Eski Çağlarda Türkiye
Türkiye; Asya ile Avrupa kıtaları arasında uzanmış bir köprü gibidir. Türkiye toprakları için eski çağlardan beri çok çeşitli isimler kullanılmıştır. Örneğin Anatolia (Güneşin Doğduğu Yer) Romalılar tarafından kullanılan en yaygın isimdir. Küçük Asya, Binbir Tanrı ili gibi isimler de bu topraklara ad olarak verilmiştir. Türkiye Asya ile Avrupa yı birbirine bağlayan bir konumda olması sebebiyle, Doğu ile Batı medeniyetleri arasında köprü vazifesi görmüştür. Türkiye nin verimli toprakları ve uygun iklimi çeşitli kavimleri cezb etmiştir. Çağlar boyu bu topraklara göç edilmiştir. Türkiye topraklarında Hititler, Frigler, iyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar devlet kurmuş ve uygarlıklar oluşturmuşlardır Anadolu da oluşan uygarlıkların vârisi biz Türkleriz. Bu bakımdan Anadolu nun en eski tarihi milli tarihimiz açısından büyük önem taşımaktadır.
1) Türkiye nin Tarih Öncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler
Yazının icadından önceki devirlere Tarih Öncesi Devirler veya Prehistorik Devirler denir.
Tarih Öncesi Devirler; Taş Devri, Kalkolitik Devir ve Tunç Devri olmak üzere üç bölüme ayrılır.
Taş Devri:
1) Eski Taş Devri (MÖ 60.000-10.000):
İnsanlık tarihinin en uzun dönemini kapsamaktadır. Anadolu da bu döneme ait en önemli merkezler Antalya Çevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır. Bu döneme ait çeşitli taş aletler, el baltaları ve kemikten oltalar bulunmuştur. Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler görülmüştür.
2) Orta Taş Devri (MÖ 10.000-8.000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan üretim ekonomisine geçiş dönemidir. Türkiye de bu dönemin önemli yerleşim merkezleri; Antalya Çevresinde Beldibi, Göller bölgesinde Baradiz, Ankara çevresinde
Macunçay ve Samsun yakınındaki Tekkeköy dür.
3) Yeni Taş Devri (MÖ 8.000-5.500):
Bu döneme Cilâlı Taş Devri de denilmektedir. Bu dönemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata geçilerek köyler kurulmuştur. Bu devir Türkiye de geniş bir alana yayılmıştır. Bu döneme ait en önemli buluntu yerleri höyüklerdir. Höyük, tarih boyunca çeşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bölgelerinde,
yıkıntıların üst üste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir. Bunlar arasında Diyarbakır Çayönü, Gaziantep Sakçagözü, Konya Çatalhöyük ve Göller bölgesinde Erbaba bulunmaktadır. Çayönü Türkiye ve Güneydoğu Avrupa da ilk üretimle ilgili bugüne kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir. Burada orak ve bıçaklar, tahıl öğütme taşları ele geçmiştir. Çatalhöyük ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir.
Kalkolitik (Taş-Bakır) Devri (MÖ 5.500-2.500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geçiş dönemini teşkil eder. Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir. insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır. Bu dönemde dinî inançlar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Büyük Ana ya tapmışlardır. Bu dönemin en önemli yerleşim merkezleri Çorum-Alacahöyük, Çanakkale-Truva, Denizli-Beycesultan, Burdur-Hacılar, Yozgat-Alişar ve Van-Tilkitepe dir
MÖ III. bin yılda Türkiye de gelişmiş bir kültür vardı. Bu kültürü Hattiler meydana getirmişlerdir. Hattiler, Hititler den önce Türkiye de ilk siyasi birliği kurmuşlardır.
MÖ 2. Binden MÖ VI. Yüzyıla Kadar Türkiye
a) Hititler:
Anadolu ya nereden geldikleri konusunda çeşitli görüşler olmakla birlikte muhtemelen Kafkaslar üzerinden girerek Orta Anadolu ya yerleşmişlerdir. Kızılırmak çevresindeki Hattilerle kaynaşarak MÖ 1800 yıllarında Hattuşaş (Boğazköy) başkent olmak üzere bir devlet kurmuşlardır. Hititlerin tarihi üç bölüme ayrılır;
- Eski Devlet (MÖ 1.800-1.400)
- Yeni Devlet (MÖ 1.400-1.200)
- Geç Hitit şehir Devletleri (MÖ 1.200-700)
Eski Hitit Devleti nde 19 kral hüküm sürmüştür. Bu dönemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katılmıştır. Babil ele geçirilerek Hititler in Mezopotamya Uygarlığı ile doğrudan teması sağlanmıştır Yeni Devlet döneminin en önemli olayı Kadeş Savaşı dır(1296-1280). Mısır ın ve Hititler in, Suriye nin Kuzeyini hakimiyetlerine almak istemeleri bu savaşın başlıca sebebi olmuştur. MÖ 1280 de Kadeş Barışı yapılmıştır. Kadeş Antlaşması, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.
