Ana hiristiyan hizipleşmeleri ve alakalı erken dönem konsilleri
Ekümenik Konsilleri
Doğu ve Batı tarafından tanınan yedi
.Birinci Konsil (İznik Konsili)(325)
· Birinci İstanbul Konsili (381)
· Birinci Efes Konsili (431)
· Kalkedon Konsili (451)
· İkinci İstanbul Konsili (553)
· Üçüncü İstanbul Konsili (680)
· İkinci İznik Konsili (787)
Birinci Konsil (İznik Konsili)
Birinci İznik Konsili M.S. 325 yılında İmparator Konstantin tarafından Roma İmparatorluğu'nda resmi din olacak Hıristiyanlığın içerisinde tartışılan bazı konuları netleştirmek amacı ile toplanmıştır.
İznik Konsili'nin ana konusu Mesih İsa'nın gerçek Tanrı olup olmaması idi. Mısır'ın İskenderiye kilisesinde başlayan anlaşmazlıkta o kilisenin bir presbüterosu (ihtiyar) olan Arius ünlü oldu. Arius'un öğretisine göre Mesih İsa Dünya'nın kuruluşundan önce Tanrı tarafından yaratılmıştır. Arius'a karşi çıkanlardan en meşhur isim o zaman İskenderiye kilisesinin bir diakonu (hizmetkarı), daha sonra ise kilisenin piskoposu olan Atanasius idi. Atanasius Mesih İsa'yı yaratılmamış, ezelden beri var olan Tanrı Baba ile aynı özü olan gerçek Tanrı olarak kabul etti. İki grup İsa Mesih'in dünyanın tek kurtarıcısı olarak kabul etti ve İncil'e dayanarak fikirlerini savunmaya çalıştılar.
İznik'te toplanan kilise önderlerin büyük çoğunluğu Mesih İsa'nın gerçek Tanrı olduğu fikrini pekiştirdiler. Konsilde bu konuda onaylanan İznik İnanç Bildirisi bugüne kadar Katolik, Ortodoks ve Protestan Kiliselerin ortak olarak kabul ettiği metinlerdendir.
Konsilin konuştuğu başka konulardan bazıları şunlardı: Paskalya (Diriliş) Bayramı'nın tarihi, Roma ve İskenderiye Patriklerinin özel yetkileri, piskoposların atanmasıyla ilgili bazı prosedürler ve saire [1]. İncil'in içeriği bu konsilin konusu değildi.
Ardından bir çok konsil daha yapılmış, günümüz Katolik ve Ortodoks görüşlerinin temellerini oluşturan kararlar alınmış, buna uygun olan ve olmayan yazılı kaynaklar sınıflandırılmıştır.
Birinci İstanbul Konsili
Birinci İstanbul Konsili, Doğu ve Batı Ortodoksları, Roma Katolikleri ile birçokdiğer batı hristiyanlarının 2. ekümenik konsülü olarak kabul edilir. I. Theodosius tarafından İstanbul'da 381 yılında toplanmıştır.[1][2] İznik Konseyi tarafından kurulan inanç sisteminin onaylanması ve Arian anlaşmazlığı ile ilgilenmiştir. Aya İrini Kilisesi'nde 381 yılının Mayıs ile Temmuz ayları arasında toplanmıştır.
Arian anlaşmazlığı Bir rahip olan Arius'un görüşlerinden kaynaklanmaktadır. Arius, 310 yıllarında İskenderiye'nin İlçesi Banealis'te göreve başlamıştır. Ona göre, sonsuzdan beri var olan Tanrı Bir ve Tek'tir, İsa ise sonradan Tanrı tarafından yaratılmıştır. Buna kanıt olarak Matta İncili'nde ki 5/9 ve 5/44,45 ayetlerini : "Ne mutlu barışı sağlayanlara! Çünkü onlara Tanrı oğulları denecek." gösteriyordu. Taraftarları zamanla çoğaldı. Bu sorun, bu konsilin önemli konularından biri olmuştur.
Birinci Efes Konsülü
Birinci Efes Konsülü 431 yılında Efes Meryem Ana kilisesinde, İstanbul Patriği Nestorius'un tartışmalı öğretileri yüzünden toplanmıştır. İskenderiye Patriği St. Cyril,Nestorius'u sapkınla suçlayarak Papa I. Celestine'e başvurmuştur. Papa da aynı fikirde olup, Cyril'e Nestorius'un fikrini değiştirmesi için çalışmasını yoksa aforoz edileceğini bildirmesi için yetki vermiştir. Çağrı gelmeden önce, Nestorius İmparator II. Theodosius'u kendisinin karşı görüşlerini tartışabileceği genel bir konsil toplaması için ikna etmiştir. Konsil'de yaklaşık 250 piskopos bulunmuştur. Konferans, karşılıklı meydan okuma ve birbirini suçlama atmosferinde geçmiştir. Doğu ve Batı Ortodoksları, Roma Katolikleri ile bir çok diğer batı hristiyanlarının 3. ekümenik konsülü olarak kabul edilir. Diğer taraftan, Efes, Doğu Kilisesi (İngilizce: Church of the Orient) tarafından red edilmiştir.
