Kollektif Şirketler Genel Bilgileri
Ticari hayatta en yaygın olan şirket türüdür. Ortakların kişisel emek ve gayretlerinin önem kazandığı ticari işletmelerde bu ortaklık şekli tercih edilir. Kollektif şirket, özellikle küçük ve orta çapta perakende, yarı toptancı ticaret işletmeleri ile, orta çapta işletmeler için uygundur. Asgari bir sermaye koyma zorunluluğu da yoktur. Kollektif şirket ortakları birbirine güveni olan kimseler arasında kurulur. Ortakların birbirine karşı olan güveni üçüncü kişilerin de güvenini sağlar.
Tanımı
İki ve daha çok gerçek kişi tarafından, bir ticari işletmeyi müşterek ticaret unvanı altında işletmek amacı ile bir akitle kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortakların tümünün sorumluluğu sınırsız ve zincirleme olan; hak ve ehliyeti işletme konusu ile sınırlı, tüzel kişiliğe sahip bir ticaret şirketidir.
Bu tanımdan çıkan Kollektif Şirketin unsurları şunlardır:
* Kollektif şirket bir ticari işletmeyi işletmek amacı ile kurulur.
* İşletilen veya yapılan iş ticari değilse bu ortaklık kollektif şirket olarak ifade edilemez. Böyle bir ortaklık ancak adi şirket olabilir.
* Kollektif şirket bir ticari unvana da sahip olmalıdır.
* Kollektif şirket asgari iki gerçek kişi tarafından kurulur.
* Tüzel kişiler kollektif şirketin ortağı olamazlar.
* Asgari veya azami bir sermaye şartı da yoktur. Ortaklar yapacakları ticari işin niteliği ve kapsamına göre bir sermaye saptarlar.
* Şirket ortakları, şirket borçlarından dolayı müteselsil ve sınırsız sorumludurlar. Şirket anasözleşmesinde bu kuralın aksi kararlaştırılamaz.
* Kollektif şirket ortakların kişiliğinden ayrı bir kişiliğe sahiptir. Bu kişilik şirket anasözleşmesinin ticaret siciline tescil ile kazanılır.
Ünvanı
Kollektif şirket, işletmesini bir unvan altında işletir.
Kollektif şirketin unvanı:
* Bütün ortakların veya hiç olmazsa ortaklardan birinin ad ve soyadını,
* Şirket ilişkisini belirtmek üzere “şirket” kelimesini ve
* Kollektif şirket olduğunu gösterecek sözleri ihtiva etmesi şarttır.
Kuruluşu
1- Kollektif şirketin anasözleşmesinin hazırlanması:
Şirket anasözleşmesinde bulunması gereken hususlar şunlardır :
* Ortakların adı, soyadı, adresleri ve tabiiyetleri,
* Şirketin kollektif şirket olduğu,
* Şirketin ticaret unvanı ve merkezi,
* Şirketin konusu,
* Sermaye katılım payı (Kollektif şirkette ticari itibar ve emek sermaye olarak konulabilir)
* Ortakların temsil yetkileri
Yukarıda belirtilen hususlar zorunlu unsurlardır; bu unsurların mutlaka anasözleşmede bulunması gerekir. Aksi takdirde şirket adi şirket hükmünde olur.
2- Şirket anasözleşmesinin ortaklar tarafından imzalanması ve Noter tarafından bu imzaların tasdik edilmesi gerekir.
3- Noterce tasdik edilen bu anasözleşmenin ticaret sicilde tescili ve sicil gazetesinde de ilan edilmesi gerekir. Tescil için gerekli belgeler şunlardır.
* Noter tasdikli iki adet şirket anasözleşmesi,
* İki adet imza beyannamesi,
* Ortakların ikametgah ve nüfus cüzdan suretleri,
* Belediyeden alınan ticari durum tasdiknamesi,
* İlgili vergi dairesine yatırılan kuruluş harç makbuzunun aslı,
* Ticaret siciline hitaben yazılmış dilekçe,
* Tüketiciyi Koruma kanunu’na göre sermayenin %0.2’si nispetinde paranın Merkez Bankasına yattığına dair makbuz.
Kollektif Şirketin Yönetimi
Kollektif şirkette ortaklar arasında güven en önemli unsurdur. Bu nedenle kollektif şirketin tüm ortakları şirketi tek başına idare hak ve görevine sahiptir.
Kolektif şirketin idaresi anasözleşme ile veya ortaklarının çoğunluğunun kararı ile ortaklardan birine veya bir kaçına ya da tüm ortaklara verilebilir.