Hitit Devleti MÖ XII. yüzyılda Ege göçleri sonunda yıkıldı. Hititler bu olaydan sonra Güneydoğu Anadolu Bölgesi ne çekilerek burada şehir devletleri kurmuşlardır. Bu devletlere Geç Hitit şehir Devletleri denilmiştir. MÖ VII. yüzyılın sonlarına doğru bu şehir devletleri Asur Devleti ne bağlandı. Türkiye de Pers egemenliği gerçekleşince Geç Hitit Devletleri tümüyle Pers hâkimiyetine girdi
b) Frigyalılar:
Frigya, Batı Anadolu nun geniş bir kısmının yaklaşık olarak MÖ 1000 yıllarındaki adıdır. Frigyalı lar devletlerini MÖ 1200 yıllarında Sakarya Nehri havzası merkez olmak üzere Kızılırmak a kadar olan bölgede kurmuşlardır. Anadolu ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir. Devletin kurucusu Gordios, başkent Gordion (Polatlı yakınlarında) şehrine de adını vermiştir. Frigyalı lar, Kral Midas zamanında en geniş sınırlarına ulaşmışlardır Frigyalılar MÖ 800 lerde Karadeniz in Kuzeyinden gelen Kimmerlerin egemenliğine girmişlerdir. MÖ 600 lerde de Lidya Krallığı nın egemenliğine girdiler.
c) Lidyalılar:
Lidya bugünkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin ilk çağdaki adıdır. Lidyalılar MÖ 1200 lerde Anadolu ya geldiler Önceleri Hitit ve Frig hâkimiyetinde yaşadılar. Giges zamanında
(MÖ 687) bağımsız bir devlet oldular. Devletin başkenti Sard şehridir. Kral Giges Kimmerlerle mücadele etmiş, ülkesinin sınırlarını Kızılırmak Nehri ne kadar genişletmiştir Son Kral Krezüs zamanı Lidya nın en parlak dönemi oldu. Bu sırada Adalar Denizi ne çıkmak isteyen Persler Lidya üzerine yürüyerek bu devlete son verdiler (MÖ 546).
d) İyonyalılar:
İyonya izmir ile Büyük Menderes Nehri arasında kalan kıyı bölgesinin adıdır. MÖ 700 yılında Yunanistan dan göç eden Akalar iyonyalılar adı altında Batı Anadolu da kurdukları şehir devletlerine yerleştiler. Bunların en önemlileri Milet, Efes, Foça ve izmir (Smyrna) dir. Tarihte ilk defa deniz ticaret kolonileri kuran kavim iyonlardır. iyon şehir devletleri MÖ VII. yüzyılda Lidya nın egemenliğine girdi. Daha sonra Pers imparatorluğu na bağlandılar
e) Urartular:
Urartu Devleti Asya kökenli Hurriler tarafından MÖ IX. yüzyılda Van Gölü ve çevresinde kurulmuştur. Başşehri Tuşpa (Van) dır. Devletin kurucusu I. Sardur dur. Yaklaşık 200 yıl boyunca Doğu Anadolu da önemli bir güç oluşturdular. Önce Kafkasya dan gelen Kimmerler sonra da Saka akınlarıyla sarsıldılar. MÖ 600 de Medler Urartu hakimiyetine son verdiler.