Nestorius, İsa'ya 30 yaşındayken Kelam'ın indiğini, ancak o zamandan sonra İnsan ve Tanrı karakterlerini taşıdığını, Meryem'in, Tanrı olan İsa'nın değil, insan olan İsa'nın annesi olduğunu söylemiş ve dolayısıyla da, Meryem'e "Tanrı'nın annesi" (Theotokos) denmesine karşı çıkmış ve Tanrı'nın doğrulamayacağını, doğurulmadığını belirtmiştir. Nestorius'a göre İsa'nın insani kimliği ile tanrısal kimliği birbirinden ayrıdır; bu nedenle Nestorius öğretisi bazı kaynaklarda diofizit ("iki tabiatçı") olarak adlandırılır. Bu görüşe göre çarmıha gerilirken tanrısal tabiat İsa'dan ayrılmış, sadece insan olan İsa acı çekmiş, çektiği acılar Tanrı olan İsa'ya dokunmamıştır.
Sekiz kanun (canon) onaylanmıştır:
* Canon 1-5 Nestorius, Caelestius ve onların takipçileri ayıplanmıştır
*Canon 6 Konsülün kararlarına uymayanlar bulundukları görevlerden alınacak ya da aforoz edileceklerdir.
* Canon 7 İznik Konseyi tarafından kurulan inanç sisteminden herhangi bir ayrılış ayıplanmıştır.
*Canon 8 Kıbrıs'taki kilisenin işlerine piskopos'un karışması ayıplanmıştır ve genel olarak şu karar alınmıştır: hiçbir piskopos başlangıçtan bu ana kadar kendi elinde ya da haliflerinin elinde olmayan hiçbir bölgeyi kontrol etmeyecektir.
Kalkedon Konsili veya Kalhedon Konsili
451 yılında 8 Ekim’de başlayıp 1 Kasım’da sonlanmış ekümenik konsildir. Kalkedon bugün İstanbul şehri içerisinde kalan Kadıköy ilçesinin merkezidir.
Batı Ortodoksları, Roma Katolikleri ile bir çok diğer batı hristiyanlarının 4. ekümenik konsülü olarak kabul edilir. Konsilde Eutyches’in monofizitizm doktrini reddedilmiş ve İsa’nın hem tam anlamıyla insan hem de tam anlamıyla ilâh olduğu tanımlamasını yapan "Kalkedon Amentüsü" ortaya atılmıştır.
Kalkedon Konsili'nde alınan kararlar
İsa'da Hem insani hem de tanrısal özellikler bulunmaktadır, bu özellikler Meryem İsa'yı doğurmadan önce de bulunmaktaydı İsa Tanrı olarak baba ile aynı özden, İnsan olarak da günahlar hariç insanlarla aynı özdendir. Dolayısıyla Meryem sadece İnsan olan İsa'nın değil Tanrı olan İsa'nın da anasıdır ve ona Tanrı Anası anlamına gelen Theotokos denilmelidir.
Bu farklı doğalar birleşmeden sonra hiçbir şekilde değişime uğramayıp kendi özelliklerini muhafaza etmişlerdir.
Çarmıhta acı çeken İsa'nın sadece İnsani doğasıdır, bu acı Tanrısal doğa'ya dokunmamıştır.
Aslında Diofizit görüşe yakkın olan bu karara itiraz eden Monofizit piskoposlar kendi bağımsız kiliselerini kurmuşlardır.
İkinci İstanbul Konsili
Batı Ortodoksları, Roma Katolikleri ile bir çok diğer batı Hıristiyanlarının 5. ekümenik konsülü olarak kabul edilir. 5 Mayıs - 2 Haziran, 553 tarihleri arasında, İmparator I. Justinianos çağrısı ile toplanmıştır. Katılımcılar ağırlıklı olarak doğu piskoposlarıydı, sadece 6 batı (Kartacalı) piskopos mevcuttu. İstanbul Patriği Eutychius tarafından yönetilmiştir.
Konsil, Origenes'in fikirlerinin açtığı uzun ve çok gürültü koparan tartışmaların son perdesidir.
Üçüncü İstanbul Konsili
Batı Ortodoksları, Roma Katolikleri ile birçokdiğer batı hristiyanlarının 6. ekümenik konsülü olarak kabul edilir.. 7 Kasım, 680 tarihinde ilk oturum, 16 Eylül, 681 tarihinde son oturumu yapılmıştır.
İsa'nın iki tabiatı (Kutsal ve insan) gibi iki iradesi olduğu bu konsilde kabul edildi. Bu iki irade birbirleriyle çatışmaz ve çelişmez. Konsilde monotelitizm (İsa'da iki tabiat fakat tek irade bulunduğu iddiası) mahkûm edilmiştir
İkinci İznik Konsili
İkinci İznik Konsili Ortodoksları, Roma Katolikleri tarafından kabul edilen 7.ve son ekümenik konsildir. 787 yılında Nicaea'te toplanmıştır.
İlk oturum 24 Eylül 787 tarihinde Ayasofya’da gerçekleşti. Resim düşmanı ( İkonoklazm ) dönemde yapılan bu toplantıda resimlere dönüşü sağlayan kararlar alındı.
7. ekümenik konsili gösteren ikon (17.yüzyıl, Novodevichy Convent, Moskova)
Konsilin toplandığı İznik Aya Sofya, Bugünkü Türkiye