Kollektif şirkette ortak olmayan kişilerin idare hakkı yoktur. Kollektif şirkette idare hakkı iç ilişki yönünden bölüştürülebilir.
İdare işleri sözleşme ile bir ortağa verilmiş ise onun hak ve görevi diğer ortaklar tarafından sınırlanamaz; azil dahi olunamaz. Ancak diğer ortaklar, idarede basiretsizlik, ağır ihmal ve iktidarsızlık gibi halleri nedeniyle, mahkemeden karar almak suretiyle idareci ortağın idare hakkını sınırlandırabilir veya azledilebilirler.
Eğer şirket idaresi, şirket esas sözleşmesi ile değil de ortakların kendi aralarında aldıkları bir karar ile bir ortağa verilmiş ise, ortakların çoğunluğunun kararı ile azledilebilir. Çoğunluk sağlanamazsa, ortaklardan herbiri, şirket idaresini yürüten ortağın esas sözleşme hükümlerini ihlal ettiğinden bahisle, azil için mahkemeye müracaat edebilir.
Şirket işlerinin idaresi, ortakların hepsine veya bir kaçına verilmiş ise, bunların herbiri yalnız başına yetkilidir.
Şirket işlerinin idaresi kendilerine verilmiş ortakların, şirket esas sözleşmesinde birlikte hareket edecekleri yazılı ise, ortaklar acele işler dışında her işte anlaşmaları gerekir. Eğer anlaşamazlarsa, ortaklar kurulunun vereceği karara göre hareket edilir.
İtiraz hakkını sadece idare hakkına sahip ortaklar ileri sürebilir. Şirketin idare işi esas sözleşme ile bir ortağa verilmiş ise bu ortak diğer ortakların itiraz ve muhalefeti olsa bile şirketin idaresi için gerekli muameleleri yapabilir. İdare işlerinin sınırı, şirket maksat ve mevzuu ile mutad muamele ve işler ile ilgilidir.
Kollektif şirkette idari işler olağan, olağanüstü ve temel işler olarak ayrılabilir.
Olağan İşler : Ortaklığın idaresine giren hususlar, ortaklık amacı doğrultusunda gereken muamele ve işlerdir.
Olağanüstü İşler : Bunlara örnek olarak da bağış yapmak, ortaklık konusuna girmeyen taşınmaz malları satmak, satın almak, teminat olarak göstermek gibi işlerdir. Kefalet, rehin, garanti sözleşmesi bu kapsam içindedir.
Temel İşlemler : Ortakların giriş-çıkışı, ortaklık konusu ve ortaklık unvanının değiştirilmesi, gibi işlemler temel işlemlerdir. Bu tür işlemler için tüm ortakların oybirliği ile karar almaları gerekir.
İdare yetkisi bulunmayan ortaklar dahi şirket işlerinin gidişi hakkında bilgi alabilir. Ortaklar, ortaklığa koydukları sermaye ile değil, sınırsız ve müteselsilen sorumludurlar. Bundan dolayı da ortaklar şirkette idareci olsun veya olmasın son derece geniş bir denetleme hakkına sahiptirler. Ortakların denetim hakkı sözleşme ile dahi kısıtlanamaz.
Anasözleşmenin değiştirilmesine dair olan kararlar oybirliği ile alınır. Diğer kararlar ise ortakların çoğunluğu ile alınır. Kollektif şirkette, kararlar için herhangi bir şekil şartı konulmamıştır. Kararın geçerli olabilmesi için karar defterine yazılması ve ortaklarca imzalanması gerekir.
İdareci ortak veya ortaklar yıl sonunda bilanço ve kar zarar hesabını çıkarmak zorundadırlar. Kar ve zararın bölünmesi için ortaklık sözleşmesinde bir hüküm yoksa, ortaklar da karın bölüşümü konusunda bir karar almamışlarsa, Borçlar Kanununun 523.maddesi uyarınca koydukları sermayeye ve şirkette idareci olarak görev alıp almadığına bakılmaksızın ortaklara eşit olarak dağıtılır.
Kural olarak ortaklar, ortaklıktan emekleri karşılığı bir ücret (veya tazminat) isteyemezler, ancak, sözleşme ile aksi kararlaştırılabilir. Ortaklar oybirliği ile karar vermedikçe hiçbir ortak zarar suretiyle azalan kısmı tamamlamaya zorlanamaz.
Ancak kollektif şirketin malvarlığı borçlarının tamamına yetmezse, kalan borçların ödenmesini sağlamak için tasfiye memurları ortaklara başvurabilir. Sermayeden eksilen kısım ileride oluşabilecek kar payları ile telafi olunur.
