Forkliftin Tanımı ve Teknik Özellikleri

Tanım:
Forklift (istif makinesi), bir yükü çatallı kolları vasıtasıyla alıp kaldıran, belirli bir mesafeye taşımaya, yüklemeye veya taşıyıp istif etmeye yarayan, elektrik motoru ve/veya içten yanmalı motor ile tahrik edilen hareketli kaldırma makineleridir. Şekil 1.1’ de forkliftin genel görünüşü ve kısımları verilmiştir.

Teknik Özellikleri:

Forkliftlerin yük kaldırma kapasiteleri 1,5–40 ton arasında değişir. Genelde yük kaldırma yükseklikleri 3-4’m dir. Özel maksatla asansör sistemlerinde yapılan değişikliklerle 9 m yüksekliğe yük kaldırabilir. Dolgu veya şişme (pnömatik) lastik tekerlekli olur. Direksiyon donanımı arka tekerleklere müdahale eder. Yani dönme işlemi arka tekerleklerden yapılır.



1.Asansör
2.Operatör kabini
3.Fren yağı deposu
4.Asansör kontrol levyeleri
5.Kapasite etiketi
6.Filtre
7.Soğutma suyu genleşme tankı
8.Radyatör
9.Hidrolik yağ deposu
10.Çeki
kancası
11.Direksiyon simidi
12.Dizel motor
13.Yakıt tankı
14.Jeneratör
15.Akü
16.Tahrik
aksı
17.Çatal
18.Yatırma (tilt) silindiri
19.Tahrik motoru
20.Tip etiketi
21.Kaldırma (lift) silindiri

Forkliftler sınıflandırılırken birkaç ölçüte göre değerlendirilir.
1. Güç Kaynağı Yönünden
Forkliftler güç kaynağı yönünden dizel, benzinli, LPG’ li(Likit Petrol Gazı) ve akülü (bataryalı) olarak sınıflandırılmaktadır
a) Dizel forkliftler: Dizel motorları ile tahrik edilir. Kaldırma kapasiteleri yüksek makinelerde tercih edilir, ekonomiktir, zararlı egzoz gaz emisyonları ve gürültü nedeniyle açık alanlarda kullanılırlar. Konteyner taşımacılığında kullanılanların kapasiteleri 40 tona kadar çıkar. Şekil 1.2’ de bir dizel forkliftin önden ve arkadan görünüşü verilmiştir.


Dizel forkliftin kısımları

1.Çatal
2.Çatal kilitleme vidası
3.Çatal ayar mandalları
4.Ayna 5.Direksiyon
6.Kaldırma zinciri
7.İç sütun
8.Dış sütun
9.Far
10.Rops(Korumalı kabin)
11.Dikiz aynası
12.Ön aydınlatma
13.Operatör koltuğu
14.Kaput
15.Dönüş tekeri
16.Basamak
17.Tahrik tekeri
18.Arka aydınlatma
19.Hava girişi
20.Denge ağırlığı
21.Basamak
22.Çamurluk
23.Yatırma (tilt) silindiri
24.Kaldırma (lift)silindiri

b) Benzinli forkliftler: Benzin motorları ile tahrik edilen forkliftlerdir. Ekonomik olmamaları sebebiyle son zamanlarda kullanılma oranları azalmıştır.

c) LPG’ li forkliftler: Benzin motorlarının yakıt sistemlerindeki bazı değişikliklerle sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) kullanan motorlarla tahrik edilir. Kapasiteleri dizel forkliftlere nazaran düşüktür. Egzoz gaz emisyonları benzin ve dizel forkliftlere nazaran çok azdır. Yakıt tankının doldurulması ve değiştirilmesi pratik olmadığından ağır iş koşullarında çalıştırılmaları uygun değildir. Buna karşılık çevreyi az kirletmesi ve ekonomik olması nedeniyle uygulama alanı oldukça fazladır. Şekil 1.3 te LPG ‘li forklift ve kısımları verilmiştir.



