Hükümetten yeni ekonomik program
Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) hazırladığı, 2009-2011 dönemini kapsayan dördüncü Orta Vadeli Program Bakanlar Kurulu'nca kabul edildi.
Bakanlar Kurulu'nun konuya ilişkin kararı, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Buna göre, program döneminde, yatırım, istihdam ve ihracat odaklı bir büyüme stratejisi sürdürülecek.
Program döneminde yıllık ortalama yüzde 5,5 oranında ekonomik büyüme hedeflendi.
Türkiye'nin gelecek yıl yüzde 5, 2010 yılında yüzde 5,5 ve 2011 yılında yüzde 6 büyümesi bekleniyor.
Yıllık ortalamada reel olarak özel tüketim harcamalarının yüzde 5,5, özel sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 6,8, kamu tüketim harcamalarının yüzde 3,7 ve kamu sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 2,4 oranında artması öngörüldü.
Enflasyon hedefleri (TÜFE yıllık artış hızı) 2009, 2010 ve 2011 yılları için sırasıyla yüzde 7,5, yüzde 6,5 ve yüzde 5,5 olarak revize edildi.
Enflasyon hedeflerinin Hükümet ve Merkez Bankası tarafından birlikte belirlenmesi uygulamasına program döneminde de devam edileceği vurgulandı.
İstihdam olanaklarını artırıcı uygulamaların da etkisiyle Program döneminde yaklaşık 1,3 milyon kişiye yeni istihdam yaratılacağı öngörüldü.
GENEL DEVLET AÇIĞINDA SINIRLI ARTIŞ
2008 yılında yüzde 0,6 olacağı tahmin edilen kamu kesimi açığının GSYH'ya oranının, Program döneminde bir miktar azalması öngörülüyor.
Buna karşılık, genel devlet açığında sınırlı bir artış olacağı ifade edildi.
Program dönemi sonunda faiz gideri ve özelleştirme geliri hariç kamu kesimi fazlasının GSYH'ya oranının yüzde 3,5 seviyesinde olması bekleniyor.
2008 yılında yüzde 33,1 olması beklenen genel devlet harcamalarının GSYH'ya oranının, merkezi yönetim bütçesi cari transfer harcamalarının etkisiyle 2011 yılında yüzde 33,5'e yükselmesi hedeflendi.
2008 yılında yüzde 27,2 olacağı tahmin edilen genel devlet faiz dışı harcamalarının GSYH'ya oranının, 2011 yılında yüzde 29 olarak gerçekleşmesi öngörüldü.
2008 yılında yüzde 32,6 olacağı tahmin edilen genel devlet gelirlerinin GSYH'ya oranının, 2011 yılında yüzde 32,8 olması bekleniyor.
2008 yılında yüzde 23,8 olacağı tahmin edilen sosyal güvenlik primleri dahil vergi yükünün (vergi red ve iadeleri hariç) GSYH'ya oranının, dönem sonunda yüzde 23,5'e gerilemesi öngörüldü.
Devam eden özelleştirmelere rağmen KİT sisteminin dönem boyunca GSYH'nın yüzde 0,3'ü kadar faiz dışı fazla vermesi hedefleniyor. KİT'lerde öngörülen hedefe ulaşılması için, fiyat, stok ve yatırım politikalarıyla gerekli her türlü tedbirin alınacağı belirtildi.
Özelleştirme işlemleri sonucunda kamunun elektrik dağıtımı, telekomünikasyon ve şeker üretimi alanlarından tamamen çekilmesi; liman işletmeciliğindeki payının ise azalması öngörüldü.
Mali disiplini sürdürmek amacıyla yerel yönetimlere genel bütçe vergi gelirlerinden aktarılacak paylardan borçlara mahsuben yapılacak kesintilerin düzenli bir şekilde uygulanması hedefleniyor.
2007 yılında GSYH'ya oran olarak yüzde 38,8 düzeyinde gerçekleşen AB tanımlı borç stokunun Program dönemi sonunda yüzde 31'e gerilemesi planlandı.
İTHALAT - İHRACAT
Program döneminde, dünya ekonomisi ve ticaretinde son yıllarda görülen artış hızının bir miktar yavaşlaması bekleniyor. Bu çerçevede, 2011 yılında, ihracatın yıllık ortalama yüzde 10,4 oranında artarak 181,7 milyar dolara, ithalatın ise yıllık ortalama yüzde 9,1 oranında artarak 277,6 milyar dolara ulaşacağı tahmin edildi.
2009 yılında 21,4 milyar dolar olarak gerçekleşeceği öngörülen turizm gelirlerinin, 2011 yılında 23,6 milyar dolara ulaşacağı tahmininde bulunuldu.
Bu çerçevede cari işlemler açığının GSYH'ya oranının Program döneminde yüzde 6'lar civarında olacağı öngörüldü.
Program döneminde doğrudan yabancı yatırımların ve uzun vadeli sermaye girişlerinin ödemeler dengesi finansmanındaki ağırlığını koruması bekleniyor.
TEMEL EKONOMİK BÜYÜKLÜKLER 2009 2010 2011
BÜYÜME VE İSTİHDAM
GSYH (Milyar YTL) 1,109 1,245 1,395
GSYH (Milyar Dolar) 773 830 901
Kişi Başına Milli Gelir(GSYİH-$) 10,689 11,348 12,164
GSYH Büyümesi (Yüzde) 5,0 5,5 6,0
Toplam Tüketim (Yüzde) 4,8 5,4 5,7
-Kamu 1,8 3,7 5,5
-Özel 5,1 5,5 5,7
Toplam Sab. Serm. Yatırımı (Yüzde) 5,0 6,5 6,9
-Kamu -3,2 5,1 5,5
-Özel 6,5 6,8 7,2
Nüfus (Milyon Kişi) 72,3 73,2 74,0
İşgücüne katılma oranı (Yüzde) 48,1 48,4 48,7
İstihdam düzeyi (Milyon Kişi) 21,9 22,3 22,7
İşsizlik Oranı (Yüzde) 9,8 9,7 9,7
DIŞ TİCARET
İhracat (Milyar Dolar) 149,2 163,4 181,7
İthalat (Milyar Dolar) 234,6 254,4 277,6
Dış Ticaret Deng. (Milyar Dolar ) -85,4 -91,0 -95,9
Dış Ticaret Hacmi/GSYH (%) 49,7 50,3 51,0
Turizm Gelirleri (Milyar Dolar) 21,4 22,5 23,6
Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -52,4 -56,2 -58,9
Cari İşlemler Dengesi (GSYH %) -6,8 -6,8 -6,5
Ham Petrol Fiyatı ($/w) 118,6 117,2 117,2
Ham Petrol İthalatı (Milyar Dolar) 21,5 22,5 23,8
ENFLASYON
TÜFE Yıl Sonu (Yüzde) 7,5 6,5 5,5
MERKEZ BANKASI ENFLASYONUN DÜŞÜRÜLMESİNE ODAKLANACAK
Önümüzdeki dönemde de Merkez Bankası enflasyonun düşürülmesine odaklanacak ve para politikası kararlarını bu doğrultuda oluşturacak.