Ortakların Yükümlülükleri
1- Sermaye koyma taahhüdünü yerine getirme borcu. Her ortak koymayı taahhüt ettiği sermayeden dolayı şirkete karşı borçludur.
2- Gecikme faizi ödeme yükümlülüğü. Herhangi bir ortak, şirketten ödünç aldığı parayı aksi kararlaştırılmış olmadıkça vade gününde ödemeyecek olursa, kanuni faizi ile ödemeye mecburdur.
3- Bir ortak, ortağı bulunduğu şirketin yaptığı işler türünden bir işi, diğer ortakların rızası olmaksızın kendi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi aynı çeşit ticari işlerle meşgul olan bir şirkete sorumluluğu sınırlanmamış bir ortak sıfatıyla da giremez.
Yanı sıra kollektif şirket ortağının şirkete karşı ihtimam, sadakat, basiretli tacir olma gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ortakların Vergi Yükümlülükleri
Kollektif şirketin tacir olarak Kurumlar Vergisi yükümlülüğü yoktur.
Kollektif şirketin bilanço karı, vergi yükümlülüğü ile ilgilenmeksizin şirket ortaklarına anasözleşmedeki paylaştırma oranlarına göre ortaklara dağıtılır. Ortakların şirket karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç niteliğinde olduğundan, ortaklar Gelir Vergisi Kanununda yer alan ticari kazanç hükümleri doğrultusunda vergi ödeme zorundadırlar.
Ortaklar Arasındaki Değişiklikler
a. Ortağın Ölümü
Ortaklardan birinin ölmesi halinde şirket anasözleşmesinde mirasçılarla diğer ortakların şirkete devam edeceği hakkında bir hüküm varsa mirasçılar ortak sıfatıyla şirkete devam edip etmemekte serbesttir. Kararlarını üç ay içerisinde şirkete bildirmek zorundadırlar. Bildirmezlerse kollektif ortak sıfatını kazanır.
Eğer şirket anasözleşmesinde bir hüküm yoksa, diğer ortaklar ile mirasçılar oybirliği ile karar vererek ortaklığa devam edebilirler. Aksi halde ortaklık sona erer.
b. Bir Ortağın Şirketten Çıkması
Şirket anasözleşmesinde hüküm varsa veya diğer ortaklar rıza gösterirlerse şirketten çıkılabilir. Anasözleşmede hüküm yoksa veya diğer ortaklar şirketten çıkmaya rıza göstermiyorlarsa, kollektif şirketten çıkmak mümkün değildir. Şartlar müsaitse ortaklığın feshine gidilebilir.
c. Ortağın Şirketten Çıkarılması
Şirket anasözleşmesinde, bir ortağın şahsi hallerinden dolayı ortaklıktan çıkarılmasına imkan veren bir hüküm yoksa, ortaklar kararı ile bir ortağın şirketten çıkarılması mümkün değildir. Bu durumda ya mahkemeye başvurularak ortağın şirketten çıkarılmasını ve şirketin kendi aralarında devamını isterler, ya da şirketi feshederler.
Bazı hallerde ortaklar mahkemeye gitmeden de ortağın şirketten ihracı mümkündür.
* Ortaklardan birisinin iflası halinde,
* Ortağın kişisel alacaklısının alacağını şirketteki tasfiye payından talep etmesi halinde,
* Süresiz şirkette, şirketin feshini ihbar eden ortağın şirketten ihracı,
bu durumlarda ortağın şirketteki payı oranında ödeme yapılarak, şirketin diğer ortaklar arasında devamı oybirliği ile kararlaştırılabilir.
d. Şirkete Yeni Bir Ortak Alınması
Kollektif şirkete yeni bir ortak alınması, bir “katılma sözleşmesi” yapılmak suretiyle olur. Bunun için de ortakların, oybirliği ile şirkete yeni bir ortak alınmasına karar vermiş olmaları gereklidir. Daha sonra bütün ortaklar ve yeni ortak katılma sözleşmesini imzalayarak noter tasdiki yaptırılır.
e. Ortaklık Hissesinin Devri
Kollektif şirkette diğer ortakların rızaları alınmak şartıyla payın devri mümkündür.
Bir ortağın çıkması veya çıkarılması hallerinde diğer ortaklar ayrılmayı tescil ve ilan ettirmekle yükümlüdürler. Anasözleşmenin değiştirilmesi halinde yapılacak işlemler kuruluştakilerin benzeridir. Tescil ve ilan edilmiş hususlarda değişiklik meydana gelmesi halinde bu değişikliklerin usulü dairesinde tescil ve ilanı zorunludur.