LPG’ li forkliftin kısımları

1. Asansör tertibatı
2. Akü
3.Operatör kabini
4. Kumanda kolları
5. Soğutma suyu haznesi
6.Soğutucu
7. LPG tankı
8. Radyatör
9.Çeki kancası
10. Hidrolik tankı
11.Dönüş
dingili
12.Motor
13. Jeneratör
14. Tahrik dingili
15. Tilt silindiri
16.Çatal
17.Yürüyüş
motoru
18. Fren yağı deposu
19. Kaldırma(lift) silindiri

d) Akülü (bataryalı) forkliftler: Şarj edilebilir akülerle çalışan elektrik motorlarıyla tahrik edilirler. Kaldırma kapasiteleri nispeten küçüktür. Sessiz çalışır, egzoz gazı çıkarmadıklarından özellikle kapalı alanlarda ve insanların çalıştığı yerlerde, gıda işi yapan işletmelerde yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Buna karşın tozlu ve yağışlı dış ortamlarda kullanılmaz.

Kaldırma kapasiteleri 500 kg' dan 5000 kg' a kadar değişir. Yarı iletken elektroniğin sağladığı olanaklarla bu forkliftler şarj edilmeden 18 saat aralıksız olarak çalıştırılabilirler. Genel olarak çalışma süreleri 8-10 saattir. Kurşunlu akümülatör, forkliftin dengelenmesini sağlayan karşı ağırlığın büyük bölümünü oluşturur. Şekil 1.4’te akülü forklift görülmektedir.




Akülü (bataryalı) forkliftin kısımları

1.Operatör kabini
2.Kumanda kolları
3.Park fren kolu
4.Operatör koltuğu
5.Hidrolik yağ filtresi
6.Çeki kancası
7.Dönüş silindiri
8.Dönüş tekerleri
9.Hidrolik tank
10.Akü grubu
11.Elektronik kontrol kutusu
12.Hidrolik sistem elektrik motoru ve pompa
13.Elektrik
motoru bağlantıları
14.Tilt silindiri
16. Tahrik tekeri
17.Çatal
18.Yürüyüş elektrik motoru
19.Çatal taşıyıcı(ayna)
20.Kaldırma silindiri
21.Asansör

Forkliftler hareket iletme sistemine göre ise debriyajlı, tork konverterli, hidrostatik ve elektrik motorlu olarak sınıflandırılır.

a) Debriyajlı forkliftler: Bu forkliftlerin yürüyüş sistemlerinin motordan alınan dönme hareketini, debriyaj dişli kutusu (şanzıman), şaft, diferansiyel ve aks aracılığıyla tekerleklere iletmesinden ibarettir. Makinelerin çalışması sırasında çok sık debriyaj problemleri olduğundan üretici firmalar artık bu tip forkliftleri üretmemektedir.

b) Tork konverterli forkliftler: Yürüyüş sistemlerinin, motordan alınan dönme hareketini, tork konverter, şanzıman, şaft, diferansiyel ve aks aracılığıyla tekerleklere iletilmesinden oluşur. Dizel, benzinli, LPG'li forkliftlerde yaygın olarak kullanılır. Tork konverterli kavrama sistemi genel olarak tüm iş makinelerinde kullanılır. Debriyajlı forkliftlere nazaran operatör yönünden kullanım kolaylığı vardır. Bu tip forkliftlerin aynı zamanda şanzımanları da hidroliktir.

c) Hidrostatik forkliftler: Klasik yürüyüş sistemi bu forkliftlerde yoktur. Yani kavrama (tork konverter veya debriyaj), şanzıman, şaft, diferansiyel gibi hareket iletim elemanları kaldırılmış, bunların yerine hidrostatik pompa ve hidrostatik motor konulmuştur. Basınçlı hidrolik yağ ile döndürülen hidrostatik motorlar direkt olarak tekerlekleri döndürür. Basıncı oluşturan hidrostatik yağ pompası ana motordan tahrik alır. Elektrikli modellerde, pompa dönüşü bir elektrik motoru ile sağlanır. Operatör, hidroliğe yön veren valfleri kumanda ederek aracın ileri ve geri hareketini sağlar.

d) Elektrik motorlu forkliftler: Elektrikli forkliftlerde yürüyüş, akü grubundan beslenen elektrik motorlarının tekerleklere akuple bağlanmasıyla sağlanır. Bu şekilde makine elektrik motorlarının döndürme hareketi ile yürüyüş yapmaktadır.

