Gözde uçuşan cisimler,
noktalar ve parlamalar
Gözde uçuşan cisimler, noktalar ve parlamalar nelerdir?
Gözde uçuşan cisimler; görüş alanınızda oluşan küçük noktalar, benekler ve "ağlar" gibi lekelerdir. Rahatsız edici olsalar da, gözde uçuşan cisimler ve noktalar oldukça yaygındır ve genellikle tehlikeye işaret etmezler.
Genellikle uçuşan cisimler ve noktalar gözün arka kısmındaki vitröz (göz içi) jelimsi sıvıdan küçük kopmalar gerçekleştiğinde oluşur.
Doğduğumuz zaman ve gençliğimiz süresince, gözümüzün içindeki sıvının jelimsi bir yoğunluğu vardır. Ancak yaşlandıkça, bu sıvı çözünmeye ve sıvılaşmaya başlar ve göz içinde sulu bir merkez oluşmasına neden olur.
Çözülmemiş jel parçacıkları bazen göz içindeki sulu merkezde yüzmeye başlayabilir. Bu parçacıkların şekilleri ve büyüklükleri farklı olabileceğinden bunlara "uçuşan-yüzen cisimler" denilmektedir.
Bu tür uçuşan noktaların ve cisimlerin, bilhassa parlak ve bulutsuz gökyüzüne ya da bilgisayar ekranına baktığınızda gerçekleştiğini fark edebilirsiniz. Ancak gerçekte gözünüzün içinde serbestçe yüzen bu parçacıkları görmezsiniz. Aslında gördüğünüz şey, ışık gözünüzün içinden geçerken bu yüzen parçacıkların retina üzerine düşen gölgeleridir.
Ayrıca bu beneklere odaklanmaya çalıştığınızda bunların sabit olmadığını da fark edersiniz. Gözünüzü hareket ettirdiğinizde bu parçacıklar da hareket eder ve böylece "yüzüyor" ve "sürükleniyor" izlenimi verirler.
Gözde uçuşan cisimler ve parlama ne zaman acil tıbbi tedavi almayı gerektirir?
Eğer görüşünüzde uçuşan cisim ve noktalar çok fazla ise ve bu duruma bazen ışık parlamaları eşlik ediyor ise acil tıbbi tedavi yardım almanız gerekmektedir.
Bu belirtilerin ani biçimde oluşması, vitröz sıvısının retinadan çekildiği ya da retinanın kendisinin sağlıklı işlevini sürdürmek için çok önemli olan damar, besin ve oksijen bulunan gözün iç arka kısmından ayrıldığı anlamına gelebilir. Retina yırtılırsa vitröz sıvısı bu açıklığa hücum ederek retinayı itebilir, bu da dekolmana (retinanın ayrılması) neden olur.
2009 yılında Amerika'da yapılan bir araştırma sonucuna göre, aniden oluşan uçuşan cisimler ve ışık parlamaları, bu belirtilerin geliştiği her yedi kişiden birinde retina yırtılması ya da dekolmanı gerçekleştiği anlamına gelmektedir. Retina yırtığı gelişen kişilerin %50'sinde daha sonra dekolman gelişmektedir.
Retina yırtılması ya da retinal dekolman vakalarında, mümkün olduğunca çabuk harekete geçilmelidir, böylece cerrahi işlem ile retina yeniden birleştirilebilir ve kalıcı görüş kaybı gerçekleşmeden önce işlevi düzeltilebilir.
Posterior vitröz dekolmanları retina dekolmanlarından çok daha yaygındır ve bu durumda aniden uçuşan cisimler oluştuğunda genellikle acil tedavi gerektirmez. Ancak bazı vitröz dekolmanlar retinayı çekerek ona zarar verebilirler, bunun sonucunda retinada yırtılma ya da ayrılma gerçekleşebilir.
Fotopsi olarak bilinen ışık parlamaları retina; çekildiğinde, yırtıldığında ya da ayrıldığında gerçekleşebilen görsel olmayan (mekanik) bir uyarım aldığında gerçekleşebilir.
Gözde uçuşan cisimlerin ve noktaların nedeni nedir?
Yukarıda bahsedildiği gibi, posterior vitröz dekolmanları gözde uçuşan cisimlerin yaygın nedenidir. Daha az yaygın olarak bu belirtiler, posterior vitröz dekolmanlarına bağlı retina yırtıkları ya da dekolmanlarından kaynaklanabilir.
Vitröz jeli genellikle yaşlılığa bağlı olarak sıvılaşmaya ya da azalmaya başladığında ve retinadan ayrıldığında parçacıklar kümelenmeye başlar.
Bazı kişilerde uçuşan cisimler kümelenir, diğerlerinde ise bu cisimler ince teller gibidir. Açık ya da koyu renkli olabilirler. Gerçekte gördüğünüz şey, ışık gözün içinden geçerken vitröz jeli kümelerinin retinaya düşen gölgesidir.
Peki vitröz dekolmanına yol açan nedir?
Vitröz jeli gözün arka kısmının içini doldurur ve retinaya baskı yapar, bu jel aslında retinaya bağlıdır. Zamanla bu jelin merkezi sıvılaşmaya başlar. Bu durumda bazen merkezdeki sıvılaşan vitröz maddesi, çevresindeki jelin ağırlığı kaldıramaz.
Böylece vitröz jeli sıvılaşmış merkeze çöker. Bu olurken çevredeki jel retinanın bulunduğu gözün iç arka kısmından çekilerek ayrılır (Posterior vitröz dekolmanı).