Kollektif Şirkette Sorumluluk
Şirket borçları ve taahhütlerinden dolayı, şirket tüzel kişisi ve şirket mameleki doğrudan doğruya birinci derece sorumludur. Şirkete karşı girişilen icra takibi karşılıksız kalmış veya şirket herhangi bir sebeple sona ermiş ise ortaklara karşı icra takibine girişilir veya dava açılabilir. Ortak şirkete koyduğu sermaye ile değil bütün malvarlığı ile sınırsız sorumludur.
Şirkete karşı açılan dava sonucunda mahkemeden yalnız şirket aleyhine alınmış ilam, şirket hakkındaki takip semeresiz kalmadıkça veya şirket herhangi bir sebeple sona ermiş olmadıkça ortaklar hakkında icra edilemez. Şirket borcunu ödeyen ortak ödediği oranda diğer ortaklara rücu edebilir.
Kollektif Şirketin Sona Ermesi
Sona erme halleri;
1. İflas eden bir kollektif şirket, iflasın ilanı üzerine sona erer.
2. Şirket sermayesinin tamamı veya üçte ikisi zayi olup da tamamlanmasına veya geri kalan kısmı ile yetinilmeye ortaklarca karar verilmemiş olması halinde, şirket kendiliğinden sona erer.
3. Şirket diğer bir şirketle birleşirse sona erer.
4. Ortaklardan birinin iflas etmesi şirketin sona ermesine sebep olur. Şu kadar ki; diğer ortaklar, müflis ortağı şirketten çıkararak onun payını iflas masasına ödemeleri halinde, şirket diğer ortaklar arasında devam eder.
5. Tayin edilen sürenin sona ermesi ile şirket kendiliğinden sona erer.
6. Şirket anasözleşmesinde yazılı gayenin elde edilmesi ile şirket sona erer.
7. Anasözleşmede yazılı gayenin elde edilmesinin imkansız olması,
8. Ortaklardan birinin ölümü,
9. Ortaklardan birinin kısıtlanması hali de sone erme sebebi olarak sayılabilir.
10.Şirket bütün ortakların kabul etmeleri halinde de sona erer.
Sone erme sebeplerinden herhangi birinin meydana gelmesi halinde şirket hemen sona ermez. Yeni bir dönem başlar. Bu dönemde :
* Şirketin sona ermesinin tescil ve ilan edilmesi gerekir.
* Şirket anasözleşmesinde belirtilen amaç ve konu tasfiye gayesine dönüşür.
* Şirket tüzel kişiliğinin ehliyeti, tasfiye gayesiyle sınırlı olur.
* Ticaret unvanı “Tasfiye Halinde..................” kelimeleri eklenerek kullanılabilir.
* Tasfiye halindeki şirketin temsili tasfiye memurları marifetiyle yürütülür.
* Sone erme keyfiyeti usulen tescil ve ilan edilmemiş ise, bütün ortakların üçüncü kişilere karşı sorumlulukları sınırsız olarak devam eder.
10. Tasfiye Tasfiyenin amacı, şirketin devamı sırasında başlanmış olan ve henüz sonuçlandırılmamış olan iş ve ilişkileri tamamlamak, şirketin borç ve taahhütlerini ifa, alacaklarını tahsil ve mevcut mallarını paraya çevirmek suretiyle yapmak ve elde edilen safi mevcudu ortaklara dağıtmaktır.
Kollektif şirketler iki şekilde tasfiye edilebilir.
a. İflas Hükümlerine Göre Tasfiye
Şirket ortaklar veya alacaklılar tarafından yapılan talep üzerine, mahkemece verilen iflas kararı üzerine tasfiye İİK. hükümlerine göre alacaklıların temsilcileri tarafından yapılır. Bu şekilde tasfiyeye, şirket aktifinin borçlarını karşılamadığı durumlarda başvurulur.
b. Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Tasfiye
Bu şekilde tasfiyede tasfiye memurları ortakların temsilcileridir. Şirket aktifi borçlarını -karşılamaya yeterlidir. Tasfiye edilmekte olan bir şirketin iflası istenebilir. İflasla birlikte ortakların temsilcisi olan tasfiye memurları değişir ve alacaklıların temsilcileri tasfiye memuru seçilir.
