Koruyucu Aile Nedir
Koruyucu Aile Olmanın Şartları
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Türkiye'nin en köklü Kurumlarından birisi olarak; ekonomik, sosyal ve psikolojik yönlerden desteğe, korunma ve bakıma gereksinimi olan başta çocuklarımız olmak üzere tüm yurttaşlarımıza hizmet vermektedir. Sınırlı olanaklar çerçevesinde azami bir gayret ve özveri ile sürdürülen tüm çalışmalarının temel amacı; bu özel ihtiyaç gruplarına en iyi şekilde hizmet sunulmasıdır.
Biliyoruz ki; sağlıklı bir toplum ve mutlu yarınlar için sahip olduğumuz en değerli varlıklarımızdır çocuklar... Ve inanıyoruz ki; en az toprak erozyonu kadar önemli olan insan erozyonunun önüne geçmek ancak ve ancak toplumsal bir paylaşımla mümkün olabilecektir. Bu nedenle Kurumumuz kimsesiz ve korunmaya muhtaç çocuklar alanında öncelikle hizmet vermeye çalışmaktadır.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu; bu düşünceden yola çıkarak sınırlı olanakları çerçevesinde yıllardır vermekte olduğu bu hizmeti sizlerin katkılarıyla güçlendirmeyi ve korunmaya muhtaç durumdaki çocuklarımızı toplumsal bir bütünleşme, toplumsal bir paylaşım ile kucaklamayı hedeflemektedir.
Ülkemizdeki ilk koruyucu aile uygulaması 1949 yılında yapılmıştır. Hizmetin geniş olarak uygulanmasına ise 1952 yılında başlanılmıştır
KORUYUCU AİLE HİZMETİ; çeşitli nedenlerle öz ailesi yanında bakılamayan çocukların, kısa veya uzun süreli olarak bakımlarını üstlenen aile ya da kişilerin yanında, devlet denetiminde yetiştirilmeleri olarak tanımlanmakta ve bu hizmeti veren aile ya da kişilere KORUYUCU AİLE denilmektedir.
02 Eylül 1990 tarihli Çocuk Hakları Sözleşmesinde; çocuğun öncelikle ailesi yanında, bu mümkün olmadığı taktirde ise uygun bir aile ortamı içinde yaşamını sürdürmesi ve gelişmesi hakkına özel bir yer verilmektedir. Ülkemizin de imzalamış olduğu bu sözleşme ile Koruyucu Aile Hizmeti daha da önem kazanmaktadır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi ile vurgulanan Koruyucu Aile Hizmeti'nin dayanağı Türk Medeni Kanunu'nun 347.maddesi ile 24.05.1983 tarih ve 2828 sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu'nun 22. ve 23. maddeleridir. Koruyucu Aile Hizmeti bu maddeleri temel alarak hazırlanan 14.10.1993 tarih ve 21728 sayılı Koruyucu Aile Yönetmeliği ile Yönetmeliğin koruyucu ailelere ödenen ücretlerle ilgili 22.ve 24.maddelerini değiştiren 10.04.1997 tarih ve 22960 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yönetmeliğe ve söz konusu Yönetmeliğin 8, 18 ve 24. maddelerini değiştirerek 2. 12. 2000 tarih ve 24248 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Yönetmeliğe uygun olarak yürütülmektedir.
NİÇİN KORUYUCU AİLE?
Çocukların sağlıklı gelişebilmeleri için kendilerini koruyacak, sevecek, destekleyecek, güven sağlayacak, sosyal ve maddi gereksinimlerini karışlayabilecek sıcak bir aile ortamına ihtiyaçları vardır. Kuşkusuz anne-babalar da çocuklarını en iyi şekilde yetiştirmek için çaba harcarlar. Ancak yaşam her zaman düşünülenler gibi olmayabilir. Bazı aileler zihinsel, bedensel ya da psikolojik sorunları veya ekonomik yetersizlikleri, boşanma, ölüm, hükümlülük gibi sosyal sorunları nedeniyle bütünlüklerini devam ettiremez ve çocuklarının gereksinimlerini karşılayamaz hale gelmektedirler.