DPT tarafından hazırlanan, Bakanlar Kurulunca kabul edilerek Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanan Orta Vadeli Programa göre, enflasyonla mücadele konusunda kamuoyuyla iletişimde Merkez Bankası ile Hükümet arasındaki işbirliği daha da güçlendirilecek.
Önümüzdeki dönemde de Merkez Bankası enflasyonun düşürülmesine odaklanacak ve para politikası kararlarını bu doğrultuda oluşturacak. Bu çerçevede, orta vadeli bakışın ekonomideki tüm birimler arasında yaygınlaşması enflasyonun düşürülmesi açısından büyük önem arz ediyor.
2001 yılından beri uygulanmakta olan dalgalı döviz kuru rejimi önümüzdeki dönemde de sürdürülecek.
Piyasada döviz arzının döviz talebine kıyasla artığı durumlarda Merkez Bankası rezerv biriktirme amaçlı, düzenli döviz alım ihaleleri yapabilecek.
Diğer taraftan döviz kurlarındaki oynaklık önümüzdeki dönemde de Merkez Bankasınca yakından izlenecek, kurlarda oluşan ve oluşabilecek aşırı oynaklık durumunda piyasaya doğrudan müdahalede bulunulabilecek.
YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRETİM DESTEKLENECEK
Yüksek katma değerli malların giderek ağırlık kazandığı bir üretim ve ihracat yapısına ulaşmak amacıyla gerekli politikalar ve kurumsal düzenlemeler hayata geçirilecek.
Kamu altyapı yatırımları ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yasal ve idari düzenlemeler yoluyla özel sektörün yatırım yapması için elverişli bir ortam oluşturulacak.
Özel sektörün Ar-Ge harcamalarının ve büyük ölçekli yatırımların teşvik edilmesi yoluyla yüksek katma değerli üretim desteklenecek.
İstihdam odaklı sürdürülebilir bir büyüme için işgücü piyasasının esnekliği artırılacak, meslek edindirme programları, mesleki ve teknik eğitim-öğretim geliştirilecek, insan gücü donanımı iyileştirilecek ve iş piyasasının gereksinimlerine uygun işgücü yetiştirilmesi amacıyla eğitim-istihdam ilişkisi güçlendirilecek.
Tarım, sanayi ve ticaret stratejisi güncellenecek, yeni bir teşvik sistemi oluşturulacak.
Kamu politikalarından kaynaklanabilecek belirsizlikler azaltılarak özel sektörün ileriye yönelik uzun dönemli plan yapabilmesi için elverişli bir ortam oluşturulacak.
MALİYE POLİTİKASI
Program döneminde izlenecek maliye politikasının temel amaçları, mali disiplin, makroekonomik istikrar ve enflasyonu düşürme amacından taviz vermeksizin; ekonominin rekabet gücünün artırılması, büyüme ve istihdamın desteklenmesi, borç stokunun GSYH'ya oranının düşürülmesi ve yerel idarelerin mali yapılarının güçlendirilmesi olacak.
Maliye politikasının sürdürülebilirliği makro ve mikro çerçevede daha da güçlendirilecek. Gelişmelere bağlı olarak, kritik bütçe kalemlerine yönelik gerekli inisiyatifler kullanılacak.
Mali disiplinin enflasyonu düşürme sürecindeki etkin rolüne önem verilecek.
Mali disiplinden taviz verilmeyecek, enflasyon oranının aşağı çekilmesine yönelik çalışmalar titizlikle sürdürülecek ve yapısal reformlara kararlılıkla devam edilecek.
KAMU HARCAMA POLİTİKASI
Kamu kurum ve kuruluşları, bütçe kısıtını dikkate alarak, belirlenen öncelikler çerçevesinde kaynak tahsisini gözden geçirecekler. Bu kapsamda önceliğini yitirmiş faaliyetler ve projeler tasfiye edilecek.
Kamu kesiminde ücret ve maaşlar hedeflenen enflasyon oranında artırılacak. Gerçekleşmenin, enflasyon hedefini aşması durumunda fark telafi edilecek.
Merkezi yönetim bütçe kanunlarında kamu kurum ve kuruluşlarında yeni personel istihdamına yönelik sınırlamalara devam edilecek.
Bütçeden kamu yatırımlarına ayrılacak kaynak artırılacak.Genel sağlık sigortası, getireceği mali yüklerin makul düzeyde tutulması amacıyla, sağlıkta dönüşüm programıyla birlikte uygulanacak.
Yerel yönetimlerin mali açıdan güçlendirilmesi sonrasında, yerel nitelikli bazı kamu hizmetlerinin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartına uygun olarak yerel yönetimler tarafından sunumu sağlanacak.
Yerel yönetimler, personel politikalarını açıklanan norm kadro düzenlemelerine uygun bir şekilde yürütecek.
KAMU YATIRIMLARI
Kamu yatırımları, yenilenebilir enerji ve tarımsal altyapıyı güçlendirmeye odaklı başta Güneydoğu Anadolu Projesi olmak üzere, Doğu Anadolu Projesi, Konya Ovası Projesi ve diğer tüm bölgelerdeki bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişme ile bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasında etkili bir araç olarak kullanılacak.
Kamu altyapı yatırımlarında özel sektör katılımını artırıcı modeller uygulamaya geçirilecek.
KİT'LER VE ÖZELLEŞTİRME
KİT'lerden orta vadede özelleştirilebilecek olanların belirli bir takvim ve strateji çerçevesinde özelleştirilmesi, ancak özelleştirilinceye kadar bu teşebbüslerin ve uzun vadede özelleştirilemeyecek diğer kuruluşların karlılık ve verimlilik ilkelerine uygun olarak işletilmesi esas olacak.
Maliyetlendirme ve fiyatlandırma başta olmak üzere KİT'lerin tüm işletmecilik politikaları, genel yatırım ve finansman kararnamelerinde öngörülen hedeflere ulaşacak şekilde piyasa şartlarına uygun olarak belirlenecek ve etkin bir şekilde uygulanacak. Bu kapsamda, enerji KİT'lerinde maliyet bazlı otomatik fiyatlandırma mekanizması sürdürülecek.
KİT'lerin atıl durumda bulunan gayrimenkullerinin değerlendirilmesinde rayiç bedel esas alınacak. KİT'lerin, atıl olmayan gayrimenkullerini devretmemesi esas olacak. Zorunluluk hallerinde devir, ancak işletmenin verimliliği, bütünlüğü ve çevre sağlığı gibi hususları olumsuz etkilemeyecek şekilde gerçekleştirilebilecek.
KİT'lerde atıl istihdamın azaltılmasına yönelik tedbirlerin uygulanması sürdürülecek, ancak nitelikli personel ihtiyacının karşılanması için gerekli tedbirler alınacak.
İmalat sanayii maliyetleri üzerinde olumsuz baskı oluşturan enerji girdi fiyatlarının tespitinde sanayi aboneleri lehine bir politika izlenecek.