Ticari hayatta en yaygın olan şirket türüdür. Ortakların kişisel emek ve gayretlerinin önem kazandığı ticari işletmelerde bu ortaklık şekli tercih edilir. Kollektif şirket, özellikle küçük ve orta çapta perakende, yarı toptancı ticaret işletmeleri ile, orta çapta işletmeler için uygundur. Asgari bir sermaye koyma zorunluluğu da yoktur. Kollektif şirket ortakları birbirine güveni olan kimseler arasında kurulur. Ortakların birbirine karşı olan güveni üçüncü kişilerin de güvenini sağlar.
Tanımı
İki ve daha çok gerçek kişi tarafından, bir ticari işletmeyi müşterek ticaret unvanı altında işletmek amacı ile bir akitle kurulan ve şirket alacaklarına karşı ortakların tümünün sorumluluğu sınırsız ve zincirleme olan; hak ve ehliyeti işletme konusu ile sınırlı, tüzel kişiliğe sahip bir ticaret şirketidir.
Bu tanımdan çıkan Kollektif Şirketin unsurları şunlardır:
* Kollektif şirket bir ticari işletmeyi işletmek amacı ile kurulur.
* İşletilen veya yapılan iş ticari değilse bu ortaklık kollektif şirket olarak ifade edilemez. Böyle bir ortaklık ancak adi şirket olabilir.
* Kollektif şirket bir ticari unvana da sahip olmalıdır.
* Kollektif şirket asgari iki gerçek kişi tarafından kurulur.
* Tüzel kişiler kollektif şirketin ortağı olamazlar.
* Asgari veya azami bir sermaye şartı da yoktur. Ortaklar yapacakları ticari işin niteliği ve kapsamına göre bir sermaye saptarlar.
* Şirket ortakları, şirket borçlarından dolayı müteselsil ve sınırsız sorumludurlar. Şirket anasözleşmesinde bu kuralın aksi kararlaştırılamaz.
* Kollektif şirket ortakların kişiliğinden ayrı bir kişiliğe sahiptir. Bu kişilik şirket anasözleşmesinin ticaret siciline tescil ile kazanılır.
Ünvanı
Kollektif şirket, işletmesini bir unvan altında işletir.
Kollektif şirketin unvanı:
* Bütün ortakların veya hiç olmazsa ortaklardan birinin ad ve soyadını,
* Şirket ilişkisini belirtmek üzere “şirket” kelimesini ve
* Kollektif şirket olduğunu gösterecek sözleri ihtiva etmesi şarttır.
Kuruluşu
1- Kollektif şirketin anasözleşmesinin hazırlanması:
Şirket anasözleşmesinde bulunması gereken hususlar şunlardır :
* Ortakların adı, soyadı, adresleri ve tabiiyetleri,
* Şirketin kollektif şirket olduğu,
* Şirketin ticaret unvanı ve merkezi,
* Şirketin konusu,
* Sermaye katılım payı (Kollektif şirkette ticari itibar ve emek sermaye olarak konulabilir)
* Ortakların temsil yetkileri
Yukarıda belirtilen hususlar zorunlu unsurlardır; bu unsurların mutlaka anasözleşmede bulunması gerekir. Aksi takdirde şirket adi şirket hükmünde olur.
2- Şirket anasözleşmesinin ortaklar tarafından imzalanması ve Noter tarafından bu imzaların tasdik edilmesi gerekir.
3- Noterce tasdik edilen bu anasözleşmenin ticaret sicilde tescili ve sicil gazetesinde de ilan edilmesi gerekir. Tescil için gerekli belgeler şunlardır.
* Noter tasdikli iki adet şirket anasözleşmesi,
* İki adet imza beyannamesi,
* Ortakların ikametgah ve nüfus cüzdan suretleri,
* Belediyeden alınan ticari durum tasdiknamesi,
* İlgili vergi dairesine yatırılan kuruluş harç makbuzunun aslı,
* Ticaret siciline hitaben yazılmış dilekçe,
* Tüketiciyi Koruma kanunu’na göre sermayenin %0.2’si nispetinde paranın Merkez Bankasına yattığına dair makbuz.
Kollektif Şirketin Yönetimi
Kollektif şirkette ortaklar arasında güven en önemli unsurdur. Bu nedenle kollektif şirketin tüm ortakları şirketi tek başına idare hak ve görevine sahiptir.
Kolektif şirketin idaresi anasözleşme ile veya ortaklarının çoğunluğunun kararı ile ortaklardan birine veya bir kaçına ya da tüm ortaklara verilebilir.