Böyle durumlarda çocuklara yardım etmenin en iyi yolu öz ailesinin koşulları iyileşinceye kadar başka bir ailenin yanında bakımlarının sağlanması amacıyla Koruyucu Aile hizmetinden yararlandırılmasıdır.
Koruyucu aile bakımının, çocuğa sağladığı aile ortamı çocuğun psiko-sosyal gelişiminin sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi açısından önem taşımaktadır. Kurum bakımının çocuk üzerindeki etkilerine yönelik yapılan araştırmalar incelendiğinde de bu bakım türünün sadece pahalı olmadığı, çocuğun gelişimini bazı yönlerden eksik tamamlamasına da yol açtığı ortaya çıkmıştır. Bu nedenle tüm dünya da korunmaya muhtaç çocuklar için en çok tercih edilen bakım şekli Koruyucu Aile bakımıdır.
Koruyucu aile hizmetinde amaç, çocuk için karmaşık ve sorunlu olan bir dönemde özenli davranılarak çocuğun bu dönemi örselenmeden geçirmesini ve normal hayatını devam ettirmesini sağlamaktır.
Koruyucu aile çocuklara, öz ailesi, okulu ve çevresiyle ilişkilerini devam ettirmelerini sağlayarak yardımcı olur. Böylece koruyucu aileler sadece çocuğa yardım etmekle kalmayıp, desteğe gereksinimi olan güç durumdaki aileye de yardım etmiş olmaktadırlar.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu bir elinden tuttuğu ve tutmaya devam edeceği çocukların öteki elinin koruyucu aileler ve toplum tarafından tutulmasını istemektedir. İster koruyucu aile olarak, ister koruyucu aile hizmetini tanıtarak, ister koruyucu ailelere özel indirimler, destekler, teşvikler sağlayarak daha çok çocuğun koruyucu aileler yanında yetişmesine ortam yaratılması olanaklıdır.
Bu çok anlamlı ve toplumsal geleceğimiz açısından hayati değere sahip alanda Devlet olarak her türlü olanağı sağlamaya çalıştığımız korunmaya muhtaç çocuklarımızın aile sıcaklığını yeterince yaşayabilmeleri için Koruyucu Aile Hizmetinin toplumun gereksinimleri doğrultusunda geliştirilerek yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Yılda ortalama 100 çocuk Koruyucu Aileler yanına yerleştirilmektedir.
Koruyucu aile yanına yerleştirilebilen, korunan, tehlikeli ortamlardan uzak tutulan her çocuk sorumluluğu paylaşan herkesin sevinci, başarısı olacaktır.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu olarak sizleri Koruyucu Aile Hizmetini desteklemeye davet ediyoruz. Sizlerin de destekleriyle çocuklarımız için büyük ve anlamlı bir adım atacağımıza inanıyoruz.
KORUYUCU AİLEDE HANGİ ÇOCUKLARA BAKILIR?
Koruyucu aile yanına yerleştirilen çocuklar; öz ailesi bulunan, öz ailesince bir süre için bakılamayan, çeşitli nedenlerle evlat edindirilme şansını tümüyle yitirmiş olan, kız ya da erkek, sağlıklı ya da özürlü tek ya da kardeş olup, durumunun koruyucu aile yanına yerleştirilmeye uygun olduğu sosyal çalışmacı tarafından belirlenmiş çocuklardır.
Bu yasal çerçevede, haklarında korunma kararı alınmış çocukların koruyucu aileler yanına yerleştirilmeleri için öz ailelerinden muvafakat alınması zorunluluğu yoktur. Bu çocuklar ailelerinden izin alınmaksızın uygun kuruluşlara ya da koruyucu aileler yanına yerleştirilebilmektedir.
KORUYUCU AİLE YANINA KAÇ ÇOCUK YERLEŞTİRİLEBİLİR?