BORÇLANMA POLİTİKASI
Stratejik ölçütler ve piyasa koşulları çerçevesinde, iç borç çevirme oranını azaltacak, borçlanma vadesini uzatacak ve araç çeşitliliğini de içerecek bir borçlanma politikası uygulanacak.
KAMU GELİR POLİTİKASI
Doğrudan sermaye yatırımlarının ülkeye girişini hızlandırıcı, yatırım, istihdam ve ihracatı teşvik edici, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltıcı, ekonominin uluslararası rekabet gücünü artırıcı, devletin fon ihtiyacını karşılayıcı vergi politikaları uygulanacaktır.
Gelir azaltıcı düzenlemeler, makroekonomik istikrar gözetilerek kamu finansman imkanları dahilinde değerlendirilecek.
İstihdam üzerindeki mali yüklerin azaltılmasının ekonomide kayıtdışılığın önlenmesi ve istihdam artışına yansıması için gerekli tedbirler alınacak. Bu çerçevede, kamu ve özel sektörün uzlaşısına özel önem verilecek.
ÖDEMELER DENGESİ
Geleneksel ihracat sektörlerinde katma değer artışı sağlanmasına yönelik politikalar uygulanacak. Bu kapsamda, tasarım, marka, pazarlama ve tanıtım konusundaki mevcut destekler çeşitlendirilerek geliştirilecek.
İhracatın, katma değeri yüksek, sermaye ve bilgi yoğun, ileri teknolojili sektörlerin ağırlıklı olduğu bir yapıya dönüşümünün sağlanmasını teminen uygulanan destek sistemlerinde, DTÖ ve AB normları çerçevesinde gerekli düzenlemeler yapılacak ve yeni programlar oluşturulacak.
Üretim ve ihracat yapısının ithalata bağımlılığını azaltmak üzere; ithal ara girdilerin yurt içinden rekabetçi fiyatlarla teminini teşvik edecek mekanizmalar geliştirilecek.
Küresel sermayenin Türkiye'ye yönelmesini sağlayıcı düzenlemeler geliştirilecek.
Cari açığı azaltmak amacıyla enerji ve enerji dışı dış ticaret dengesi yanında, hizmetler ve yatırım gelirleri dengesinin de iyileştirmesine yönelik tedbirler geliştirilecek.
Cari açığın finansmanında doğrudan uluslararası yatırımların payının artmasına yönelik tedbirler alınacak.
REKABET GÜCÜNÜN ARTIRILMASI
Finansal araçlar çeşitlendirilecek, başta KOBİ'ler olmak üzere işletmelerin finansmana erişimi kolaylaştırılacak. İş ortamının iyileştirilmesine yönelik olarak bürokrasinin azaltılması, işlemlerin hızlandırılması ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi konusundaki çalışmalar sürdürülecek.
Rekabeti kısıtlayan, engelleyen veya bozan davranışlar ile mücadelede caydırıcı yaptırımlar uygulanacak, yaptırımların uygulamasında saydamlık sağlanacak ve rekabet kültürünün geliştirilmesi yönündeki çalışmalara devam edilecek.
Sanayi bilgi sistemi oluşturulacak.
KAYITDIŞILIĞIN AZALTILMASI
Başta vergi denetimi olmak üzere denetimlerde etkinliğin kurumlar arası çapraz kontrolü de içerecek şekilde sağlanması amacıyla kamu idarelerinin uygulama kapasitesinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilerek, idarelerin beşeri ve teknolojik altyapısı iyileştirilecek.
ENERJİ VE ULAŞTIRMA
Uzun dönemli enerji arz güvenliğinin sürdürülmesi ve arz-talep projeksiyonlarına göre orta dönemde oluşması öngörülen elektrik arz açığının önlenmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
Elektrikte serbestleşme süreci ve bu kapsamda dağıtım ve üretim özelleştirmeleri tamamlanacak.
Elektrik enerjisinde kaynak çeşitliliğine ve arz güvenliğine katkı sağlayacak olan nükleer güç santralleri (NGS) yapımına başlanacak. NGS yapımı projesi, ülkenin uzun dönemde nükleer teknolojide kendi kendine yeterli hale gelmek olan nihai amacına hizmet edecek şekilde yürütülecek.
İthal bir kaynak olan doğal gaza aşırı bağımlılığı azaltmak üzere yerli ve yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımına hız verilecek.
Bölünmüş yol yapımları tamamlanarak ve standartları yükseltilerek mevcut karayolları iyileştirilecek.
Başta karayolları olmak üzere ulaştırmanın tüm modlarında trafik güvenliği artırılacak.
Yük taşımacılığında demiryolu ve denizyoluna ağırlık verilecek.
Hızlı tren ile yolcu taşımacılığı yaygınlaştırılacak.
Ana limanlar oluşturulacak; limanların etkin yönetimi ve kombine taşımacılık yapılabilen lojistik merkezler haline getirilmesi sağlanacak.
Ulaştırma altyapısı ihtiyaçlarının karşılanmasında özel sektör katılımını artıracak modeller hayata geçirilecek.
BİLİM VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Uydu teknolojileri alanında; milli uydu imal edilmesi ve buna ilişkin Ar-Ge faaliyetleri konularında çalışmalar yoğunlaştırılacak.
Doğrudan yabancı sermaye yatırımları için uygun ortam oluşturularak bilgi teknolojileri alanında teknoloji transferine imkan sağlanacak.
TARIM
Tarım sektörüne yönelik finansal hizmetler çeşitlendirilecek ve yaygınlaştırılacak.
Tarımsal ürün ihracatında rekabet gücünün artırılması amacıyla, ihracat desteklerinde katma değeri yüksek, markalı ve nihai tüketiciye yönelik ürünlere ağırlık verilecek.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile tarım arazilerinin miras yoluyla parçalanması sorunu önlenecek ve arazi toplulaştırma çalışmaları
hızlandırılacak.
Sulama yatırımları yaygınlaştırılırken, GAP sulamalarına ivme kazandırılacak, ayrıca barajı bitirilen projelerin sulamalarında yapım ve işletme-bakım özel sektör yatırımına açılacak.
Gıda güvencesinin sağlanması amacıyla, tarım ve gıda ürün fiyatlarını olumsuz etkileyen biyoyakıt hammaddesi talebi de gözönünde bulundurularak, sektörde arz-talep dengesizliklerini önleyecek tedbirler alınacak.
SANAYİ VE HİZMETLER
Orta ve yüksek teknoloji seviyesindeki otomotiv, beyaz eşya, makine ve elektronik sektörlerinde Türkiye'nin üretim merkezi olmasına çalışılacak.
Savunma sanayiinde Ar-Ge'ye dayalı tedariki ve yurtiçi teknoloji ve kabiliyet edinimini esas alan bir sistem ve mevzuat oluşturulacak.
Madencilik sektöründe, yurtiçinde sanayi ve enerji hammaddeleri aramalarına ağırlık verilecek, yurtdışında ise başta komşu ülkeler olmak üzere petrol ve doğal gaz arama, üretim ve ticaretinde daha etkin bir rol alınmasına yönelik çalışmalar sürdürülecek.
