İstatistiğe Giriş - İstatistik Kavramı
İstatistik sözcüğü farklı yaklaşımlara göre değişik anlamlar taşır. Günlük dilde istatistik ya da istatistikler denildiğinde, belirli bir olaya ilişkin derlenmiş sayısal bilgiler akla gelir. Örneğin, dışalım, dışsatım, turizm, inşaat istatistikleri ve benzerleri gibi.
Metodoloji açısından istatistik sözcüğü, istatistiğe konu olabilen olayların gözlenerek ilgili verilerin derlenmesi, işlenmesi, analizi ve yorumlanmasında kullanılan tekniklerin tümünü ifade eder.
XX. yüzyılın başlarında istatistik alanındaki gelişmeler, istatistik sözcüğüne teknik içerikli yeni bir anlam kazandırmıştır. Bağlı olarak istatistik sözcüğü, hakkında bilgi edinilmek istenen ve ana kütle olarak isimlendirilen yığına ilişkin sayısal karakteristikleri (parametreleri) tahminleyebilmek amacıyla, ilgili kütleden belirli kurallara göre seçilen istatistik birimlerinin oluşturduğu ve örneklem adı verilen topluluğa ilişkin sayısal karakteristikler anlamında da kullanılmaktadır.
İstatistik de tüm diğer bilim dalları gibi olayları konu alır. Olay varsa istatistik vardır. Ancak her olay da istatistiğe konu oluşturamaz. İstatistik yığın olaylarla ilgilenir. Yığın olay, bir olaylar kümesinde tek bir olayın diğerlerini, bağlı olarak da ait olduğu kümeyi temsil edemeyen olaylardır. Eğer bir olaylar kümesinde tek bir olay, tüm olaylar kümesini temsil edebiliyorsa, bu tür olaylara tipik olay denir. Ancak istatistik tipik olaylarla ilgilenmez. Örneğin, ideal koşullar altında ve uygun bir laboratuvar ortamında iki hidrojen ve bir oksijen atomu bir araya getirilirse, su elde edilir. Bu deney aynı koşullar altında kaç kez tekrarlanırsa tekrarlansın, her deneyin sonucunda su elde edilecektir. Görüleceği gibi, bu örnekte tek bir deney ilgili deneyler kümesini temsil edebilmektedir. Dolayısıyla bu olay tipik olaydır.
Ancak günlük yaşamdaki olaylar bu örnekteki olaya benzemez. Örneğin, firmaların yıllık ciroları, trafik kazaları, evlenmeler, boşanmalar, doğumlar, ölümler ve benzeri gibi her gün karşılaşılan olaylar, birer yığın olay niteliğindedir. İstatistik, belirli amaç ya da amaçlar doğrultusunda gözlenen yığın olaylardan derlenen sayısal verilerin işlenerek, ilgili olayların oluşturduğu yığınların bilimsel olarak incelenmesinde kullanılan teknik ve yöntemler bilimi olarak tanımlanabilir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi, çeşitli etkenlerin etkisini taşıyan yığının, ilgilenilen özellik ya da özelliklerinin aldığı değerler, rakamlarla ifade edilebilmelidir. Günümüzde, istatistik, deney ya da gözlemlere dayalı tüm bilim dallarında, geniş bir uygulama alanına sahiptir.
Daha önce de değinildiği gibi, istatistik yığın olayların gözlenerek incelenmesi ve analizinde kullanılan teknikler topluluğudur. İlgilenilen olayın kavranabilmesi ve yapılacak deney ya da gözlemlerin sayısal olarak analiz edilebilmesi için öncelikle deney ya da gözlemlere konu olan olayın ilgilenilen özellik ya da özelliklerinin belirlenmesi, sonra da bunların sayılması ya da ölçülmesi gerekir. Bu aşamaya, verilerin toplanması ya da verilerin derlenmesi adı verilir.
Veriler derlenirken, ilgilenilen kütleye ilişkin birimler sayılır ya da ölçülürken, öte yandan da bu birimlerin ilgilenilen özellik ya da özellikleri açısından hangi şıklara sahip olduğu belirlenir ve kaydedilir.
Yukarıda değinilen kütle, birim, özellik ve şık kavramları, izleyen kesimlerde yeterli ayrıntıyla ele alınacaktır.