Koruyucu aile yanına en fazla 3 çocuk, aynı anda yerleştirilebilir. Ancak, buna karâr verilirken özellikle çocuklarla bire bir ilişki kurulma konusu irdelenir.
İl Müdürlükleri ile yanına çocuk yerleştirilen koruyucu aile arasında, Kurumun ve koruyucu ailenin yükümlülüklerini içeren bir sözleşme imzalanır. Sözleşmenin Valilikçe onayından sonra çocuk bir tutanakla aileye teslim edilir.
KİŞİ YA DA AİLELERİN KORUYUCU AİLE OLMASINA NASIL KARAR VERİLİR?
- Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşı olup,
- Türkiye’de sürekli ikamet eden,
- Okur yazar olan,
- Çocuğa kanunen bakmakla yükümlü öz anne- baba ya da vasi dışındaki herkes koruyucu aile olmak üzere İl Müdürlüklerine başvurulabilmektedir. Eşlerin birlikte başvurmaları gerekmektedir.
Özellikle çocuğun yakın çevresinde olan akrabalar, komşular ya da aile dostları tercih edilmektedir.
Koruyucu aile olmak isteyen kişi bekar ise yerleştirilecek çocuğa diğer ebeveynin yoksunluğunu hissettirmeyecek akraba ilişkilerine sahip olması konusu değerlendirilmektedir.
Başvuru sırasında ilgili Sosyal Çalılşmacı tarafından Koruyucu Aile Hizmetinin esasları, işleyişi ve aileye yerleştirilecek çocukların özellikleri hakkında bilgi verilmektedir.
Üçüncü aşamada, verilen bilgiler ışığında koruyucu aile olmaya kesin karar verilirse, Sosyal Çalışmacı tarafından evde, işyerinde, başvuran ailenin çocuklarıyla vb. bir dizi görüşmeler yapılmaktadır. Bu görüşmelerde amaç ailenin ve çevresinin yerleştirilecek çocuğa her açıdan uygun olup olmadığının belirlenmesidir. Bu bağlamda, koruyucu aile başvurusu kabul edilenler hakkında çevre ve ekonomik koşulları, yaşları, kişilik özellikleri, evlilik ve sosyal ilişkiler, çocuk yetiştirme konusunda tutum ve davranışları, diğer aile üyelerinin bu konudaki düşünceleri ve çocuk ile koruyucu aile ilişkileri açısından önem taşıyan benzeri hususlar dikkate alınarak yapılan görüşmelerden elde edilen bilgilere ilişkin sosyal inceleme raporu hazırlanmaktadır.
KORUYUCU AİLE ADAYLARININ HAZIRLAMASI GEREKEN BELGELER
• Fotoğraf
• Nüfus cüzdanı örneği
• Evliler için evlenme cüzdanı örneği
• İkametgah belgesi
• İş ve gelir durumunu gösteren onaylı belge
• Adli sicil raporu
• Koruyucu aile olacak kişilerin çocuğun bakımını, psiko-sosyal gelişimini ve eğitimini etkileyecek ya da çocuğa zarar verecek düzeyde fiziksel engeli, ruhsal rahatsızlığı ve bulaşıcı hastalığının olmadığını gösterir rapor (Sosyal Çalışmacı gerekli gördüğü hallerde kişinin sağlığına, süreğen hastalığına veya bağımlılığına ilişkin ayrıntılı rapor da isteyebilir.)
KORUYUCU AİLELERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?
• Yanına yerleştirilen çocuğun öncelikle fiziksel ve psiko-sosyal gelişiminin sağlıklı olabilmesi için gerekli koşulları sağlamak,
• Çocuğun yeteneklerinin ve becerisinin elverdiği ölçüde öncelikle eğitim ve öğretimi ya da iyi bir meslek sahibi edindirilmesi için gerekli çabayı göstermek,
• Çocuğun varsa öz ailesi ve akrabaları ile uygun görülen şekil ve zamanda görüşmesini sağlamak,
• Koruyucu aileye ve yerleştirilen çocuklara ilişkin olarak mesleki çalışmaları yürüten sosyal çalışmacıya gerekli koşulları hazırlamak,
• Adres ve ikametgah değişikliklerini bu değişiklik gerçekleşmeden önce İl Müdürlüğü'ne bildirmek,
• Görev veya tatil amacı ile çocukla birlikte yurt dışına gidilmek istenmesi durumunda, çocuğun veli ya da vasisinin izni gerektiğinden, yasal işlemlerin tamamlanmasına yetecek süre göz önüne alınarak, en kısa sürede durumu İl Müdürlüğüne bildirmek,
Koruyucu ailelerin yükümlülükleridir.