Madencilik ürünleri yurt içinde işlenerek katma değer artırılacak.
Turizm yatırımları çeşitlendirilecek, gelişmiş ve yoğun kullanıma konu olan yörelerden diğer alanlara kaydırılarak, turizm faaliyetlerinin tüm yıla yayılması sağlanacak.
Tanıtıma ağırlık verilecek. İstanbul'un kentinin kültürel, sosyal ve doğal zenginlikleri sürdürülebilir turizm anlayışı çerçevesinde değerlendirilecek.
Ürün ihtisas borsalarının ve vadeli işlem borsalarının geliştirilmesi, bunu destekleyen lisanslı depoculuk sisteminin kurulması ve sisteme işlerlik kazandırılması sağlanacak.
İSTİHDAM
İşgücü piyasasında zorluklarla karşılaşan kadınlar, gençler, uzun süreli işsizler, özürlüler ve eski hükümlüler için fırsat eşitliği sağlanacak.
Kadınların işgücüne ve istihdama katılımları artırılacak ve gençlerin işgücü piyasasında deneyim kazanmalarını sağlayıcı programlar geliştirilecek. Uzun süreli işsizlerin işgücü piyasasından kopmalarını engelleyecek programlar geliştirilecek ve uzun süreli işsizlerin istihdam edilebilirliklerinin artırılmasına yönelik politikalara ağırlık verilecek.
İş dünyasının talep ettiği nitelikteki işgücünün yetiştirilmesi amacıyla eğitim ile işgücü arasındaki işbirliğini güçlendirecek mekanizmalar oluşturulacak.
Her kademede kaliteli eğitime erişimin önündeki engeller kaldırılacak; bölgesel ve cinsiyet farklılıkları giderilecek.
Başta şiddet olmak üzere eğitim kurumlarında disiplin sorunlarının giderilmesine yönelik uygulamalar artırılacak.
GELİR DAĞILIMININ İYİLEŞTİRİLMESİ
Yoksulluğu azaltmayı hedefleyen transfer türlerinin daha etkin hale getirilmesi için bu transferlerin yoksul kesime ulaşması sağlanacak ve transfer miktarı yoksul kesimin gelirine göre belirlenecek.
Yoksulluğun azaltılmasına yönelik hizmetler, yoksulların durumuna göre çeşitlendirilerek yoksulluğun nesiller arası aktarımını ve yoksulluk kültürünün oluşmasını önleyecek. Bu kapsamda, çalışamayacak durumda olan yoksulların düzenli yardım mekanizmalarından yararlanmaları sağlanacak, üretici duruma geçebilecek yoksulların ise istihdam edilebilirlikleri artırılacak.
Kırsal alandaki yoksul kesim için tarım dışı alanlarda gelir artırıcı ve girişimciliği özendirici faaliyetler desteklenecek.
Özürlüler için sosyal ve fiziki çevre şartları iyileştirilecek, özürlülerin istihdamına yönelik mesleki ve özel eğitim imkanları, danışmanlık hizmetleri geliştirilecek.
Kadına yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla gerekli önlemler alınacak.
Korunmaya muhtaç çocuklar için alternatif bakım modelleri desteklenecek, kurumsal bakım hizmeti gerektiren durumlarda iyileştirici tedbirler alınacak.
Sosyal sigorta sistemi, kayıtdışılık önlenerek çalışan nüfusun tümünü kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak.
BÖLGESEL GELİŞME
Ulusal düzeyde bölgesel gelişme stratejisi hazırlanacak.
Bölgesel plan ve programlar uygulanabilir nitelikte hazırlanacak, öncelikle GAP olmak üzere, mevcut entegre bölgesel gelişme planları uygulanabilir programlara dönüştürülecek, bunlarla tutarlı bir kaynak tahsisi sağlanacak, izleme ve değerlendirme mekanizmaları oluşturulacak.
Bölgeler arası göç eğilimleri analiz edilerek, bu eğilimleri cazibe merkezi olarak tespit edilen kentlere yönlendirici strateji ve politikalar geliştirilecek.
Tüm Düzey 2 bölgelerinde kalkınma ajanslarının kuruluşu tedrici olarak tamamlanacak.
Kırsal alanda, işgücünün kendi yöresinde istihdam olanaklarının artırılması amacıyla tarım ve tarım dışı ekonomik faaliyetlere yönelik insan kaynaklarının geliştirilmesi sağlanacak.
Kırsal alanda yerleşme ve yapılaşmanın usul ve esasları, yöresel koşullara uygun, doğal, tarihi ve kültürel çevreyi koruyan, afetlere karşı duyarlı, kırsal alanda yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayacak ve yaşam kalitesini artıracak şekilde hazırlanacak.
Doğal afet, terör ve kamulaştırma gibi zorunlu nedenlerle yaşadıkları yerlerden ayrılan vatandaşlara, kendi istekleri doğrultusunda, eski veya yeni yerleşim yerlerinde sürdürülebilir yaşam koşullarının oluşturulması için gerekli tedbirler alınacak.
Kırsal alan ve kent ayırımı günümüz şartlarına göre yeniden belirlenecek.
DİĞER TEDBİRLER
Programda yer alan diğer bazı tedbirler de şöyle; "-e-Devlet hizmetlerinin sunumunda; vatandaş ve iş dünyasının ihtiyaçları ile yaşam evreleri ve iş süreçleri temel alınacak, kamu iş süreçleri; mükerrerliklerin giderilmesi ve birlikte çalışabilirliğin sağlanması yönünde basitleştirilecek ve iyileştirilecek.
-Devlet uygulamalarında tek kapıdan, kesintisiz, güvenli, çoklu ortamlardan erişilebilir nitelikte ve bütünleşik hizmet sunumu sağlanacak.
-Güvenlik hizmetinin sunumunda, suçun oluşmadan önlenebilmesi ve delilden sanığa ulaşılması yaklaşımı benimsenecek, toplum destekli ve birey odaklı bir asayiş hizmeti sunumu sağlanacak.
-Organize ve mali suçlar, terörizm ve terörizmin finansmanıyla etkin bir şekilde mücadele edilecek.
-Ulusal Afet Yönetimi Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacak.
-Ülke genelinde doğal afet riski taşıyan yerleşim yerleri afet risk düzeyine göre önceliklendirilecek.
-Yaptırımlar dahil olmak üzere tüm afet ve yapı türlerini içerecek ve ülkenin tamamını kapsayacak şekilde Doğal Afet Sigortaları Kanunu çıkartılacak."
Devlet Planlama Teşkilatının (DPT) hazırladığı, 2009-2011 dönemini kapsayan dördüncü Orta Vadeli Program Bakanlar Kurulu'nca kabul edildi.
Bakanlar Kurulu'nun konuya ilişkin kararı, Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.
Buna göre, program döneminde, yatırım, istihdam ve ihracat odaklı bir büyüme stratejisi sürdürülecek.