Türkiye; Asya ile Avrupa kıtaları arasında uzanmış bir köprü gibidir. Türkiye toprakları için eski çağlardan beri çok çeşitli isimler kullanılmıştır. Örneğin Anatolia (Güneşin Doğduğu Yer) Romalılar tarafından kullanılan en yaygın isimdir. Küçük Asya, Binbir Tanrı ili gibi isimler de bu topraklara ad olarak verilmiştir. Türkiye Asya ile Avrupa yı birbirine bağlayan bir konumda olması sebebiyle, Doğu ile Batı medeniyetleri arasında köprü vazifesi görmüştür. Türkiye nin verimli toprakları ve uygun iklimi çeşitli kavimleri cezb etmiştir. Çağlar boyu bu topraklara göç edilmiştir. Türkiye topraklarında Hititler, Frigler, iyonlar, Urartular, Persler, Makedonyalılar, Romalılar ve Bizanslılar devlet kurmuş ve uygarlıklar oluşturmuşlardır Anadolu da oluşan uygarlıkların vârisi biz Türkleriz. Bu bakımdan Anadolu nun en eski tarihi milli tarihimiz açısından büyük önem taşımaktadır.
1) Türkiye nin Tarih Öncesi Devirlerini Aydınlatan Merkezler
Yazının icadından önceki devirlere Tarih Öncesi Devirler veya Prehistorik Devirler denir.
Tarih Öncesi Devirler; Taş Devri, Kalkolitik Devir ve Tunç Devri olmak üzere üç bölüme ayrılır.
Taş Devri:
1) Eski Taş Devri (MÖ 60.000-10.000):
İnsanlık tarihinin en uzun dönemini kapsamaktadır. Anadolu da bu döneme ait en önemli merkezler Antalya Çevresindeki Karain, Beldibi ve Belbaşı mağaralarıdır. Bu döneme ait çeşitli taş aletler, el baltaları ve kemikten oltalar bulunmuştur. Mağara duvarlarında av hayvanları ile ilgili resimler görülmüştür.
2) Orta Taş Devri (MÖ 10.000-8.000):
İnsanlık tarihinin toplayıcılık ve avcılıktan üretim ekonomisine geçiş dönemidir. Türkiye de bu dönemin önemli yerleşim merkezleri; Antalya Çevresinde Beldibi, Göller bölgesinde Baradiz, Ankara çevresinde
Macunçay ve Samsun yakınındaki Tekkeköy dür.
3) Yeni Taş Devri (MÖ 8.000-5.500):
Bu döneme Cilâlı Taş Devri de denilmektedir. Bu dönemde tarım faaliyetleri başlamış buna bağlı olarak yerleşik hayata geçilerek köyler kurulmuştur. Bu devir Türkiye de geniş bir alana yayılmıştır. Bu döneme ait en önemli buluntu yerleri höyüklerdir. Höyük, tarih boyunca çeşitli sebeplerle yıkılan yerleşim bölgelerinde,
yıkıntıların üst üste birikmesiyle meydana gelen, kalıntıların bulunduğu yayvan tepeciklerdir. Bunlar arasında Diyarbakır Çayönü, Gaziantep Sakçagözü, Konya Çatalhöyük ve Göller bölgesinde Erbaba bulunmaktadır. Çayönü Türkiye ve Güneydoğu Avrupa da ilk üretimle ilgili bugüne kadar bulunmuş en eski yerleşim yeridir. Burada orak ve bıçaklar, tahıl öğütme taşları ele geçmiştir. Çatalhöyük ise insanlık tarihinin ilk şehir yerleşmesi olarak kabul edilmektedir.
Kalkolitik (Taş-Bakır) Devri (MÖ 5.500-2.500):
Yeni Taş Devri ile Maden Devri arasında geçiş dönemini teşkil eder. Taş devrinin sonlarına doğru maden keşfedilmiştir. insanların ilk buldukları ve kullandıkları maden bakırdır. Bu dönemde dinî inançlar gelişmiş, insanlar doğuruculuk vasfından dolayı bereketli sayılan bir Büyük Ana ya tapmışlardır. Bu dönemin en önemli yerleşim merkezleri Çorum-Alacahöyük, Çanakkale-Truva, Denizli-Beycesultan, Burdur-Hacılar, Yozgat-Alişar ve Van-Tilkitepe dir
MÖ III. bin yılda Türkiye de gelişmiş bir kültür vardı. Bu kültürü Hattiler meydana getirmişlerdir. Hattiler, Hititler den önce Türkiye de ilk siyasi birliği kurmuşlardır.
