kozalaklı ağaçların yetiştiği biyomdur.
Baskın bitki örtüsü; ladin, köknar, kızılçam, v.b yetişir. Bu ormanlarda, kirpi, geyik, vaşak, şahin yarasa, ayı, bazı böcek türleri bulunur.
Çöl Biyomları
Çölde sıcaklık gündüz çok yüksek iken gece aniden düşüş gözlenir. Yağış çok az ve nem oranı da buna bağlı olarak düşüktür.
Tropik bir çölde dağınık halde çalılıklar bulunur. Kaktüs ve benzeri bitkiler yetişir.
Çölde suya az ihtiyaç duyan ve su depo edebilen hayvanlar yaşayabilmektedir. Tilki, tavşan, kertenkele, yılan, keseli fare ve bazı böcek türleri bulunur.
Çayır Biyomları (Ilıman Bölge Çayırları)
Yazları sıcak, kışları soğuk geçer. Kışın çok, yazın az yağmur alan, çölleşmenin olmadığı bölgelerdir. Çayırlıkların hakim olduğu bitki örtüsü bulunur. Baklagiller ve buğdaygiller yetişir.
Çayırlar özellikle sığır, koyun, keçi v.b otçul hayvanlar, tilki, serçe, porsuk, tarla kuşu, v.b hayvanlar çayır biyomlarında yaşar.
Çölde sıcaklık gündüz çok yüksek iken gece aniden düşüş gözlenir. Yağış çok az ve nem oranı da buna bağlı olarak düşüktür.
Tropik bir çölde dağınık halde çalılıklar bulunur. Kaktüs ve benzeri bitkiler yetişir.
Çölde suya az ihtiyaç duyan ve su depo edebilen hayvanlar yaşayabilmektedir. Tilki, tavşan, kertenkele, yılan, keseli fare ve bazı böcek türleri bulunur.
Çayır Biyomları (Ilıman Bölge Çayırları)
Yazları sıcak, kışları soğuk geçer. Kışın çok, yazın az yağmur alan, çölleşmenin olmadığı bölgelerdir. Çayırlıkların hakim olduğu bitki örtüsü bulunur. Baklagiller ve buğdaygiller yetişir.
Çayırlar özellikle sığır, koyun, keçi v.b otçul hayvanlar, tilki, serçe, porsuk, tarla kuşu, v.b hayvanlar çayır biyomlarında yaşar.
2. Sucul Biyomlar
Tatlı su ve tuzlu su biyomları olarak gruplandırılır.
Tatlı Su Biyomlar
a)Göl biyomları: Göllerde komüniteler suyun derinliğine ve kıyıya uzaklığa göre yayılış gösterir.
Göl biyomlarında, algler, siyanobakteriler, planktonlar, kurbağa, levrek, göçmen su kuşları, sazan, sucul bitkiler, kamış, nilüfer, v.b canlılar yaşar.
b) Akarsu biyomları: Akarsu ağızlarındaki ekosistemlerde su, tuzluluk, sıcaklık ve besin maddeleri yönünden çok değişkendir. Burada ortama uyum sağlamış çok sayıda canlı türü bulunmaktadır.
Soğuk ve temiz akarsularda alabalık, dere ve ırmaklarda sazan balıkları, ayrıca yumuşakçalar, akıntının hızlı olduğu bölgelerde algler ve süngerlerle birlikte karayosunları yaşar.
c) Sulak alanlar: Doğal veya yapay; suları durgun veya akıntılı; kamış, sazlıklar ve göl zambakları, çok çeşitli hayvan türleri yaşar.
Göl biyomlarında, algler, siyanobakteriler, planktonlar, kurbağa, levrek, göçmen su kuşları, sazan, sucul bitkiler, kamış, nilüfer, v.b canlılar yaşar.
b) Akarsu biyomları: Akarsu ağızlarındaki ekosistemlerde su, tuzluluk, sıcaklık ve besin maddeleri yönünden çok değişkendir. Burada ortama uyum sağlamış çok sayıda canlı türü bulunmaktadır.
Soğuk ve temiz akarsularda alabalık, dere ve ırmaklarda sazan balıkları, ayrıca yumuşakçalar, akıntının hızlı olduğu bölgelerde algler ve süngerlerle birlikte karayosunları yaşar.
c) Sulak alanlar: Doğal veya yapay; suları durgun veya akıntılı; kamış, sazlıklar ve göl zambakları, çok çeşitli hayvan türleri yaşar.
Tuzlu Su Biyomları
Okyanus ve denizler tuzlu su biyomlardır. Denizlerdeki canlı çeşidi ve popülâsyonların büyüklüğü üzerinde ışık, sıcaklık, basınç, tuz miktarı, deniz akıntıları ve gel-git olayları, çözünmüş maddeler, besin miktarı ve aktif gazların büyük etkisi bulunur.
Deniz ekosisteminde, plankton çeşitleri, omurgalılardan kıkırdaklı ve kemikli balıklar, birkaç sürüngen ve memeli (fok, balina); yumuşakçalardan ise karides ve bazı yengeç türleri, solucanlar, denizanaları bulunur.