Program döneminde yıllık ortalama yüzde 5,5 oranında ekonomik büyüme hedeflendi.
Türkiye'nin gelecek yıl yüzde 5, 2010 yılında yüzde 5,5 ve 2011 yılında yüzde 6 büyümesi bekleniyor.
Yıllık ortalamada reel olarak özel tüketim harcamalarının yüzde 5,5, özel sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 6,8, kamu tüketim harcamalarının yüzde 3,7 ve kamu sabit sermaye yatırım harcamalarının yüzde 2,4 oranında artması öngörüldü.
Enflasyon hedefleri (TÜFE yıllık artış hızı) 2009, 2010 ve 2011 yılları için sırasıyla yüzde 7,5, yüzde 6,5 ve yüzde 5,5 olarak revize edildi.
Enflasyon hedeflerinin Hükümet ve Merkez Bankası tarafından birlikte belirlenmesi uygulamasına program döneminde de devam edileceği vurgulandı.
İstihdam olanaklarını artırıcı uygulamaların da etkisiyle Program döneminde yaklaşık 1,3 milyon kişiye yeni istihdam yaratılacağı öngörüldü.
GENEL DEVLET AÇIĞINDA SINIRLI ARTIŞ
2008 yılında yüzde 0,6 olacağı tahmin edilen kamu kesimi açığının GSYH'ya oranının, Program döneminde bir miktar azalması öngörülüyor.
Buna karşılık, genel devlet açığında sınırlı bir artış olacağı ifade edildi.
Program dönemi sonunda faiz gideri ve özelleştirme geliri hariç kamu kesimi fazlasının GSYH'ya oranının yüzde 3,5 seviyesinde olması bekleniyor.
2008 yılında yüzde 33,1 olması beklenen genel devlet harcamalarının GSYH'ya oranının, merkezi yönetim bütçesi cari transfer harcamalarının etkisiyle 2011 yılında yüzde 33,5'e yükselmesi hedeflendi.
2008 yılında yüzde 27,2 olacağı tahmin edilen genel devlet faiz dışı harcamalarının GSYH'ya oranının, 2011 yılında yüzde 29 olarak gerçekleşmesi öngörüldü.
2008 yılında yüzde 32,6 olacağı tahmin edilen genel devlet gelirlerinin GSYH'ya oranının, 2011 yılında yüzde 32,8 olması bekleniyor.
2008 yılında yüzde 23,8 olacağı tahmin edilen sosyal güvenlik primleri dahil vergi yükünün (vergi red ve iadeleri hariç) GSYH'ya oranının, dönem sonunda yüzde 23,5'e gerilemesi öngörüldü.
Devam eden özelleştirmelere rağmen KİT sisteminin dönem boyunca GSYH'nın yüzde 0,3'ü kadar faiz dışı fazla vermesi hedefleniyor. KİT'lerde öngörülen hedefe ulaşılması için, fiyat, stok ve yatırım politikalarıyla gerekli her türlü tedbirin alınacağı belirtildi.
Özelleştirme işlemleri sonucunda kamunun elektrik dağıtımı, telekomünikasyon ve şeker üretimi alanlarından tamamen çekilmesi; liman işletmeciliğindeki payının ise azalması öngörüldü.
Mali disiplini sürdürmek amacıyla yerel yönetimlere genel bütçe vergi gelirlerinden aktarılacak paylardan borçlara mahsuben yapılacak kesintilerin düzenli bir şekilde uygulanması hedefleniyor.
2007 yılında GSYH'ya oran olarak yüzde 38,8 düzeyinde gerçekleşen AB tanımlı borç stokunun Program dönemi sonunda yüzde 31'e gerilemesi planlandı.
İTHALAT - İHRACAT
Program döneminde, dünya ekonomisi ve ticaretinde son yıllarda görülen artış hızının bir miktar yavaşlaması bekleniyor. Bu çerçevede, 2011 yılında, ihracatın yıllık ortalama yüzde 10,4 oranında artarak 181,7 milyar dolara, ithalatın ise yıllık ortalama yüzde 9,1 oranında artarak 277,6 milyar dolara ulaşacağı tahmin edildi.
2009 yılında 21,4 milyar dolar olarak gerçekleşeceği öngörülen turizm gelirlerinin, 2011 yılında 23,6 milyar dolara ulaşacağı tahmininde bulunuldu.
Bu çerçevede cari işlemler açığının GSYH'ya oranının Program döneminde yüzde 6'lar civarında olacağı öngörüldü.
Program döneminde doğrudan yabancı yatırımların ve uzun vadeli sermaye girişlerinin ödemeler dengesi finansmanındaki ağırlığını koruması bekleniyor.
TEMEL EKONOMİK BÜYÜKLÜKLER 2009 2010 2011
BÜYÜME VE İSTİHDAM
GSYH (Milyar YTL) 1,109 1,245 1,395
GSYH (Milyar Dolar) 773 830 901
Kişi Başına Milli Gelir(GSYİH-$) 10,689 11,348 12,164
GSYH Büyümesi (Yüzde) 5,0 5,5 6,0
Toplam Tüketim (Yüzde) 4,8 5,4 5,7
-Kamu 1,8 3,7 5,5
-Özel 5,1 5,5 5,7
Toplam Sab. Serm. Yatırımı (Yüzde) 5,0 6,5 6,9
-Kamu -3,2 5,1 5,5
-Özel 6,5 6,8 7,2
Nüfus (Milyon Kişi) 72,3 73,2 74,0
İşgücüne katılma oranı (Yüzde) 48,1 48,4 48,7
İstihdam düzeyi (Milyon Kişi) 21,9 22,3 22,7
İşsizlik Oranı (Yüzde) 9,8 9,7 9,7
DIŞ TİCARET
İhracat (Milyar Dolar) 149,2 163,4 181,7
İthalat (Milyar Dolar) 234,6 254,4 277,6
Dış Ticaret Deng. (Milyar Dolar ) -85,4 -91,0 -95,9
Dış Ticaret Hacmi/GSYH (%) 49,7 50,3 51,0
Turizm Gelirleri (Milyar Dolar) 21,4 22,5 23,6
Cari İşlemler Dengesi (Milyar $) -52,4 -56,2 -58,9
Cari İşlemler Dengesi (GSYH %) -6,8 -6,8 -6,5
Ham Petrol Fiyatı ($/w) 118,6 117,2 117,2
Ham Petrol İthalatı (Milyar Dolar) 21,5 22,5 23,8
ENFLASYON
TÜFE Yıl Sonu (Yüzde) 7,5 6,5 5,5
MERKEZ BANKASI ENFLASYONUN DÜŞÜRÜLMESİNE ODAKLANACAK
Önümüzdeki dönemde de Merkez Bankası enflasyonun düşürülmesine odaklanacak ve para politikası kararlarını bu doğrultuda oluşturacak.
DPT tarafından hazırlanan, Bakanlar Kurulunca kabul edilerek Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlanan Orta Vadeli Programa göre, enflasyonla mücadele konusunda kamuoyuyla iletişimde Merkez Bankası ile Hükümet arasındaki işbirliği daha da güçlendirilecek.
