Ekonomi Alanında Yapılan Inkılaplar

EKONOMİ ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR



a) Sanayi Alanındaki Gelişmeler

Türkiye İktisat Kongresi toplanmıştır (18 Şubat-4 Mart 1923). Bu kongrede:

• Misak-ı İktisadi (Ekonomik Yemin) kabul edilmiştir.
  
• Küçük imalathanelerin hızla fabrikaya çevrilmesine,
  
• Hammaddesi yurt içinde bulunan malların işlendiği sanayinin kurulmasına,
  
• Özel sektörün yapamadığı işlerin devlet tarafından yapılmasına,
  
• Özel sektöre kredi sağlayacak bir bankanın kurulmasına,
  
• İşçilerin durumunun düzeltilmesi için çalışmalar yapılmasına karar verilmiştir.

Osmanlı'dan kalan yıpranmış işletmeleri onarmak için Sanayi ve Maadin Bankası kurulmuştur (1925).

Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır (28 Mayıs 1927). Bu kanunla özel sektöre yatırım yapabilmesi için imkanlar sağlanmıştır.

Birinci Beş Yıllık kalkınma Planı hazırlanmıştır (1934). Bu çerçevede 1937 yılına kadar 16 fabrika ve banka kurulmuştur. Bazıları şunlardır:

• Sümerbank,
  
• Etibank ve Maden Tetkik Arama Enstitüsü (MTA),
  
• Malatya, Kayseri, Ereğli, Nazilli’de pamuklu dokuma fabrikaları,
  
• Bursa’da Merinos Fabrikası,
  
• İzmit’te Kağıt Fabrikası,
  
• Gemlik’te İpek Fabrikası,
  
• İstanbul Paşabahçe’de Şişe ve Cam Sanayii,
  
• Beykoz’da Deri Fabrikası,
  
• Özel sektör Uşak’ta ilk Şeker Fabrikası,
  
• Atatürk’ün ölümünden sonra ilk kez Karabük’te Demir-Çelik Fabrikası kurulmuştur (1939).

b) Tarım Alanındaki Gelişmeler

• Âşâr (öşür) Vergisi kaldırılmıştır (17 Şubat 1925). Yerine Arazi Vergisi konmuştur.
  
• Ziraat Bankası'nın çiftçiye verdiği kredi miktarı arttırılmıştır.
  
• Çiftçilerin traktör kullanması için teşvikler yapılmıştır.
  
• Çiftçilere ucuz makineler dağıtılmıştır.
  
• Tarım Kredi Kooperatifi kurulmuştur (1929).
  
• Tarımla ilgili bilimsel araştırmalar yapılması için Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur.

c) Ticaret Alanındaki Gelişmeler

• Kapitülasyonlar, Lozan Antlaşması'nda kesin olarak kaldırılmıştır (24 Temmuz 1923).
  
• İş sahiplerine kredi vermesi amacıyla İş Bankası kurulmuştur (1924).
  
• Kabotaj Kanunu kabul edilmiştir (1 temmuz 1926). Böylece Türk karasularında gemi işletme hakkı yalnızca Türkler’e verilmiştir.
  
• Denizbank Kurulmuş ve denizcilik alanında çalışmalar hız kazanmıştır.
  
• Avrupa iş dünyası ile problem yaşanmaması için hafta tatili Pazar günü olarak kabul edilmiştir (1935).

d) Bayındırlık Alanındaki Gelişmeler

• Yabancı şirketlerin elinde olan demiryolları satın alınarak devletleştirilmiştir.
  
• Cumhuriyetin ilanından 1938’e kadar 3,360 km yeni demiryolu döşenmiştir
  
• Osmanlı Devleti zamanında Türkiye’de karayolları 18,335 km iken, 1948 yılında ise bu rakam 45,000 km’ye ulaşmıştır.
  
• Kabotaj Kanunu'ndan sonra pek çok liman ve iskele yapılmıştır.

Not 1: 1929 Dünya Ekonomik Krizi sırasında ülke ekonomisini korumak için gümrük tarifeleri yükseltilerek dış rekabette ülkemiz sanayisi korunmaya çalışılmıştır.

Not 2: 1934-1939 yılları arası Devletçilik politikasının en yoğun uygulandığı dönemdir.

Not 3: 1939'da hazırlanan İkinci Beş Yıllık kalkınma Planı, II.Dünya Savaşı'nın başlaması nedeniyle uygulanamamıştır.