Kollektif şirkette ortak olmayan kişilerin idare hakkı yoktur. Kollektif şirkette idare hakkı iç ilişki yönünden bölüştürülebilir.
İdare işleri sözleşme ile bir ortağa verilmiş ise onun hak ve görevi diğer ortaklar tarafından sınırlanamaz; azil dahi olunamaz. Ancak diğer ortaklar, idarede basiretsizlik, ağır ihmal ve iktidarsızlık gibi halleri nedeniyle, mahkemeden karar almak suretiyle idareci ortağın idare hakkını sınırlandırabilir veya azledilebilirler.
Eğer şirket idaresi, şirket esas sözleşmesi ile değil de ortakların kendi aralarında aldıkları bir karar ile bir ortağa verilmiş ise, ortakların çoğunluğunun kararı ile azledilebilir. Çoğunluk sağlanamazsa, ortaklardan herbiri, şirket idaresini yürüten ortağın esas sözleşme hükümlerini ihlal ettiğinden bahisle, azil için mahkemeye müracaat edebilir.
Şirket işlerinin idaresi, ortakların hepsine veya bir kaçına verilmiş ise, bunların herbiri yalnız başına yetkilidir.
Şirket işlerinin idaresi kendilerine verilmiş ortakların, şirket esas sözleşmesinde birlikte hareket edecekleri yazılı ise, ortaklar acele işler dışında her işte anlaşmaları gerekir. Eğer anlaşamazlarsa, ortaklar kurulunun vereceği karara göre hareket edilir.
İtiraz hakkını sadece idare hakkına sahip ortaklar ileri sürebilir. Şirketin idare işi esas sözleşme ile bir ortağa verilmiş ise bu ortak diğer ortakların itiraz ve muhalefeti olsa bile şirketin idaresi için gerekli muameleleri yapabilir. İdare işlerinin sınırı, şirket maksat ve mevzuu ile mutad muamele ve işler ile ilgilidir.
Kollektif şirkette idari işler olağan, olağanüstü ve temel işler olarak ayrılabilir.
Olağan İşler : Ortaklığın idaresine giren hususlar, ortaklık amacı doğrultusunda gereken muamele ve işlerdir.
Olağanüstü İşler : Bunlara örnek olarak da bağış yapmak, ortaklık konusuna girmeyen taşınmaz malları satmak, satın almak, teminat olarak göstermek gibi işlerdir. Kefalet, rehin, garanti sözleşmesi bu kapsam içindedir.
Temel İşlemler : Ortakların giriş-çıkışı, ortaklık konusu ve ortaklık unvanının değiştirilmesi, gibi işlemler temel işlemlerdir. Bu tür işlemler için tüm ortakların oybirliği ile karar almaları gerekir.
İdare yetkisi bulunmayan ortaklar dahi şirket işlerinin gidişi hakkında bilgi alabilir. Ortaklar, ortaklığa koydukları sermaye ile değil, sınırsız ve müteselsilen sorumludurlar. Bundan dolayı da ortaklar şirkette idareci olsun veya olmasın son derece geniş bir denetleme hakkına sahiptirler. Ortakların denetim hakkı sözleşme ile dahi kısıtlanamaz.
Anasözleşmenin değiştirilmesine dair olan kararlar oybirliği ile alınır. Diğer kararlar ise ortakların çoğunluğu ile alınır. Kollektif şirkette, kararlar için herhangi bir şekil şartı konulmamıştır. Kararın geçerli olabilmesi için karar defterine yazılması ve ortaklarca imzalanması gerekir.
İdareci ortak veya ortaklar yıl sonunda bilanço ve kar zarar hesabını çıkarmak zorundadırlar. Kar ve zararın bölünmesi için ortaklık sözleşmesinde bir hüküm yoksa, ortaklar da karın bölüşümü konusunda bir karar almamışlarsa, Borçlar Kanununun 523.maddesi uyarınca koydukları sermayeye ve şirkette idareci olarak görev alıp almadığına bakılmaksızın ortaklara eşit olarak dağıtılır.
Kural olarak ortaklar, ortaklıktan emekleri karşılığı bir ücret (veya tazminat) isteyemezler, ancak, sözleşme ile aksi kararlaştırılabilir. Ortaklar oybirliği ile karar vermedikçe hiçbir ortak zarar suretiyle azalan kısmı tamamlamaya zorlanamaz.
Ancak kollektif şirketin malvarlığı borçlarının tamamına yetmezse, kalan borçların ödenmesini sağlamak için tasfiye memurları ortaklara başvurabilir. Sermayeden eksilen kısım ileride oluşabilecek kar payları ile telafi olunur.