Önümüzdeki dönemde de Merkez Bankası enflasyonun düşürülmesine odaklanacak ve para politikası kararlarını bu doğrultuda oluşturacak. Bu çerçevede, orta vadeli bakışın ekonomideki tüm birimler arasında yaygınlaşması enflasyonun düşürülmesi açısından büyük önem arz ediyor.
2001 yılından beri uygulanmakta olan dalgalı döviz kuru rejimi önümüzdeki dönemde de sürdürülecek.
Piyasada döviz arzının döviz talebine kıyasla artığı durumlarda Merkez Bankası rezerv biriktirme amaçlı, düzenli döviz alım ihaleleri yapabilecek.
Diğer taraftan döviz kurlarındaki oynaklık önümüzdeki dönemde de Merkez Bankasınca yakından izlenecek, kurlarda oluşan ve oluşabilecek aşırı oynaklık durumunda piyasaya doğrudan müdahalede bulunulabilecek.
YÜKSEK KATMA DEĞERLİ ÜRETİM DESTEKLENECEK
Yüksek katma değerli malların giderek ağırlık kazandığı bir üretim ve ihracat yapısına ulaşmak amacıyla gerekli politikalar ve kurumsal düzenlemeler hayata geçirilecek.
Kamu altyapı yatırımları ve yatırım ortamının iyileştirilmesine yönelik yasal ve idari düzenlemeler yoluyla özel sektörün yatırım yapması için elverişli bir ortam oluşturulacak.
Özel sektörün Ar-Ge harcamalarının ve büyük ölçekli yatırımların teşvik edilmesi yoluyla yüksek katma değerli üretim desteklenecek.
İstihdam odaklı sürdürülebilir bir büyüme için işgücü piyasasının esnekliği artırılacak, meslek edindirme programları, mesleki ve teknik eğitim-öğretim geliştirilecek, insan gücü donanımı iyileştirilecek ve iş piyasasının gereksinimlerine uygun işgücü yetiştirilmesi amacıyla eğitim-istihdam ilişkisi güçlendirilecek.
Tarım, sanayi ve ticaret stratejisi güncellenecek, yeni bir teşvik sistemi oluşturulacak.
Kamu politikalarından kaynaklanabilecek belirsizlikler azaltılarak özel sektörün ileriye yönelik uzun dönemli plan yapabilmesi için elverişli bir ortam oluşturulacak.
MALİYE POLİTİKASI
Program döneminde izlenecek maliye politikasının temel amaçları, mali disiplin, makroekonomik istikrar ve enflasyonu düşürme amacından taviz vermeksizin; ekonominin rekabet gücünün artırılması, büyüme ve istihdamın desteklenmesi, borç stokunun GSYH'ya oranının düşürülmesi ve yerel idarelerin mali yapılarının güçlendirilmesi olacak.
Maliye politikasının sürdürülebilirliği makro ve mikro çerçevede daha da güçlendirilecek. Gelişmelere bağlı olarak, kritik bütçe kalemlerine yönelik gerekli inisiyatifler kullanılacak.
Mali disiplinin enflasyonu düşürme sürecindeki etkin rolüne önem verilecek.
Mali disiplinden taviz verilmeyecek, enflasyon oranının aşağı çekilmesine yönelik çalışmalar titizlikle sürdürülecek ve yapısal reformlara kararlılıkla devam edilecek.
KAMU HARCAMA POLİTİKASI
Kamu kurum ve kuruluşları, bütçe kısıtını dikkate alarak, belirlenen öncelikler çerçevesinde kaynak tahsisini gözden geçirecekler. Bu kapsamda önceliğini yitirmiş faaliyetler ve projeler tasfiye edilecek.
Kamu kesiminde ücret ve maaşlar hedeflenen enflasyon oranında artırılacak. Gerçekleşmenin, enflasyon hedefini aşması durumunda fark telafi edilecek.
Merkezi yönetim bütçe kanunlarında kamu kurum ve kuruluşlarında yeni personel istihdamına yönelik sınırlamalara devam edilecek.
Bütçeden kamu yatırımlarına ayrılacak kaynak artırılacak.Genel sağlık sigortası, getireceği mali yüklerin makul düzeyde tutulması amacıyla, sağlıkta dönüşüm programıyla birlikte uygulanacak.
Yerel yönetimlerin mali açıdan güçlendirilmesi sonrasında, yerel nitelikli bazı kamu hizmetlerinin Avrupa Yerel Yönetimler Özerklik Şartına uygun olarak yerel yönetimler tarafından sunumu sağlanacak.
Yerel yönetimler, personel politikalarını açıklanan norm kadro düzenlemelerine uygun bir şekilde yürütecek.
KAMU YATIRIMLARI
Kamu yatırımları, yenilenebilir enerji ve tarımsal altyapıyı güçlendirmeye odaklı başta Güneydoğu Anadolu Projesi olmak üzere, Doğu Anadolu Projesi, Konya Ovası Projesi ve diğer tüm bölgelerdeki bölgesel ekonomik kalkınma ve sosyal gelişme ile bölgelerarası gelişmişlik farklarının azaltılmasında etkili bir araç olarak kullanılacak.
Kamu altyapı yatırımlarında özel sektör katılımını artırıcı modeller uygulamaya geçirilecek.
KİT'LER VE ÖZELLEŞTİRME
KİT'lerden orta vadede özelleştirilebilecek olanların belirli bir takvim ve strateji çerçevesinde özelleştirilmesi, ancak özelleştirilinceye kadar bu teşebbüslerin ve uzun vadede özelleştirilemeyecek diğer kuruluşların karlılık ve verimlilik ilkelerine uygun olarak işletilmesi esas olacak.
Maliyetlendirme ve fiyatlandırma başta olmak üzere KİT'lerin tüm işletmecilik politikaları, genel yatırım ve finansman kararnamelerinde öngörülen hedeflere ulaşacak şekilde piyasa şartlarına uygun olarak belirlenecek ve etkin bir şekilde uygulanacak. Bu kapsamda, enerji KİT'lerinde maliyet bazlı otomatik fiyatlandırma mekanizması sürdürülecek.
KİT'lerin atıl durumda bulunan gayrimenkullerinin değerlendirilmesinde rayiç bedel esas alınacak. KİT'lerin, atıl olmayan gayrimenkullerini devretmemesi esas olacak. Zorunluluk hallerinde devir, ancak işletmenin verimliliği, bütünlüğü ve çevre sağlığı gibi hususları olumsuz etkilemeyecek şekilde gerçekleştirilebilecek.
KİT'lerde atıl istihdamın azaltılmasına yönelik tedbirlerin uygulanması sürdürülecek, ancak nitelikli personel ihtiyacının karşılanması için gerekli tedbirler alınacak.
İmalat sanayii maliyetleri üzerinde olumsuz baskı oluşturan enerji girdi fiyatlarının tespitinde sanayi aboneleri lehine bir politika izlenecek.
