University of Queensland’den William von Hipper ve bir grup araştırmacı bir araştırma için onlarca arkadaş grubunu bir araya getirdi. Katılımcılara zeka ve kişilik testleri verildi; “Nadir ve değerli bir taş söyleyin” gibi 30 genel bilgi sorusunu olabildiğince hızlı yanıtlamaları istendi. Katılımcılar ayrıca arkadaşlarının karizmasını ve sosyal becerilerini de değerlendirdi. Araştırmacılar, soruları daha hızlı yanıtlayanların, IQ, bilgi veya kişiliklerinden bağımsız olarak daha karizmatik görüldüklerini belirledi.
Soru: Tahmin üretme hızınız insanların sizi daha çekici bulmasına mı neden oluyor? Aslında karizma hızlı çalışan bir beyin demek mi? Profesör von Hippel, tezini savun.
Von Hippel: Hızlı düşünenlerin karizmatik olduğunu sanıyorduk ve bunu doğruladık. Karizmatik insanların hızlı olduğunu düşünüyoruz. Size ilginç gelen ve beklemediğiniz şeyleri söylerler. Eğlenceli veya sürpriz bir yanıt verirler ve sonrasında neyin geleceğini asla bilemezsiniz. İlginçtirler. Bir çeşit espri gibidir. Siz bir şey söylersiniz ve ben bunu bir espri ile sizin hiç düşünmediğiniz bir boyuta bağlarım. Eğer bunu hızlı yaparsam fark yaratırım. Bizi şaşırtan şu oldu: Bu hız konusu sosyal becerilerle korelasyon içinde değildi. Sadece karizmaya yarıyordu.
Hızlı düşünen biri olarak nitelendirilmek için ne kadar hızlı olmak gerekir? Araştırmamızdaki hızlı düşünürler değerli taşın ne olduğunu 400 milisaniyede söylerken yavaş olanlar 900 milisaniyede söyledi.
Bu oldukça küçük bir fark. Genelde herkes basit bir soruya veya bir kalıp içeren bir soruya bir saniyenin altında yanıt verebilir. Fark çok küçük gözükse de basit bir görevdeki hızını karmaşık bir görevdeki hızınız hakkında tüyo verebilir. Örneğin şimdi siz bana “Şunu bilmeni isterim ki ben eşcinselim” deseniz şaşırırım çünkü sizin öyle olmadığınızı düşünüyordum. Buna çok hızlı bir cevap vermem gerekli çünkü uzun süre beklersem siz bu bekleyişi başka anlamlara çekebilirsiniz. Sosyal baskılar hızlı yanıtlar gerektirir. Erkek kardeşim evlenmeye karar verdiğini söylediğinde ailem onun çok genç olduğunu düşünüyordu ve tebrik etmeden önce telefonda uzun süren bir sessizlik yaşadılar. Bunu geri alamazsınız. Eğer bu söz ağzınızdan 1,5 saniyede çıkarsa herkes ne anlama geldiğini bilir.
Fakat bu durumlar soru cevaplamaktan çok sosyal tepkiler değil midir? Evet, fakat düşünme hızımızın birbirimizi etkilemeye de yaradığını düşünmeliyiz. Beynimiz sadece gerçeklerle ilgilenmek için fazlasıyla büyük. Birçok uzman beynimizin karmaşık çevresel ortamla mücadele edebilmek için bu seviyede evrildiğini düşünüyor. Bu nedenle karmaşık sorunlara çözüm bulmak için geliştirdiğimiz zihinsel beceriler büyük olasılıkla bu sorunları çözmek için gerçekleşen bir evrimin sonucu değil. Daha çok birbirimizle daha iyi ilişki kurabilmek için gerçekleştirilen bir evrimin sonucu.
Akıllı kişiler genelde daha karizmatik olmaz mı? IQ karizmayı da yükseltmez mi?
Düşünme hızı IQ’yu belirlemede en güvenilir unsurlardan biridir, bu nedenle IQ’nun karizmayı tahmin etmede önemli olduğuna inanıyoruz. Ne kadar çok şey bilirseniz o kadar hızlı yanıt üretirsiniz. Ancak düşünme hızının IQ’dan farklı bir şey olduğunu da belirtmek isterim. Bazı akıllı kişiler çok yavaşken, bazı hızlı kişiler çok da akıllı değil. Görülen o ki IQ tek başına karizmanın bir belirleyicisi değil. Hızlı yanıt verebilme becerisi IQ’dan çok daha önemli bir faktör.