Ortakların Yükümlülükleri
1- Sermaye koyma taahhüdünü yerine getirme borcu. Her ortak koymayı taahhüt ettiği sermayeden dolayı şirkete karşı borçludur.
2- Gecikme faizi ödeme yükümlülüğü. Herhangi bir ortak, şirketten ödünç aldığı parayı aksi kararlaştırılmış olmadıkça vade gününde ödemeyecek olursa, kanuni faizi ile ödemeye mecburdur.
3- Bir ortak, ortağı bulunduğu şirketin yaptığı işler türünden bir işi, diğer ortakların rızası olmaksızın kendi veya başkası hesabına yapamayacağı gibi aynı çeşit ticari işlerle meşgul olan bir şirkete sorumluluğu sınırlanmamış bir ortak sıfatıyla da giremez.
Yanı sıra kollektif şirket ortağının şirkete karşı ihtimam, sadakat, basiretli tacir olma gibi yükümlülükleri bulunmaktadır.
Ortakların Vergi Yükümlülükleri
Kollektif şirketin tacir olarak Kurumlar Vergisi yükümlülüğü yoktur.
Kollektif şirketin bilanço karı, vergi yükümlülüğü ile ilgilenmeksizin şirket ortaklarına anasözleşmedeki paylaştırma oranlarına göre ortaklara dağıtılır. Ortakların şirket karından aldıkları paylar, şahsi ticari kazanç niteliğinde olduğundan, ortaklar Gelir Vergisi Kanununda yer alan ticari kazanç hükümleri doğrultusunda vergi ödeme zorundadırlar.
Ortaklar Arasındaki Değişiklikler
a. Ortağın Ölümü
Ortaklardan birinin ölmesi halinde şirket anasözleşmesinde mirasçılarla diğer ortakların şirkete devam edeceği hakkında bir hüküm varsa mirasçılar ortak sıfatıyla şirkete devam edip etmemekte serbesttir. Kararlarını üç ay içerisinde şirkete bildirmek zorundadırlar. Bildirmezlerse kollektif ortak sıfatını kazanır.
Eğer şirket anasözleşmesinde bir hüküm yoksa, diğer ortaklar ile mirasçılar oybirliği ile karar vererek ortaklığa devam edebilirler. Aksi halde ortaklık sona erer.
b. Bir Ortağın Şirketten Çıkması
Şirket anasözleşmesinde hüküm varsa veya diğer ortaklar rıza gösterirlerse şirketten çıkılabilir. Anasözleşmede hüküm yoksa veya diğer ortaklar şirketten çıkmaya rıza göstermiyorlarsa, kollektif şirketten çıkmak mümkün değildir. Şartlar müsaitse ortaklığın feshine gidilebilir.
c. Ortağın Şirketten Çıkarılması
Şirket anasözleşmesinde, bir ortağın şahsi hallerinden dolayı ortaklıktan çıkarılmasına imkan veren bir hüküm yoksa, ortaklar kararı ile bir ortağın şirketten çıkarılması mümkün değildir. Bu durumda ya mahkemeye başvurularak ortağın şirketten çıkarılmasını ve şirketin kendi aralarında devamını isterler, ya da şirketi feshederler.
Bazı hallerde ortaklar mahkemeye gitmeden de ortağın şirketten ihracı mümkündür.
* Ortaklardan birisinin iflası halinde,
* Ortağın kişisel alacaklısının alacağını şirketteki tasfiye payından talep etmesi halinde,
* Süresiz şirkette, şirketin feshini ihbar eden ortağın şirketten ihracı,
bu durumlarda ortağın şirketteki payı oranında ödeme yapılarak, şirketin diğer ortaklar arasında devamı oybirliği ile kararlaştırılabilir.
d. Şirkete Yeni Bir Ortak Alınması
Kollektif şirkete yeni bir ortak alınması, bir “katılma sözleşmesi” yapılmak suretiyle olur. Bunun için de ortakların, oybirliği ile şirkete yeni bir ortak alınmasına karar vermiş olmaları gereklidir. Daha sonra bütün ortaklar ve yeni ortak katılma sözleşmesini imzalayarak noter tasdiki yaptırılır.
e. Ortaklık Hissesinin Devri
Kollektif şirkette diğer ortakların rızaları alınmak şartıyla payın devri mümkündür.