BORÇLANMA POLİTİKASI
Stratejik ölçütler ve piyasa koşulları çerçevesinde, iç borç çevirme oranını azaltacak, borçlanma vadesini uzatacak ve araç çeşitliliğini de içerecek bir borçlanma politikası uygulanacak.
KAMU GELİR POLİTİKASI
Doğrudan sermaye yatırımlarının ülkeye girişini hızlandırıcı, yatırım, istihdam ve ihracatı teşvik edici, bölgesel gelişmişlik farklılıklarını azaltıcı, ekonominin uluslararası rekabet gücünü artırıcı, devletin fon ihtiyacını karşılayıcı vergi politikaları uygulanacaktır.
Gelir azaltıcı düzenlemeler, makroekonomik istikrar gözetilerek kamu finansman imkanları dahilinde değerlendirilecek.
İstihdam üzerindeki mali yüklerin azaltılmasının ekonomide kayıtdışılığın önlenmesi ve istihdam artışına yansıması için gerekli tedbirler alınacak. Bu çerçevede, kamu ve özel sektörün uzlaşısına özel önem verilecek.
ÖDEMELER DENGESİ
Geleneksel ihracat sektörlerinde katma değer artışı sağlanmasına yönelik politikalar uygulanacak. Bu kapsamda, tasarım, marka, pazarlama ve tanıtım konusundaki mevcut destekler çeşitlendirilerek geliştirilecek.
İhracatın, katma değeri yüksek, sermaye ve bilgi yoğun, ileri teknolojili sektörlerin ağırlıklı olduğu bir yapıya dönüşümünün sağlanmasını teminen uygulanan destek sistemlerinde, DTÖ ve AB normları çerçevesinde gerekli düzenlemeler yapılacak ve yeni programlar oluşturulacak.
Üretim ve ihracat yapısının ithalata bağımlılığını azaltmak üzere; ithal ara girdilerin yurt içinden rekabetçi fiyatlarla teminini teşvik edecek mekanizmalar geliştirilecek.
Küresel sermayenin Türkiye'ye yönelmesini sağlayıcı düzenlemeler geliştirilecek.
Cari açığı azaltmak amacıyla enerji ve enerji dışı dış ticaret dengesi yanında, hizmetler ve yatırım gelirleri dengesinin de iyileştirmesine yönelik tedbirler geliştirilecek.
Cari açığın finansmanında doğrudan uluslararası yatırımların payının artmasına yönelik tedbirler alınacak.
REKABET GÜCÜNÜN ARTIRILMASI
Finansal araçlar çeşitlendirilecek, başta KOBİ'ler olmak üzere işletmelerin finansmana erişimi kolaylaştırılacak. İş ortamının iyileştirilmesine yönelik olarak bürokrasinin azaltılması, işlemlerin hızlandırılması ve işlem maliyetlerinin düşürülmesi konusundaki çalışmalar sürdürülecek.
Rekabeti kısıtlayan, engelleyen veya bozan davranışlar ile mücadelede caydırıcı yaptırımlar uygulanacak, yaptırımların uygulamasında saydamlık sağlanacak ve rekabet kültürünün geliştirilmesi yönündeki çalışmalara devam edilecek.
Sanayi bilgi sistemi oluşturulacak.
KAYITDIŞILIĞIN AZALTILMASI
Başta vergi denetimi olmak üzere denetimlerde etkinliğin kurumlar arası çapraz kontrolü de içerecek şekilde sağlanması amacıyla kamu idarelerinin uygulama kapasitesinin geliştirilmesine yönelik çalışmalara ağırlık verilerek, idarelerin beşeri ve teknolojik altyapısı iyileştirilecek.
ENERJİ VE ULAŞTIRMA
Uzun dönemli enerji arz güvenliğinin sürdürülmesi ve arz-talep projeksiyonlarına göre orta dönemde oluşması öngörülen elektrik arz açığının önlenmesi amacıyla gerekli tedbirler alınacak.
Elektrikte serbestleşme süreci ve bu kapsamda dağıtım ve üretim özelleştirmeleri tamamlanacak.
Elektrik enerjisinde kaynak çeşitliliğine ve arz güvenliğine katkı sağlayacak olan nükleer güç santralleri (NGS) yapımına başlanacak. NGS yapımı projesi, ülkenin uzun dönemde nükleer teknolojide kendi kendine yeterli hale gelmek olan nihai amacına hizmet edecek şekilde yürütülecek.
İthal bir kaynak olan doğal gaza aşırı bağımlılığı azaltmak üzere yerli ve yenilenebilir kaynakların elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımına hız verilecek.
Bölünmüş yol yapımları tamamlanarak ve standartları yükseltilerek mevcut karayolları iyileştirilecek.
Başta karayolları olmak üzere ulaştırmanın tüm modlarında trafik güvenliği artırılacak.
Yük taşımacılığında demiryolu ve denizyoluna ağırlık verilecek.
Hızlı tren ile yolcu taşımacılığı yaygınlaştırılacak.
Ana limanlar oluşturulacak; limanların etkin yönetimi ve kombine taşımacılık yapılabilen lojistik merkezler haline getirilmesi sağlanacak.
Ulaştırma altyapısı ihtiyaçlarının karşılanmasında özel sektör katılımını artıracak modeller hayata geçirilecek.
BİLİM VE İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİ
Uydu teknolojileri alanında; milli uydu imal edilmesi ve buna ilişkin Ar-Ge faaliyetleri konularında çalışmalar yoğunlaştırılacak.
Doğrudan yabancı sermaye yatırımları için uygun ortam oluşturularak bilgi teknolojileri alanında teknoloji transferine imkan sağlanacak.
TARIM
Tarım sektörüne yönelik finansal hizmetler çeşitlendirilecek ve yaygınlaştırılacak.
Tarımsal ürün ihracatında rekabet gücünün artırılması amacıyla, ihracat desteklerinde katma değeri yüksek, markalı ve nihai tüketiciye yönelik ürünlere ağırlık verilecek.
Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu ile tarım arazilerinin miras yoluyla parçalanması sorunu önlenecek ve arazi toplulaştırma çalışmaları
hızlandırılacak.
Sulama yatırımları yaygınlaştırılırken, GAP sulamalarına ivme kazandırılacak, ayrıca barajı bitirilen projelerin sulamalarında yapım ve işletme-bakım özel sektör yatırımına açılacak.
Gıda güvencesinin sağlanması amacıyla, tarım ve gıda ürün fiyatlarını olumsuz etkileyen biyoyakıt hammaddesi talebi de gözönünde bulundurularak, sektörde arz-talep dengesizliklerini önleyecek tedbirler alınacak.
SANAYİ VE HİZMETLER
Orta ve yüksek teknoloji seviyesindeki otomotiv, beyaz eşya, makine ve elektronik sektörlerinde Türkiye'nin üretim merkezi olmasına çalışılacak.
Savunma sanayiinde Ar-Ge'ye dayalı tedariki ve yurtiçi teknoloji ve kabiliyet edinimini esas alan bir sistem ve mevzuat oluşturulacak.