İZLEME
Koruyucu aile ve yanına yerleştirilen çocuk, görevli sosyal çalışmacı tarafından vakanın özelliklerine göre belirlenen aralıklarla, düzenli olarak izlenmektedir. Ortaya çıkan sorunların çözümüne yönelik gerekli mesleki çalışmalar yapılmaktadır.
KORUYUCU AİLELERE VE YERLEŞTİRİLEN ÇOCUĞA SAĞLANAN OLANAKLAR
• Koruyucu ailelere baktıkları her çocuk için yeterli bakım ücreti ödenir.
• Özürlü çocuklar için yapılacak ödemeler iki katına kadar arttırılır.
• Her öğretim yılı başında bir defaya mahsus olmak üzere eğitim masrafları karşılığı olarak bakım ücreti iki kat arttırılarak ödenir.
• Şubat ve Ağustos aylarında çocukların yıllık giyim masrafları karşılığı olarak bakım ücreti iki kat arttırılarak ödenir.
• Koruyucu Ailenin yanında bakılan çocuklar hastalandıklarında koruyucu ailesi tarafından hiçbir sevke tabi olmadan doğrudan sağlık karneleri ile devlet-üniversite hastanesi, sağlık ocağı, hükümet tabipliklerine, ayaktan veya gerekiyorsa yatarak muayene, tedavi için ***ürülebilmektedir. Bu durumlarda muayene ve tedavi bedeli Kurumumuz tarafından karşılanmaktadır.
Yine koruyucu aile yanındaki çocuklar koruyucu ailenin çalıştığı kurumun bağlı olduğu sağlık kuruluşu ya da anlaşması doktoruna da ***ürülebilmektedir. Ancak, bu durumda muayene ve tedavi bedeli Kurumumuz tarafından karşılanamamaktadır.
Çocuklara verilen, Genel Müdürlükçe hazırlanıp bastırılan fotoğraflı seri numaralı sağlık karneleri her yıl İl Müdürlüklerince vizelenmektedir.
• Koruyucu ailedeki çocukların okul servis aracı ücreti ödenir.
• Koruyucu aile yanındaki çocukların meslek edinme kursu bedelleri ödenir.
• Koruyucu aileler ve korudukları çocuklar için gerektiğinde üniversitelerin ilgili bölümlerindeki uzman kişilerden psikolojik ve psikiyatrik danışmanlık hizmeti sağlanır.
• Okula giden veya bu yaştaki çocuklara her ay harçlık ödenir.
Gönüllü statüdeki koruyucu aileler yanındaki çocuklar için de talepte bulunduğu takdirde harçlık ödenmesi ile sağlık, Şubat-Ağustos ayları giyim masrafları ve Eylül ayı okul masrafları ile okula giden ve özürlü çocukların servis ücretleri, çocukların eğitim-öğrenim-meslek edinme kurs bedelleri karşılığı ödenmektedir.