Bir ortağın çıkması veya çıkarılması hallerinde diğer ortaklar ayrılmayı tescil ve ilan ettirmekle yükümlüdürler. Anasözleşmenin değiştirilmesi halinde yapılacak işlemler kuruluştakilerin benzeridir. Tescil ve ilan edilmiş hususlarda değişiklik meydana gelmesi halinde bu değişikliklerin usulü dairesinde tescil ve ilanı zorunludur.
Kollektif Şirkette Sorumluluk
Şirket borçları ve taahhütlerinden dolayı, şirket tüzel kişisi ve şirket mameleki doğrudan doğruya birinci derece sorumludur. Şirkete karşı girişilen icra takibi karşılıksız kalmış veya şirket herhangi bir sebeple sona ermiş ise ortaklara karşı icra takibine girişilir veya dava açılabilir. Ortak şirkete koyduğu sermaye ile değil bütün malvarlığı ile sınırsız sorumludur.
Şirkete karşı açılan dava sonucunda mahkemeden yalnız şirket aleyhine alınmış ilam, şirket hakkındaki takip semeresiz kalmadıkça veya şirket herhangi bir sebeple sona ermiş olmadıkça ortaklar hakkında icra edilemez. Şirket borcunu ödeyen ortak ödediği oranda diğer ortaklara rücu edebilir.
Kollektif Şirketin Sona Ermesi
Sona erme halleri;
1. İflas eden bir kollektif şirket, iflasın ilanı üzerine sona erer.
2. Şirket sermayesinin tamamı veya üçte ikisi zayi olup da tamamlanmasına veya geri kalan kısmı ile yetinilmeye ortaklarca karar verilmemiş olması halinde, şirket kendiliğinden sona erer.
3. Şirket diğer bir şirketle birleşirse sona erer.
4. Ortaklardan birinin iflas etmesi şirketin sona ermesine sebep olur. Şu kadar ki; diğer ortaklar, müflis ortağı şirketten çıkararak onun payını iflas masasına ödemeleri halinde, şirket diğer ortaklar arasında devam eder.
5. Tayin edilen sürenin sona ermesi ile şirket kendiliğinden sona erer.
6. Şirket anasözleşmesinde yazılı gayenin elde edilmesi ile şirket sona erer.
7. Anasözleşmede yazılı gayenin elde edilmesinin imkansız olması,
8. Ortaklardan birinin ölümü,
9. Ortaklardan birinin kısıtlanması hali de sone erme sebebi olarak sayılabilir.
10.Şirket bütün ortakların kabul etmeleri halinde de sona erer.
Sone erme sebeplerinden herhangi birinin meydana gelmesi halinde şirket hemen sona ermez. Yeni bir dönem başlar. Bu dönemde :
* Şirketin sona ermesinin tescil ve ilan edilmesi gerekir.
* Şirket anasözleşmesinde belirtilen amaç ve konu tasfiye gayesine dönüşür.
* Şirket tüzel kişiliğinin ehliyeti, tasfiye gayesiyle sınırlı olur.
* Ticaret unvanı “Tasfiye Halinde..................” kelimeleri eklenerek kullanılabilir.
* Tasfiye halindeki şirketin temsili tasfiye memurları marifetiyle yürütülür.
* Sone erme keyfiyeti usulen tescil ve ilan edilmemiş ise, bütün ortakların üçüncü kişilere karşı sorumlulukları sınırsız olarak devam eder.
10. Tasfiye Tasfiyenin amacı, şirketin devamı sırasında başlanmış olan ve henüz sonuçlandırılmamış olan iş ve ilişkileri tamamlamak, şirketin borç ve taahhütlerini ifa, alacaklarını tahsil ve mevcut mallarını paraya çevirmek suretiyle yapmak ve elde edilen safi mevcudu ortaklara dağıtmaktır.
Kollektif şirketler iki şekilde tasfiye edilebilir.
a. İflas Hükümlerine Göre Tasfiye
Şirket ortaklar veya alacaklılar tarafından yapılan talep üzerine, mahkemece verilen iflas kararı üzerine tasfiye İİK. hükümlerine göre alacaklıların temsilcileri tarafından yapılır. Bu şekilde tasfiyeye, şirket aktifinin borçlarını karşılamadığı durumlarda başvurulur.
b. Ticaret Kanunu Hükümlerine Göre Tasfiye
Bu şekilde tasfiyede tasfiye memurları ortakların temsilcileridir. Şirket aktifi borçlarını -karşılamaya yeterlidir. Tasfiye edilmekte olan bir şirketin iflası istenebilir. İflasla birlikte ortakların temsilcisi olan tasfiye memurları değişir ve alacaklıların temsilcileri tasfiye memuru seçilir.
