Karın Acillerinde İlkyardım
İLK DEĞERLENDİRME :
Tüm vakalarda olduğu gibi AVPU ve ABC değerlendirilir. Sonra karın ağrılı hastaya özgü değerlendirmeye geçilir :
Ağrı (PQRST)
SAMPLE [HİKAYE ; H: hastalıkları(P), İ: ilaçları(M), K: çağrıya neden olan kaza veya hastalık (E), A: Alerjileri, Alışkanlıkları (A), Y: yediği/içtiği(L), E: Emareler/belirti/bulgular (S)]
Kanama
Bulantı-kusma
Halsizlik, deri rengi
Barsak alışkanlıkları
Üriner bulgular
Ateş,üşüme (titreme)
Kardiyo - pulmoner semptomlar
1- P → Ağrıyı artıran azaltan etkenler var mı?
> Ağrıyı azaltmak üzerehasta pozisyon arayışında mı?
Q → Nasıl bir ağrı : batıcı, yırtılır gibi, kramp girmiş gibi, yangılı, sancılı, sinsi (künt) ?
NOT: Ağrıyı hastanın tanımladığı şekilde rapora yazın ; bıçak saplanır veya iğne batar gibi vs
R → Ağrı yaygın mı / lokalize mi ?
> Yansıyor mu / yayılıyor mu ?
S → Hafif mi, dayanılacak gibi mi, dayanılamayacak kadar şiddetli mi ?
NOT : 65-70 yaşlarında ağrı eşiği daha yüksek olduğundan yanılmayın ! Hafif bir ağrı ciddi bir sorunun habercisi olabilir.
T → Ne zaman başladı
> Aniden mi başladı, giderek artan bir ağrı mı?
> Sürekli mi, sabit mi, aralıklarla mı geliyor, kramp tarzında mı?
> Ağrı ile birlikte bayılma, bulantı, kusma vb görülüyor mu?
2- H→ Şimdikinin benzeri yakınmaları daha önce olmuş mu ? Evetse sonuç ne olmuş?
→ Kalp hastalıkları, KOAH, hipertansiyon, diyabet, karaciğer hastalıkları, ülserler, idrar yolu enfeksiyonları,
batın ameliyatı, geçirilmiş aorta abdominalis anevrizması gibi yakınmaları var mı ?
İ → Abdominal yakınmalarıiçin kullandığı ilaç/lar var mı?
→ Başka nedenlerden dolayı sürekli veya geçici olarak kullandığı ilaçlar var mı ( aspirin, gripin, doğum kontrol hapı gibi)
K→ Ambulansı çağırmaya neden olan yakınma nedir, nasıl başlamış?
A→ Alerjileri var mı, sigara – içki alışkanlığı var mı?
Y→ En son ne zaman, ne yemiş / içmiş, ne kadar yemiş / içmiş (iştahı nasıl) ?
E→ Belirti ve bulgular – vaka hazırlarken ilk muayenedeki veriler olduğundan “S” yi yazmaya gerek yok.
3- Kanama var mı > ağızdan ( balgamda mı, köpüklü mü, kahve telvesi gibi mi ?), rektumdan (taze kanlı, zift
gibi siyah ve parlak?) vajen, idrar yolu ?
> kanama sızıntı şeklinde, hafif, aşırı miktarda ?
> kanamanın rengi parlak kırmızı mı, koyu mu ?
4- Bulantı – kusma > Ne zamandan beri var ?
> Ağrı ile bağlantılı mı ?
> Kusmuğun rengi, miktarı, özelliği, kokusu ?
> Dehidratasyon var mı?
5- Deri rengi > Sklera ve deride sarılık var mı ? Ne zamandan beri var ?
Halsizlik > Ne zamandan beri var ?
6- Barsak alışkanlıkları > Herhangi bir değişiklik, kabızlık, ishal var mı?
7- Ateş / üşüme / titreme > Enfeksiyon durumunda ortaya çıkar
8- Üriner bulgular > Dizüri (yangılı idrar), hematüri, poliüri, pollaküri, anüri var mı?
9- Kardiyopulmoner semptomlar > Çocuklarda Pnömoni karın ağrısına neden olabilir
> Myokard infarktüsü karın ağrısına ve kusmaya neden olabilir. Öncelikle bunların olmadığı saptanmalıdır.