Kullanıldıkları Yere Göre Sınıflandırma
Kullanıldıkları yere göre forkliftler genel amaçlı ve sık depolama forkliftleri olarak ikiye ayrılır.
a) Genel amaçlı forkliftler: Klasik forklift tipidir. Dengeli forkliftler diye de adlandırılır. Çünkü yükün ağırlığı ile dengelenir.

b) Sık depolama forkliftleri: Yerden kazanma amacıyla malların elden geldiğince yükseklere istiflenmesi gereken yerlerde çalışmak için amaçlanmıştır. Dar açıklıklı forkliftlerdir. Sık depolama forkliftleri tekerlek genişliği az olan forkliftlerdir. Yerden kazanmak için kaldırma sütununun araç gövdesine kadar içeri çekilebilen çeşidi mevcuttur. Bu tip forklifte yüksek İstifleyici (uzatmalı forklift) denir. Çok dar bir alanda manevra yapabilir. Operatör çoğunlukla yan oturur.

Sık depolama forkliftlerinin çatalı 90° sağa ve sola dönüş yapabilir. Bu dönüş bir taret tarafından sağlandığı için Taretli İstifleyici denilmektedir. Çoğunlukla dar koridorlu alanlarda raylar üzerinde hareket ettirilerek operatöre manevra kolaylığı sağlanır. 9 m yüksekliğe kadar yük kaldırabilir.

Genel forkliftlerin çalışamadığı yerlerde 1000–2000 kg arası yükleri taşımak için ise yerden kumandalı forkliftler kullanılır. Bu forkliftler bataryalı olup üzerinde operatör koltuğu ve direksiyon yoktur.



Yerden kumandalı forkliftin kısımları
1.Kontak anahtarı
2.Birleşik gösterge (akü deşarj kontrolü ve çalışma sayacı)
3.Kontrol sütun başı
4.Paralel anahtar
5.Otomatik kumanda
6.Fren
7.Kaldırma tertibatı
8.Koruma paneli
9.Akü kaputu
10.Ana kontak (Acil kesme)
11.Akü şarj etme
12.Kaldırma çatalları
13.Ön kaput
14.Mesnet tekerleği
15.Tahrik tekerleği

c) Özel forkliftler: Bu forkliftler belli bir işi yapmak amacıyla imal edilmişlerdir.
Bunlar konteynerleri istif etme ve taşıma amacıyla kullanılmaktadır. Yandan ve üstten kavramak suretiyle konteyneri alabilen tipleri mevcuttur. Şekil 1.6’ da konteyner taşıyan özel forklift gösterilmiştir.



Konteynır taşıyıcı forklift


1.Operatör kabini
2.Asansör
3.Tilt silindirleri
4. Şasi
5.Diferansiyel ve nihai güç
üniteleri
6. Hidrolik şanzıman
7.Motor
8.Direksiyon simidi
9.Rops (Koruyucu kabin)
10.Asansör sütunu

d) Transpalet: Kapalı alanlarda küçük yüklerin kaldırılıp taşınmasında kullanılan, forklift gibi bıçakları bulunan, ancak yürüme tahrik sistemleri olmayan sadece kaldırma donanımları bulunan yardımcı iş makineleridir. Bıçak kısımlarının altına yerleştirilmiş tekerlek takımlarıyla insan gücü ile kolay hareket ettirilebilir. Kaldırma sistemleri ayak pompalı olduğu gibi akü ile çalışan elektro hidrolik donanımlı olanları da vardır.