Kültür ve Cografya
Her hangi bir halk topluluğunu, millet yapan kültür değerleridir. Kültür; tarihi süreç içerisinde oluşur, milletler yaşadıkça o da yaşar. Dededen atadan gelen kültürel değerler, yaşayan insanların duygu, düşünce ve yaşantılarıyla şekillenir zaman içerisinde gelişerek bazen de değişerek devam eder. Kültür değerleri hiçbir zaman statik kalmazlar, devamlı değişim halindedirler. Bu değişim çok hızlı olmaz, yıllar bazen de yüzyıllar süreci içinde olur.
Dilimiz, dinimiz, yaşam tarzımız, değer yargılarımız, örf ve adetlerimiz, gelenek ve göreneklerimiz, halk oyunlarımız türkülerimiz, hoyratlarımız, manilerimiz, halk şiirlerimiz, ağıtlarımız, halk hikayelerimiz, ve masallarımız, giyim-kuşam ve takılarımız, çocuk oyunlarımız, atasözü, deyimler, düğün, nişan, sünnet, asker uğurlama törenlerimiz, misafirperverliğimiz, yemeklerimiz, avcılığımız, göçerliğimiz, çiftçiliğimiz, halımız, kilimimiz, tarihi değerlerimiz, mimarimiz, el sanatlarımız kültürümüzü oluşturan yüzlerce başlıktan birkaçıdır. Kültürü geniş kapsamlı olarak ele alırsak; siyasal ve dini örgütlenmeyi, iktisadi üretim ve dağılım sistemini , günlük yaşam kurallarını, ahlak ve adalet sistemini, akrabalık ve aile örgütlenmesi sistemini, sanat felsefe, hatta bilim üretimini de kapsar.
Esas olarak milletin kendine özgü kültür değerleri vardır, ama coğrafi olarak komşu milletler birbirlerinden etkilenerek ortak kültür değerleri de oluşturmuşlardır. Böylece ayrı milletten olsalar ortak kültür değerleri nedeniyle bir millet başka milletle kaynaştır
Bu etkilenme dil, halk müziği ve halk oyunları, gelenek ve görenekler gibi kültürün birçok konusunda olmaktadır. Birkaç örnek vermek istersek. Urfa, Suriye sınırında bir şehir olduğu için bilhassa Akçakale, Harran ve Ceylanpınar ilçeleri- Arap kültüründen etkilenmiştir. Dilimize Arapça kelimeler girmiş, halk müziğimizde ve halk oyunlarımızda Arapça ezgiler girmiştir. Bize komşu yerler de bizden etkilenmiştir. Urfa'da söylenen birçok türkü Halep'te Arapça olarak söylenmektedir. Urfa'da oynanan bir oyun Halep'te de oynanmaktadır. Yine yemekten tutun da tatlılara kadar birçok benzerliklere rastlanmaktadır. Hangi milletten olurlarsa olsunlar aynı coğrafyada yaşayan insanların ortak kültür değerleri vardır. Yüzyıllarca birlikte yaşayan, sevinç ve üzüntüleri paylaşan insanlar için bu tabii bir sonuçtur.
Yine; Artvin yöresinde Kazak, Kars yöresinde Azeri , Trakya'da Bulgar ve Romen, Eğe'de, Yunan, Trabzon'da Rum ezgi ve oyunlarının tesirleri görülür. Bir başka açıdan bakarsak Yunanistan'da da, yemekten müziğe kadar birçok konuda Türk kültür değerlerinin izlerini görmek mümkündür. Yani kültür coğrafyasının sınırları; resmi devlet sınırlarından farklıdır. Devletler sınır çizip coğrafyayı ayırsa da, kültür değerleri biri birinden ayrılmamaktadır.
Herhangi bir coğrafyada şöyle hayali bir daire çizersek, olarak aynı daire içinde kalan insanlar -arasında ayrı milletlerden olsalar da- birbirlerinden etkilendikleri için ortak kültür değerleri oluşturmuşlardır.
Yıllarca Anadolu'da bir arada yaşayan Türkler, Araplar, Kürtler, Süryaniler, Ermeniler, Yahudiler, Rumlar vb. kültürel olarak biri birinden karşılıklı olarak çok etkilenmiş ve kültür alışverişinde bulunmuştur. Bu nedenle dil, masal, hikaye, atasözü, deyim, çocuk oyunları, örf ve adetler, gelenek ve görenekler, türküler, yemekler konusunda birçok ortak değerler bulunmaktadır.
Kültür değerlerindeki karşılıklı etkilenme, hangi kültür değeri daha ileri düzeydeyse, daha hakim ve baskınsa, daha geniş alanda yaygınsa o kültür değeri, diğerini daha çok etkileme şeklinde gerçekleşmektedir. Anadolu toprakları üzerinde yaklaşık bin yıldır Türk kültürünün hakimiyeti söz konusudur, bu nedenle diğer kültürler, Türk kültüründen daha çok etkilenmişlerdir diyebiliriz.
Osmanlı döneminde edebiyat dünyası Fars kültüründen çok etkilenmiştir. Farsça kelime ve terkipler divan edebiyatında kullanılmıştır.
Günümüzde, sinema, televizyon, bilgisayar, internet, telefon gibi medya ve iletişim araçlarının gelişmesi ile kültür coğrafyası çok daha geniş alanları kapsayacak şekilde genişlemiştir. Şimdi artık sınır bölgesindeki ülkeler değil, deniz aşırı ülke kültürü bile insana bir şekilde ulaşmakta ve etkilemektedir. Ülkemizde bunu gözlemlemek için çevremize bakmamız bir yeterlidir.