Bunun sonucunda gözün merkezindeki sıvılaşmış bölgeye jel parçacıkları karışır.
80 yaşına gelene kadar insanların yarısında vitröz dekolmanı gelişir. Eğer ışık parlamaları gelişen posterior vitröz dekolmanı olan %40'lık kısımdaysanız, sizde retina yırtığı oluşma ihtimali de %15'tir.
Bu süreç esnasında gerçekleşen ışık parlamaları, posterior vitröz dekolmanları gelişirken retinadan çekilme gerçekleştiği anlamına gelir. Vitröz en sonunda ayrılınca retinadaki baskı azalır ve ışık parlamaları kademeli olarak azalır.
Işık parlamalarının nedeni nedir?
Normalde gözünüze giren ışık retinayı uyarır. Bunun sonucunda üretilen elektriksel impulsu, görme siniri beyine iletir. Beyin bu impulsu ışık ya da görüntü olarak algılar.
Eğer retina mekanik olarak (fiziksel temas ile) uyarılır ise, beyne benzer bir elektrik impuls gönderilir. Bu impuls "parlama" ya da ışık olarak algılanır.
Retina çekildiğinde, yırtıldığında ya da gözün arka kısmından ayrıldığında genellikle parlama ya da ışık çakması fark edilir. Yırtığın ya da ayrılmanın büyüklüğüne bağlı olarak bu parlamalar geçici olabilir ya da retina onarılana kadar süresiz devam edebilir.
Işık parlamaları (fotopsi), başa darbe aldıktan sonra da gerçekleşebilir.
Bu parlamalar bazen her iki gözde 10-20 dakika süren, sivri uçlu çizgiler ya da "sıcak dalgalar" görme şeklinde de gerçekleşebilir. Bu tür parlamalar genellikle migren olarak adlandırılan beyin damarlarındaki kasılmalar sebebiyle gerçekleşir.
Bu parlamaları baş ağrısı takip ediyorsa buna migren baş ağrısı denir. Ancak sivri çizgiler ya da "sıcak dalgalanmalar" baş ağrısı olmadan da gerçekleşebilir. Bu durumda, bu ışık parlamalarına oftalmik migren ya da ağrısız migren de denir.
Fotopsi (parlamalar) kalp hastalığının tedavisinde kullanılan yüksek otu zehirlenmesinin ya da yüksek otundan yapılan ilaçlar sebebiyle gerçekleşen zehirlenmenin de belirtisi olabilir.
Gözde uçuşan nesneler ya da parlamaların alakalı olduğu diğer hastalıklar nelerdir?
Çalışmalar, posterior vitröz dekolmanlarına eşlik eden kanamanın (göz içi kanama), retina yırtılması ya da ayrılması ihtimalini arttıran olağan dışı bir çekilmenin gerçekleştiğine işaret ettiğini göstermiştir. Posterior vitröz dekolmanı esnasında retinaya uygulanan çekilme maküla delikleri gibi bozuklukların gelişmesine neden olabilir.
Vitrözde yüzen jel parçacıklarına eşlik eden vitröz dekolmanı aşağıdaki durumlarda da gerçekleşebilir:
Göz içi iltihabı
Miyopluk
Katarakt ameliyatı
YAG lazer göz ameliyatı
Diyabet (diabetik vitreopati)
CMV retiniti
Göz iltihabı gibi durumlarla ilişkili olabilen iltihap, vitröz jelinin sıvılaşmasına neden olabilir. Bu da Posterior vitröz dekolmanına yol açabilir.
Miyoplukta gözlerin şeklinin uzun olması da posterior vitröz dekolmanı oluşma ve retinanın çekilme olasılığını arttıran faktörlerdendir. Aslında miyop olan kişilerde genç yaşlarda posterior vitröz dekolmanı gelişme ihtimali daha fazladır.
Posterior vitröz dekolmanı katarakt ameliyatının ya da YAG lazer kapsülotomi denilen işlemin ardından da yaygın olarak gerçekleşmektedir. Lazer, katarakt ameliyatının yapay merceğin yerleştirildiği kapsülde bulutluluk gelişmesi komplikasyonunu iyileştirir. Bunun gibi göz işlemleri gözün içinde, vitröz dekolmanına yol açan travma ihtimalini de arttırır.
Uçusan nokta ve cisimlerin tedavisi
Gözde uçuşan nokta ve cisimlerin çoğu zararlı ve rahatsız edicidir. Çoğunun rengi zamanla solacak ve daha az can sıkıcı hale gelecektir.
Bazen kişiler vitröz sıvısında oluşan parçacıkları ameliyatla aldırmak isteyebilir ancak doktorlar bu ameliyatı görüşün ciddi biçimde engellendiği nadir örneklerde gerçekleştirmektedir. Bu vakalarda görüşteki nokta ve ağları temizlemenin ve tek yolu, vitrektomi ameliyatı ile gözdeki bu jelimsi maddeleri ve parçacıkları çıkarmak olacaktır. Genellikle çıkarılan vitröz sıvısı yerine tuzlu çözelti konulur.
Özellikle ışık parlamalarının ya da diğer görme bozukluklarının da eşlik ettiği çok fazla sayıda uçuşan cisimlerin ani şekilde oluşması, gözde retina ayrılmasına ya da başka bir ciddi soruna işaret edebilir. Retina dekolmanı ya da yırtılması acil olarak müdahale ve bakım gerektiren bir durumdur.
Eğer görüşünüzde aniden oluşan fazla sayıda uçuşan cisim görürseniz, gecikmeden doktorunuza başvurmalısınız.