Ya yanlış cevap verirsek? Önemli değil. Ve insanlar genelde doğru cevap veriyor. “Değerli bir taş söyleyin” sorusuna yanıt vermek kolaydır. Ne kadar zeki olduklarını değil ne kadar hızlı olduklarını öğrenmeye çalışıyoruz.
Bir önceki soruyu kafamda 200 milisaniyede hazırladım. Yeterince hızlı mı?
Fena değil ancak cevabı da bu kadar hızlı tahmin etseydin daha çok etkilenirdim.
Hızlı bir beynin diğer sosyal becerilere de yardımcı olmasını beklerdim ama bulgularınız bu yönde değil sanırım… Araştırmayı iki kez gerçekleştirdik çünkü hızlı bir beynin genel sosyal becerilere (insanların çeşitli sosyal ortamlarda ne kadar rahat olduğu, diğerlerinin kendilerini iyi hissetmelerini sağlama konusunda ne kadar başarılı oldukları gibi) de etkisi olacağına inanıyorduk. İlk araştırmada hiçbir bağ çıkmadı. İkinci araştırmamızda daha geniş bir sosyal beceriler setine baktık ve yine bir etki göremedik. Bunun nedenini bilemiyorum.
İlk araştırmada karizma skalası üç sorunda oluşuyordu: Ne kadar karizmatikler? Ne kadar komikler? Ne kadar hazır cevaplar? Sosyal beceriler skalasında ise şu sorular vardı: Sorun çözmede ne kadar iyiler? Çeşitli sosyal ortamlarda ne kadar rahatlar? Diğerlerinin duygularını tahmin etmede ne kadar iyiler? İkinci araştırmada bunlara şu üç soruyu ekledik: İnsanları rahatlatma konusunda ne kadar iyiler? Sosyal becerileri ne kadar gelişmiş? Herkesle ne kadar rahat anlaşabiliyorlar?
Karizmayı nasıl tanımlıyorsunuz? Karizma aslında pornografiye benzer
Tanımlaması kolay değildir ama gördüğünüzde ne olduğunu anlarsınız. Benim bakış açımdan hem karizmatik hem de pisliğin teki olabilirsiniz. Örneğin Donald Trump sosyal anlamda çok çekici olmasa da karizmatik biri. İnsanlar onu muazzam biri gibi görüyor. Bir sonraki sözünün ne olacağını kimse bilemiyor. Buna karşın Jeb Bush biraz uyuşuk. Bir sonraki sözünün ne olduğunu tahmin edebileceğiniz gibi bu sözün ilginç olmayacağını da biliyorsunuz. Ama iddiaya girerim ki bir yemek masasında veya partide Bush çok daha eğlenceli biridir. Bence politik liderlerimizin büyük bir kısmı karizmatik ancak sosyal becerileri çok da iyi değil.
Yani hızlı düşünen, net konuşan yöneticiler, sosyal becerileri az da olsa şirketler için iyi midir?
Karizmatik liderler diğerlerini kendine bağlar. Şirketlerin yön değiştirmesini, insanların lidere inanmasını ve insanların olayları farklı şekilde görebilmelerini sağlarlar. Her ne kadar insanların düşünce hızını geliştirebilmeleri için yapabilecekleri çok fazla şey olmasa da hangi insanların organizasyonunuza ilham verip hangilerinin veremeyeceğini belirlemenizde işe yarayabilir. Eğer büyük değişimler yapacaksanız karizmatik bir lidere ihtiyacınız var demektir.
Eğer patronumu bir şeye ikna etmek için karizmatik görünmek istersem ne yapmalıyım?
Şunu söyleyeyim ki bunu demek biraz riskli olabilir. Hızlı insanlardan etkilenmemizin nedeni hem hızlı hem de pratik olmaları yani aynı zamanda bir fikri birçok farklı açıdan değerlendirme becerisine sahip olmaları. Bu özelliği göstermenin tek yolu konuya diğerlerinden farklı yaklaşabilmek ve bunu hızlı biçimde yapmak. Eğer bunu denerseniz risk de alırsınız çünkü aptal durumuna düşebilir ya da birilerini aşağılayabilirsiniz. Bir bedeli olabilir. Trump’ı sürekli örnek olarak vermek istemiyorum zira hem karizmatik hem de sıcak birçok kişi var. Bence denemeyin, ters tepebilir.
Bundan nasıl uzak durabilirim? Karizmatik ve hatalı olmak bence bir felaket. Hem karizmatik olup hem de doğru olmak en iyisi.
Kaynak : HBR Türkiye – Nicole Torres