Koruyucu ailelere ödenen ücret ek gösterge dahil en yüksek devlet memuru aylık göstergesinin (9500) memur maaş katsayısıyla (Ocak ve Temmuz aylarında değişmektedir.) çarpımıyla elde edilen rakamın sırasıyla %22’si, %24’ü, %27’si ve %30’u alınarak belirlenmektedir. 2006 yılında ücretli koruyucu aile yanındaki çocuklar için ödenen aylık aşağıdaki gibidir. (Özürlü çocuklar için iki katına kadar arttırılmaktadır.) Harçlıklar ise kuruluş bakımındaki çocuklar için yapılan hesaplama ile belirlenmektedir (Çocuk Yuvaları Yönetmeliği Md. 46 ve Yetiştirme Yurtları Yönetmeliği Md.48). Memur maaş katsayısı, sırasıyla 600 (İlköğretim 1-4. sınıfı), 900 (İlköğretim 5-8. sınıfı), 1200 (Lise ve dengi okul) ve 2000 (Yüksek öğrenime devam eden) gösterge rakamı ile çarpılarak bulunan miktar kadar ödeme yapılmaktadır.
KORUYUCU AİLE BAKIMININ SONA ERDİRİLME NEDENLERİ
• Koruyucu ailenin yükümlülüklerini yerine getirmemesi,
• Çocukla koruyucu aile arasındaki uyumsuzluğun yapılan mesleki çalışmalara rağmen giderilememesi,
• Koruyucu ailenin çocuğa istenilen şekilde bakmadığının belirlenmesi,
• Koruyucu aileye yerleştirilme nedeninin ortadan kalkması,
• Koruyucu ailenin herhangi bir nedenle koruyucu aile olmaktan vazgeçmesi durumlarında görevli sosyal çalışmacının hazırlayacağı sosyal inceleme raporu ile ailenin koruyucu aile sözleşmesi iptal edilerek çocuk aileden geri alınmaktadır.
KORUYUCU AİLE STATÜSÜNÜN İPTALİ
Koruyucu aile statüsünün devam etmesinin sakıncalı olduğu saptanan;
- Çocuğun ihmal ve istismar edildiğinin, kötü muameleye maruz kaldığının belirlenmesi,
- Sosyal ilişkiler açısından toplumun norm ve değerlerine aykırı düşen davranışlarının gözlenmesi,
- Fizik ve ruh sağlığının, çocuğun bakımını etkileyecek derecede bozulmuş olması,
- Çocuğun toplum içinde alacağı konumu olumsuz etkileyecek her hangi bir suçtan ve yüz kızartıcı suçtan ceza alması,
- Periyodik izlemeler ve çocuğun öz ailesi ve yakınlarıyla iletişimini sürdürmesi konularında kolaylık sağlanmaması,
- Mesleki danışmanlık hizmeti ve yönlendirmelere uygun davranılmaması durumlarında koruyucu aileyi izleyen sosyal çalışmacının hazırlayacağı sosyal inceleme raporu Koruyucu Aile Komisyonuna iletilir. Bu durumda Koruyucu Aile Statüsü tümüyle iptal edilmektedir. Komisyonca koruyucu aile statüsü iptal edilen aileye bir daha çocuk verilmemektedir.
KORUYUCU AİLEDEN GERİ ALINAN ÇOCUK
Koruyucu aileden geri alınan çocuk;
-Öncelikle öz ailesi yanına,
-Bunun mümkün veya uygun olmaması durumunda başka bir koruyucu aile yanına yerleştirilmektedir.
-Uygun koruyucu aile bulunamaması halinde çocuk, yaş durumu dikkate alınarak bir kuruluşta bakım altına alınmaktadır.
Koruyucu Aile ve Evlat Edinme Hizmetlerinin odağı, çocuğun aile yanında yetişmesi olduğundan, her ikisinde de ailelerin seçim kriterleri temelde aynıdır. Ancak aile, evlat edinme yolu ile hukuksal bir süreci tamamlayarak velayet hakkını alırken, koruyucu aile sisteminde aile, çocuğun bakım, yetişme ve eğitim sorumluluğunu Devlet ile paylaşmaktadır, çocuğun velayeti biyolojik ailesinde kalmaktadır. Ailelerin hangi kapsamda yer alacaklarına kesin karar vermeleri gerekmektedir. Çünkü, evlat edindirilebilecek çocukların koruyucu aile yanına yerleştirilmeleri mümkün değildir. Koruyucu aile başvuruları ne yazık ki bu hizmetten yararlanabilecek çocuk sayısından çok daha azdır.