MÖ 2. Binden MÖ VI. Yüzyıla Kadar Türkiye
a) Hititler:
Anadolu ya nereden geldikleri konusunda çeşitli görüşler olmakla birlikte muhtemelen Kafkaslar üzerinden girerek Orta Anadolu ya yerleşmişlerdir. Kızılırmak çevresindeki Hattilerle kaynaşarak MÖ 1800 yıllarında Hattuşaş (Boğazköy) başkent olmak üzere bir devlet kurmuşlardır. Hititlerin tarihi üç bölüme ayrılır;
- Eski Devlet (MÖ 1.800-1.400)
- Yeni Devlet (MÖ 1.400-1.200)
- Geç Hitit şehir Devletleri (MÖ 1.200-700)
Eski Hitit Devleti nde 19 kral hüküm sürmüştür. Bu dönemde Kargamış ve Urfa Hitit topraklarına katılmıştır. Babil ele geçirilerek Hititler in Mezopotamya Uygarlığı ile doğrudan teması sağlanmıştır Yeni Devlet döneminin en önemli olayı Kadeş Savaşı dır(1296-1280). Mısır ın ve Hititler in, Suriye nin Kuzeyini hakimiyetlerine almak istemeleri bu savaşın başlıca sebebi olmuştur. MÖ 1280 de Kadeş Barışı yapılmıştır. Kadeş Antlaşması, tarihte bilinen ilk yazılı antlaşmadır.
Hitit Devleti MÖ XII. yüzyılda Ege göçleri sonunda yıkıldı. Hititler bu olaydan sonra Güneydoğu Anadolu Bölgesi ne çekilerek burada şehir devletleri kurmuşlardır. Bu devletlere Geç Hitit şehir Devletleri denilmiştir. MÖ VII. yüzyılın sonlarına doğru bu şehir devletleri Asur Devleti ne bağlandı. Türkiye de Pers egemenliği gerçekleşince Geç Hitit Devletleri tümüyle Pers hâkimiyetine girdi
b) Frigyalılar:
Frigya, Batı Anadolu nun geniş bir kısmının yaklaşık olarak MÖ 1000 yıllarındaki adıdır. Frigyalı lar devletlerini MÖ 1200 yıllarında Sakarya Nehri havzası merkez olmak üzere Kızılırmak a kadar olan bölgede kurmuşlardır. Anadolu ya boğazlar yoluyla gelmişlerdir. Devletin kurucusu Gordios, başkent Gordion (Polatlı yakınlarında) şehrine de adını vermiştir. Frigyalı lar, Kral Midas zamanında en geniş sınırlarına ulaşmışlardır Frigyalılar MÖ 800 lerde Karadeniz in Kuzeyinden gelen Kimmerlerin egemenliğine girmişlerdir. MÖ 600 lerde de Lidya Krallığı nın egemenliğine girdiler.
c) Lidyalılar:
Lidya bugünkü Gediz ve Küçük Menderes nehirleri arasında kalan bölgenin ilk çağdaki adıdır. Lidyalılar MÖ 1200 lerde Anadolu ya geldiler Önceleri Hitit ve Frig hâkimiyetinde yaşadılar. Giges zamanında
(MÖ 687) bağımsız bir devlet oldular. Devletin başkenti Sard şehridir. Kral Giges Kimmerlerle mücadele etmiş, ülkesinin sınırlarını Kızılırmak Nehri ne kadar genişletmiştir Son Kral Krezüs zamanı Lidya nın en parlak dönemi oldu. Bu sırada Adalar Denizi ne çıkmak isteyen Persler Lidya üzerine yürüyerek bu devlete son verdiler (MÖ 546).
d) İyonyalılar:
İyonya izmir ile Büyük Menderes Nehri arasında kalan kıyı bölgesinin adıdır. MÖ 700 yılında Yunanistan dan göç eden Akalar iyonyalılar adı altında Batı Anadolu da kurdukları şehir devletlerine yerleştiler. Bunların en önemlileri Milet, Efes, Foça ve izmir (Smyrna) dir. Tarihte ilk defa deniz ticaret kolonileri kuran kavim iyonlardır. iyon şehir devletleri MÖ VII. yüzyılda Lidya nın egemenliğine girdi. Daha sonra Pers imparatorluğu na bağlandılar
e) Urartular:
Urartu Devleti Asya kökenli Hurriler tarafından MÖ IX. yüzyılda Van Gölü ve çevresinde kurulmuştur. Başşehri Tuşpa (Van) dır. Devletin kurucusu I. Sardur dur. Yaklaşık 200 yıl boyunca Doğu Anadolu da önemli bir güç oluşturdular. Önce Kafkasya dan gelen Kimmerler sonra da Saka akınlarıyla sarsıldılar. MÖ 600 de Medler Urartu hakimiyetine son verdiler.
