Gayrimenkul sermaye iradının tanımı
G.V.K.nın 70’inci maddesinde sayılmış bulunan mal ve hakların, sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradını teşkil etmektedir. Bu tür gelirlere teoride “servet geliri” denilmesinin daha doğru olacağını ifade eden görüşler bulunmakla birlikte Gelir Vergisi Kanununda kategorik olarak gayrimenkul sermaye iradı olarak adlandırılması, gelirin kaynağı açısından gayrimenkuller ve gayrimenkul gibi değerlenen mal ve haklar üzerinden alınması bakımından yanlış bir isimlendirme olarak nitelendirilemeyeceği gibi, kanunda yer alan diğer gelir unsurlarının adlandırılması ile de bir bütünlük sağlamaktadır.
Yasada gayrimenkul sermaye iradına konu mal ve haklar aşağıdaki gibi sayılmıştır.
1.Arazi, bina, maden ve memba suları, maden ve taş ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ile teferruatları,
2.Voli mahalleri ile dalyanlar,
3.Gayrimenkullerin, bağımsız olarak kiraya verilen mütemmim cüzleri ile teferruatı, tesisat ve demirbaşları ile döşemeleri,
4.Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar,
5.Arama, işletme, imtiyaz hakları ve ruhsatları ve ihtira beratları (ihtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesi karşılığı elde edilen gelir serbest meslek kazancıdır.), alameti farika, ticaret unvanı, teknik resim, desen, model, plan, sinema ve televizyon filmleri, sanayi, ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş tecrübeye ait bilgilerle gizli formüller, bir imalat usulünün kullanım veya imtiyaz hakkı,
6.Telif hakları (Bu hakların müellifleri ve kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar serbest meslek kazancıdır.),
7.Gemi ve gemi payları ile motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları,
8.Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat,
Yukarıda belirtilen mal ve hakların ticari veya zirai işletmeye ait bulunması halinde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespit usullerine göre belirlenmekte ve ticari veya zirai kazanç olarak vergilendirilmektedir.
Görüldüğü üzere sadece gayrimenkullerin kiraya verilmesinden elde edilen iratlar değil, bunun yanında bir kısım hakların kiraya verilmesinden elde edilen kiralar da gayrimenkul sermaye iradı sayılmış bulunmaktadır. Ancak bu haklardan ihtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesi ile, telif haklarının bizzat müellifleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı değil serbest meslek kazancı sayılmışlardır. Bilindiği gibi serbest meslek kazancı sayılan telif kazançları gelir vergisinden istisna olup sadece kesinti yolu ile gelir vergisine tabi bulunmaktadır. Oysa gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirilen telif hakları gelir vergisinden istisna değildir.
Diğer taraftan ticari işletmeye veya zirai işletmeye dahil bulunan gayrimenkuller ile gayrimenkul sayılan hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelirler yukarıda belirtildiği gibi gayrimenkul sermaye iradı sayılmayıp ticari veya zirai kazanç olarak vergilendirmeye tabi tutulmaktadır.
G.V.K.nın 70’inci maddesinde sayılmış bulunan mal ve hakların, sahipleri, mutasarrıfları, zilyetleri, irtifak ve intifa hakkı sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradını teşkil etmektedir. Bu tür gelirlere teoride “servet geliri” denilmesinin daha doğru olacağını ifade eden görüşler bulunmakla birlikte Gelir Vergisi Kanununda kategorik olarak gayrimenkul sermaye iradı olarak adlandırılması, gelirin kaynağı açısından gayrimenkuller ve gayrimenkul gibi değerlenen mal ve haklar üzerinden alınması bakımından yanlış bir isimlendirme olarak nitelendirilemeyeceği gibi, kanunda yer alan diğer gelir unsurlarının adlandırılması ile de bir bütünlük sağlamaktadır.
Yasada gayrimenkul sermaye iradına konu mal ve haklar aşağıdaki gibi sayılmıştır.
1.Arazi, bina, maden ve memba suları, maden ve taş ocakları, kum ve çakıl üretim yerleri, tuğla ve kiremit harmanları, tuzlalar ve bunların mütemmim cüzileri ile teferruatları,
2.Voli mahalleri ile dalyanlar,
3.Gayrimenkullerin, bağımsız olarak kiraya verilen mütemmim cüzleri ile teferruatı, tesisat ve demirbaşları ile döşemeleri,
4.Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar,
5.Arama, işletme, imtiyaz hakları ve ruhsatları ve ihtira beratları (ihtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesi karşılığı elde edilen gelir serbest meslek kazancıdır.), alameti farika, ticaret unvanı, teknik resim, desen, model, plan, sinema ve televizyon filmleri, sanayi, ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş tecrübeye ait bilgilerle gizli formüller, bir imalat usulünün kullanım veya imtiyaz hakkı,
6.Telif hakları (Bu hakların müellifleri ve kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen kazançlar serbest meslek kazancıdır.),
7.Gemi ve gemi payları ile motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları,
8.Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat,
Yukarıda belirtilen mal ve hakların ticari veya zirai işletmeye ait bulunması halinde bunların iratları ticari veya zirai kazancın tespit usullerine göre belirlenmekte ve ticari veya zirai kazanç olarak vergilendirilmektedir.
Görüldüğü üzere sadece gayrimenkullerin kiraya verilmesinden elde edilen iratlar değil, bunun yanında bir kısım hakların kiraya verilmesinden elde edilen kiralar da gayrimenkul sermaye iradı sayılmış bulunmaktadır. Ancak bu haklardan ihtira beratının mucitleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesi ile, telif haklarının bizzat müellifleri veya kanuni mirasçıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratlar gayrimenkul sermaye iradı değil serbest meslek kazancı sayılmışlardır. Bilindiği gibi serbest meslek kazancı sayılan telif kazançları gelir vergisinden istisna olup sadece kesinti yolu ile gelir vergisine tabi bulunmaktadır. Oysa gayrimenkul sermaye iradı olarak vergilendirilen telif hakları gelir vergisinden istisna değildir.
Diğer taraftan ticari işletmeye veya zirai işletmeye dahil bulunan gayrimenkuller ile gayrimenkul sayılan hakların kiraya verilmesinden elde edilen gelirler yukarıda belirtildiği gibi gayrimenkul sermaye iradı sayılmayıp ticari veya zirai kazanç olarak vergilendirmeye tabi tutulmaktadır.