İLK DEĞERLENDİRME :
Tüm vakalarda olduğu gibi AVPU ve ABC değerlendirilir. Sonra karın ağrılı hastaya özgü değerlendirmeye geçilir :
Ağrı (PQRST)
SAMPLE [HİKAYE ; H: hastalıkları(P), İ: ilaçları(M), K: çağrıya neden olan kaza veya hastalık (E), A: Alerjileri, Alışkanlıkları (A), Y: yediği/içtiği(L), E: Emareler/belirti/bulgular (S)]
Kanama
Bulantı-kusma
Halsizlik, deri rengi
Barsak alışkanlıkları
Üriner bulgular
Ateş,üşüme (titreme)
Kardiyo - pulmoner semptomlar
1- P → Ağrıyı artıran azaltan etkenler var mı?
> Ağrıyı azaltmak üzerehasta pozisyon arayışında mı?
Q → Nasıl bir ağrı : batıcı, yırtılır gibi, kramp girmiş gibi, yangılı, sancılı, sinsi (künt) ?
NOT: Ağrıyı hastanın tanımladığı şekilde rapora yazın ; bıçak saplanır veya iğne batar gibi vs
R → Ağrı yaygın mı / lokalize mi ?
> Yansıyor mu / yayılıyor mu ?
S → Hafif mi, dayanılacak gibi mi, dayanılamayacak kadar şiddetli mi ?
NOT : 65-70 yaşlarında ağrı eşiği daha yüksek olduğundan yanılmayın ! Hafif bir ağrı ciddi bir sorunun habercisi olabilir.
T → Ne zaman başladı
> Aniden mi başladı, giderek artan bir ağrı mı?
> Sürekli mi, sabit mi, aralıklarla mı geliyor, kramp tarzında mı?
> Ağrı ile birlikte bayılma, bulantı, kusma vb görülüyor mu?
2- H→ Şimdikinin benzeri yakınmaları daha önce olmuş mu ? Evetse sonuç ne olmuş?
→ Kalp hastalıkları, KOAH, hipertansiyon, diyabet, karaciğer hastalıkları, ülserler, idrar yolu enfeksiyonları,
batın ameliyatı, geçirilmiş aorta abdominalis anevrizması gibi yakınmaları var mı ?
İ → Abdominal yakınmalarıiçin kullandığı ilaç/lar var mı?
→ Başka nedenlerden dolayı sürekli veya geçici olarak kullandığı ilaçlar var mı ( aspirin, gripin, doğum kontrol hapı gibi)
K→ Ambulansı çağırmaya neden olan yakınma nedir, nasıl başlamış?
A→ Alerjileri var mı, sigara – içki alışkanlığı var mı?
Y→ En son ne zaman, ne yemiş / içmiş, ne kadar yemiş / içmiş (iştahı nasıl) ?
E→ Belirti ve bulgular – vaka hazırlarken ilk muayenedeki veriler olduğundan “S” yi yazmaya gerek yok.
3- Kanama var mı > ağızdan ( balgamda mı, köpüklü mü, kahve telvesi gibi mi ?), rektumdan (taze kanlı, zift
gibi siyah ve parlak?) vajen, idrar yolu ?
> kanama sızıntı şeklinde, hafif, aşırı miktarda ?
> kanamanın rengi parlak kırmızı mı, koyu mu ?
4- Bulantı – kusma > Ne zamandan beri var ?
> Ağrı ile bağlantılı mı ?
> Kusmuğun rengi, miktarı, özelliği, kokusu ?
> Dehidratasyon var mı?
5- Deri rengi > Sklera ve deride sarılık var mı ? Ne zamandan beri var ?
Halsizlik > Ne zamandan beri var ?
6- Barsak alışkanlıkları > Herhangi bir değişiklik, kabızlık, ishal var mı?
7- Ateş / üşüme / titreme > Enfeksiyon durumunda ortaya çıkar
8- Üriner bulgular > Dizüri (yangılı idrar), hematüri, poliüri, pollaküri, anüri var mı?
9- Kardiyopulmoner semptomlar > Çocuklarda Pnömoni karın ağrısına neden olabilir
> Myokard infarktüsü karın ağrısına ve kusmaya neden olabilir. Öncelikle bunların olmadığı saptanmalıdır.