Madencilik sektöründe, yurtiçinde sanayi ve enerji hammaddeleri aramalarına ağırlık verilecek, yurtdışında ise başta komşu ülkeler olmak üzere petrol ve doğal gaz arama, üretim ve ticaretinde daha etkin bir rol alınmasına yönelik çalışmalar sürdürülecek.
Madencilik ürünleri yurt içinde işlenerek katma değer artırılacak.
Turizm yatırımları çeşitlendirilecek, gelişmiş ve yoğun kullanıma konu olan yörelerden diğer alanlara kaydırılarak, turizm faaliyetlerinin tüm yıla yayılması sağlanacak.
Tanıtıma ağırlık verilecek. İstanbul'un kentinin kültürel, sosyal ve doğal zenginlikleri sürdürülebilir turizm anlayışı çerçevesinde değerlendirilecek.
Ürün ihtisas borsalarının ve vadeli işlem borsalarının geliştirilmesi, bunu destekleyen lisanslı depoculuk sisteminin kurulması ve sisteme işlerlik kazandırılması sağlanacak.
İSTİHDAM
İşgücü piyasasında zorluklarla karşılaşan kadınlar, gençler, uzun süreli işsizler, özürlüler ve eski hükümlüler için fırsat eşitliği sağlanacak.
Kadınların işgücüne ve istihdama katılımları artırılacak ve gençlerin işgücü piyasasında deneyim kazanmalarını sağlayıcı programlar geliştirilecek. Uzun süreli işsizlerin işgücü piyasasından kopmalarını engelleyecek programlar geliştirilecek ve uzun süreli işsizlerin istihdam edilebilirliklerinin artırılmasına yönelik politikalara ağırlık verilecek.
İş dünyasının talep ettiği nitelikteki işgücünün yetiştirilmesi amacıyla eğitim ile işgücü arasındaki işbirliğini güçlendirecek mekanizmalar oluşturulacak.
Her kademede kaliteli eğitime erişimin önündeki engeller kaldırılacak; bölgesel ve cinsiyet farklılıkları giderilecek.
Başta şiddet olmak üzere eğitim kurumlarında disiplin sorunlarının giderilmesine yönelik uygulamalar artırılacak.
GELİR DAĞILIMININ İYİLEŞTİRİLMESİ
Yoksulluğu azaltmayı hedefleyen transfer türlerinin daha etkin hale getirilmesi için bu transferlerin yoksul kesime ulaşması sağlanacak ve transfer miktarı yoksul kesimin gelirine göre belirlenecek.
Yoksulluğun azaltılmasına yönelik hizmetler, yoksulların durumuna göre çeşitlendirilerek yoksulluğun nesiller arası aktarımını ve yoksulluk kültürünün oluşmasını önleyecek. Bu kapsamda, çalışamayacak durumda olan yoksulların düzenli yardım mekanizmalarından yararlanmaları sağlanacak, üretici duruma geçebilecek yoksulların ise istihdam edilebilirlikleri artırılacak.
Kırsal alandaki yoksul kesim için tarım dışı alanlarda gelir artırıcı ve girişimciliği özendirici faaliyetler desteklenecek.
Özürlüler için sosyal ve fiziki çevre şartları iyileştirilecek, özürlülerin istihdamına yönelik mesleki ve özel eğitim imkanları, danışmanlık hizmetleri geliştirilecek.
Kadına yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla gerekli önlemler alınacak.
Korunmaya muhtaç çocuklar için alternatif bakım modelleri desteklenecek, kurumsal bakım hizmeti gerektiren durumlarda iyileştirici tedbirler alınacak.
Sosyal sigorta sistemi, kayıtdışılık önlenerek çalışan nüfusun tümünü kapsayacak şekilde yaygınlaştırılacak.
BÖLGESEL GELİŞME
Ulusal düzeyde bölgesel gelişme stratejisi hazırlanacak.
Bölgesel plan ve programlar uygulanabilir nitelikte hazırlanacak, öncelikle GAP olmak üzere, mevcut entegre bölgesel gelişme planları uygulanabilir programlara dönüştürülecek, bunlarla tutarlı bir kaynak tahsisi sağlanacak, izleme ve değerlendirme mekanizmaları oluşturulacak.
Bölgeler arası göç eğilimleri analiz edilerek, bu eğilimleri cazibe merkezi olarak tespit edilen kentlere yönlendirici strateji ve politikalar geliştirilecek.
Tüm Düzey 2 bölgelerinde kalkınma ajanslarının kuruluşu tedrici olarak tamamlanacak.
Kırsal alanda, işgücünün kendi yöresinde istihdam olanaklarının artırılması amacıyla tarım ve tarım dışı ekonomik faaliyetlere yönelik insan kaynaklarının geliştirilmesi sağlanacak.
Kırsal alanda yerleşme ve yapılaşmanın usul ve esasları, yöresel koşullara uygun, doğal, tarihi ve kültürel çevreyi koruyan, afetlere karşı duyarlı, kırsal alanda yaşayan vatandaşların ihtiyaçlarını karşılayacak ve yaşam kalitesini artıracak şekilde hazırlanacak.
Doğal afet, terör ve kamulaştırma gibi zorunlu nedenlerle yaşadıkları yerlerden ayrılan vatandaşlara, kendi istekleri doğrultusunda, eski veya yeni yerleşim yerlerinde sürdürülebilir yaşam koşullarının oluşturulması için gerekli tedbirler alınacak.
Kırsal alan ve kent ayırımı günümüz şartlarına göre yeniden belirlenecek.
DİĞER TEDBİRLER
Programda yer alan diğer bazı tedbirler de şöyle; "-e-Devlet hizmetlerinin sunumunda; vatandaş ve iş dünyasının ihtiyaçları ile yaşam evreleri ve iş süreçleri temel alınacak, kamu iş süreçleri; mükerrerliklerin giderilmesi ve birlikte çalışabilirliğin sağlanması yönünde basitleştirilecek ve iyileştirilecek.
-Devlet uygulamalarında tek kapıdan, kesintisiz, güvenli, çoklu ortamlardan erişilebilir nitelikte ve bütünleşik hizmet sunumu sağlanacak.
-Güvenlik hizmetinin sunumunda, suçun oluşmadan önlenebilmesi ve delilden sanığa ulaşılması yaklaşımı benimsenecek, toplum destekli ve birey odaklı bir asayiş hizmeti sunumu sağlanacak.
-Organize ve mali suçlar, terörizm ve terörizmin finansmanıyla etkin bir şekilde mücadele edilecek.
-Ulusal Afet Yönetimi Stratejisi ve Eylem Planı hazırlanacak.
-Ülke genelinde doğal afet riski taşıyan yerleşim yerleri afet risk düzeyine göre önceliklendirilecek.
-Yaptırımlar dahil olmak üzere tüm afet ve yapı türlerini içerecek ve ülkenin tamamını kapsayacak şekilde Doğal Afet Sigortaları Kanunu çıkartılacak."