İstatistik sözcüğü farklı yaklaşımlara göre değişik anlamlar taşır. Günlük dilde istatistik ya da istatistikler denildiğinde, belirli bir olaya ilişkin derlenmiş sayısal bilgiler akla gelir. Örneğin, dışalım, dışsatım, turizm, inşaat istatistikleri ve benzerleri gibi.
Metodoloji açısından istatistik sözcüğü, istatistiğe konu olabilen olayların gözlenerek ilgili verilerin derlenmesi, işlenmesi, analizi ve yorumlanmasında kullanılan tekniklerin tümünü ifade eder.
XX. yüzyılın başlarında istatistik alanındaki gelişmeler, istatistik sözcüğüne teknik içerikli yeni bir anlam kazandırmıştır. Bağlı olarak istatistik sözcüğü, hakkında bilgi edinilmek istenen ve ana kütle olarak isimlendirilen yığına ilişkin sayısal karakteristikleri (parametreleri) tahminleyebilmek amacıyla, ilgili kütleden belirli kurallara göre seçilen istatistik birimlerinin oluşturduğu ve örneklem adı verilen topluluğa ilişkin sayısal karakteristikler anlamında da kullanılmaktadır.
İstatistik de tüm diğer bilim dalları gibi olayları konu alır. Olay varsa istatistik vardır. Ancak her olay da istatistiğe konu oluşturamaz. İstatistik yığın olaylarla ilgilenir. Yığın olay, bir olaylar kümesinde tek bir olayın diğerlerini, bağlı olarak da ait olduğu kümeyi temsil edemeyen olaylardır. Eğer bir olaylar kümesinde tek bir olay, tüm olaylar kümesini temsil edebiliyorsa, bu tür olaylara tipik olay denir. Ancak istatistik tipik olaylarla ilgilenmez. Örneğin, ideal koşullar altında ve uygun bir laboratuvar ortamında iki hidrojen ve bir oksijen atomu bir araya getirilirse, su elde edilir. Bu deney aynı koşullar altında kaç kez tekrarlanırsa tekrarlansın, her deneyin sonucunda su elde edilecektir. Görüleceği gibi, bu örnekte tek bir deney ilgili deneyler kümesini temsil edebilmektedir. Dolayısıyla bu olay tipik olaydır.
Ancak günlük yaşamdaki olaylar bu örnekteki olaya benzemez. Örneğin, firmaların yıllık ciroları, trafik kazaları, evlenmeler, boşanmalar, doğumlar, ölümler ve benzeri gibi her gün karşılaşılan olaylar, birer yığın olay niteliğindedir. İstatistik, belirli amaç ya da amaçlar doğrultusunda gözlenen yığın olaylardan derlenen sayısal verilerin işlenerek, ilgili olayların oluşturduğu yığınların bilimsel olarak incelenmesinde kullanılan teknik ve yöntemler bilimi olarak tanımlanabilir. Tanımdan da anlaşılabileceği gibi, çeşitli etkenlerin etkisini taşıyan yığının, ilgilenilen özellik ya da özelliklerinin aldığı değerler, rakamlarla ifade edilebilmelidir. Günümüzde, istatistik, deney ya da gözlemlere dayalı tüm bilim dallarında, geniş bir uygulama alanına sahiptir.
Daha önce de değinildiği gibi, istatistik yığın olayların gözlenerek incelenmesi ve analizinde kullanılan teknikler topluluğudur. İlgilenilen olayın kavranabilmesi ve yapılacak deney ya da gözlemlerin sayısal olarak analiz edilebilmesi için öncelikle deney ya da gözlemlere konu olan olayın ilgilenilen özellik ya da özelliklerinin belirlenmesi, sonra da bunların sayılması ya da ölçülmesi gerekir. Bu aşamaya, verilerin toplanması ya da verilerin derlenmesi adı verilir.
Veriler derlenirken, ilgilenilen kütleye ilişkin birimler sayılır ya da ölçülürken, öte yandan da bu birimlerin ilgilenilen özellik ya da özellikleri açısından hangi şıklara sahip olduğu belirlenir ve kaydedilir.
Yukarıda değinilen kütle, birim, özellik ve şık kavramları, izleyen kesimlerde yeterli ayrıntıyla ele alınacaktır.
