Güneşe bakmanın insanın hapşırmasına neden olduğunu ilk kez duyduğumda buna inanmamıştım. Ama sonradan bunun pek çok kişi tarafından deneyimlenen bir fenomen olduğunu fark ettim. Herkeste değil ama bazı insanlarda güneşe bakmak gerçekten de hapşırmaya neden olur. Peki acaba neden?
Bu fenomenin bilimsel bir adı vardır. Buna; fotik hapşırma refleksi denir. Görsel uyaranlara istemsiz verilen tepkiye fotik refleks denir en sık görülen şekli de fotik hapşırma refleksidir. Floresan ışığı ve güneş ışığı gibi parlak bir ışığa bakma sonucunda ortaya çıkar.
Bu fenomenin esas nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte çok eski çağlardan beri bununla ilgili pek çok fikir öne sürülmüştür. Örneğin Aristoteles, güneşin sıcaklığının burundaki terlemeyi ve buna bağlı olarak da tahrişi artırdığını ve hapşırmanın bu yüzden ortaya çıktığını öne sürmüştür.
Fracis Bacon ise Aristoteles’in görüşüne itiraz eder. İtirazının haklılığını göstermesi de hiç zor olmaz. Gözlerinde bant varken güneşin altında durur ve hapşırmaz. Böylece fenomenin altındaki nedenin görme ile ilişkisini de gözler önüne sermiş olur. Ona göre parlak güneş ışığına bakmak; gözlerin yaşarmasına ve gözlerde oluşan yaşların buruna sızarak burnun tahriş olmasına neden olur. Burundaki tahriş de hapşırma refleksine yol açar. Bacon’un bu hipotezi uzun bir süre bilim çevrelerinde kabul edilmiştir. Ancak sonradan güneşe bakmakla hapşırmanın ortaya çıkması arasındaki sürenin çok kısa olduğu fark edilmiştir. Gözlerin sulanıp, ortaya çıkan yaşların buruna sızması için gerekli olan süre güneşe bakmakla hapşırma arasındaki süreden çok daha uzun olmak zorundadır. Bu nedenle Bacon’un hipotezi de geçerliliğini yitirmiştir.
Teknoloji ve tıp alanındaki inanılmaz gelişmelere rağmen güneşe bakmanın niçin hapşırmaya yol açtığını halen kesin olarak bilmiyoruz. Ancak konu üzerinde pek çok bilim insanı araştırma yapmış ve kafa yormuştur. Bu reflekse fotik hapşırma refleksi adını vermiş olan Henry Everett, bugün pek çok kişi tarafından desteklenen bir teori geliştirmiştir. Everett, hapşırma refleksinin güneşe bakar bakmaz ortaya çıkmasından yola çıkarak, refleksin merkezi sinir sisteminin uyarılması ile ilgili olabileceğini ileri sürmüştür. Üstelik bu refleks herkeste ortaya çıkmadığı gibi ortaya çıkan kişilerin ailelerinde de gözlenmektedir. Everett bu bilgiler ışığında, fotik hapşırma refleksinin merkezi sinir sisteminin genetik yapısından kaynaklandığını ileri sürmüştür.
Acaba ben de güneşe bakınca hapşıran insanlardan biri miyim diye merak edip bunu denemek isterseniz, denemeyi hangi koşullar altında yaptığınıza dikkat edin. Hapşırma kalabalık bir ortamda hastalık yayma, araç kullanırken de kaza riski taşır.
Hapşırmanın uygun olmadığı ortamlarda hapşırmayı önlemek için en güvenli yol, üst dudağın üstü ile burnun arasındaki bölgeyi hafifçe ovuşturmaktır.
Kaynaklar:
Bu fenomenin bilimsel bir adı vardır. Buna; fotik hapşırma refleksi denir. Görsel uyaranlara istemsiz verilen tepkiye fotik refleks denir en sık görülen şekli de fotik hapşırma refleksidir. Floresan ışığı ve güneş ışığı gibi parlak bir ışığa bakma sonucunda ortaya çıkar.
Bu fenomenin esas nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte çok eski çağlardan beri bununla ilgili pek çok fikir öne sürülmüştür. Örneğin Aristoteles, güneşin sıcaklığının burundaki terlemeyi ve buna bağlı olarak da tahrişi artırdığını ve hapşırmanın bu yüzden ortaya çıktığını öne sürmüştür.
Fracis Bacon ise Aristoteles’in görüşüne itiraz eder. İtirazının haklılığını göstermesi de hiç zor olmaz. Gözlerinde bant varken güneşin altında durur ve hapşırmaz. Böylece fenomenin altındaki nedenin görme ile ilişkisini de gözler önüne sermiş olur. Ona göre parlak güneş ışığına bakmak; gözlerin yaşarmasına ve gözlerde oluşan yaşların buruna sızarak burnun tahriş olmasına neden olur. Burundaki tahriş de hapşırma refleksine yol açar. Bacon’un bu hipotezi uzun bir süre bilim çevrelerinde kabul edilmiştir. Ancak sonradan güneşe bakmakla hapşırmanın ortaya çıkması arasındaki sürenin çok kısa olduğu fark edilmiştir. Gözlerin sulanıp, ortaya çıkan yaşların buruna sızması için gerekli olan süre güneşe bakmakla hapşırma arasındaki süreden çok daha uzun olmak zorundadır. Bu nedenle Bacon’un hipotezi de geçerliliğini yitirmiştir.
Teknoloji ve tıp alanındaki inanılmaz gelişmelere rağmen güneşe bakmanın niçin hapşırmaya yol açtığını halen kesin olarak bilmiyoruz. Ancak konu üzerinde pek çok bilim insanı araştırma yapmış ve kafa yormuştur. Bu reflekse fotik hapşırma refleksi adını vermiş olan Henry Everett, bugün pek çok kişi tarafından desteklenen bir teori geliştirmiştir. Everett, hapşırma refleksinin güneşe bakar bakmaz ortaya çıkmasından yola çıkarak, refleksin merkezi sinir sisteminin uyarılması ile ilgili olabileceğini ileri sürmüştür. Üstelik bu refleks herkeste ortaya çıkmadığı gibi ortaya çıkan kişilerin ailelerinde de gözlenmektedir. Everett bu bilgiler ışığında, fotik hapşırma refleksinin merkezi sinir sisteminin genetik yapısından kaynaklandığını ileri sürmüştür.
Acaba ben de güneşe bakınca hapşıran insanlardan biri miyim diye merak edip bunu denemek isterseniz, denemeyi hangi koşullar altında yaptığınıza dikkat edin. Hapşırma kalabalık bir ortamda hastalık yayma, araç kullanırken de kaza riski taşır.
Hapşırmanın uygun olmadığı ortamlarda hapşırmayı önlemek için en güvenli yol, üst dudağın üstü ile burnun arasındaki bölgeyi hafifçe ovuşturmaktır.
Kaynaklar:
- Scientific American
- British Broadcasting Corporation