Bu gün için Amerika ve İngiltere ekonomik, siyasi ve askeri olarak dünya üzerinde hakimiyetlerini sürdürmektedirler. Bu husus beraberinde kültürel hakimiyetlerini de getirmektedir. Bu nedenle dünyada birçok ülke Amerikan ve İngiliz kültürünün tesiri altındadır. Bunlardan biri de Türkiye'dir. Çevremize bir baktığınızda; İngilizce kelimelerden oluşan işyeri isimlerini, içecek ve yiyecek adlarını, İngiliz veya Amerikalı gençler gibi giyinen kulakları küpeli, burun, dudak veya göbeğini delerek (Piercing) takı takmış, göksü, omuzu dövmeli (tattoo), Aman Allahım yerine oh may gad diyen gençleri, ayak üstü (fast food) yemek mekanlarını, çok büyük çapta alışveriş merkezlerini (Gros Market) her gün görmekteyiz.
Bir başka deyişle; batı kültürü dilimize, müziğimize, giyim tarzımıza, davranışlarımıza, yemek kültürümüze kadar hemen her alanda hayatımızın içine girmiştir. Büyük şehirlerden, küçük şehirlere, kasabalara hatta köylere kadar hızla yayılmaktadır.
Her hangi bir halk topluluğunu, millet yapan kültür değerleridir. Kültür; tarihi süreç içerisinde oluşur, milletler yaşadıkça o da yaşar. Dededen atadan gelen kültürel değerler, yaşayan insanların duygu, düşünce ve yaşantılarıyla şekillenir zaman içerisinde gelişerek bazen de değişerek devam eder. Kültür değerleri hiçbir zaman statik kalmazlar, devamlı değişim halindedirler. Bu değişim çok hızlı olmaz, yıllar bazen de yüzyıllar süreci içinde olur.
Dilimiz, dinimiz, yaşam tarzımız, değer yargılarımız, örf ve adetlerimiz, gelenek ve göreneklerimiz, halk oyunlarımız türkülerimiz, hoyratlarımız, manilerimiz, halk şiirlerimiz, ağıtlarımız, halk hikayelerimiz, ve masallarımız, giyim-kuşam ve takılarımız, çocuk oyunlarımız, atasözü, deyimler, düğün, nişan, sünnet, asker uğurlama törenlerimiz, misafirperverliğimiz, yemeklerimiz, avcılığımız, göçerliğimiz, çiftçiliğimiz, halımız, kilimimiz, tarihi değerlerimiz, mimarimiz, el sanatlarımız kültürümüzü oluşturan yüzlerce başlıktan birkaçıdır. Kültürü geniş kapsamlı olarak ele alırsak; siyasal ve dini örgütlenmeyi, iktisadi üretim ve dağılım sistemini , günlük yaşam kurallarını, ahlak ve adalet sistemini, akrabalık ve aile örgütlenmesi sistemini, sanat felsefe, hatta bilim üretimini de kapsar.
Esas olarak milletin kendine özgü kültür değerleri vardır, ama coğrafi olarak komşu milletler birbirlerinden etkilenerek ortak kültür değerleri de oluşturmuşlardır. Böylece ayrı milletten olsalar ortak kültür değerleri nedeniyle bir millet başka milletle kaynaştır
Bu etkilenme dil, halk müziği ve halk oyunları, gelenek ve görenekler gibi kültürün birçok konusunda olmaktadır. Birkaç örnek vermek istersek. Urfa, Suriye sınırında bir şehir olduğu için bilhassa Akçakale, Harran ve Ceylanpınar ilçeleri- Arap kültüründen etkilenmiştir. Dilimize Arapça kelimeler girmiş, halk müziğimizde ve halk oyunlarımızda Arapça ezgiler girmiştir. Bize komşu yerler de bizden etkilenmiştir. Urfa'da söylenen birçok türkü Halep'te Arapça olarak söylenmektedir. Urfa'da oynanan bir oyun Halep'te de oynanmaktadır. Yine yemekten tutun da tatlılara kadar birçok benzerliklere rastlanmaktadır. Hangi milletten olurlarsa olsunlar aynı coğrafyada yaşayan insanların ortak kültür değerleri vardır. Yüzyıllarca birlikte yaşayan, sevinç ve üzüntüleri paylaşan insanlar için bu tabii bir sonuçtur.
Yine; Artvin yöresinde Kazak, Kars yöresinde Azeri , Trakya'da Bulgar ve Romen, Eğe'de, Yunan, Trabzon'da Rum ezgi ve oyunlarının tesirleri görülür. Bir başka açıdan bakarsak Yunanistan'da da, yemekten müziğe kadar birçok konuda Türk kültür değerlerinin izlerini görmek mümkündür. Yani kültür coğrafyasının sınırları; resmi devlet sınırlarından farklıdır. Devletler sınır çizip coğrafyayı ayırsa da, kültür değerleri biri birinden ayrılmamaktadır.
Herhangi bir coğrafyada şöyle hayali bir daire çizersek, olarak aynı daire içinde kalan insanlar -arasında ayrı milletlerden olsalar da- birbirlerinden etkilendikleri için ortak kültür değerleri oluşturmuşlardır.
Yıllarca Anadolu'da bir arada yaşayan Türkler, Araplar, Kürtler, Süryaniler, Ermeniler, Yahudiler, Rumlar vb. kültürel olarak biri birinden karşılıklı olarak çok etkilenmiş ve kültür alışverişinde bulunmuştur. Bu nedenle dil, masal, hikaye, atasözü, deyim, çocuk oyunları, örf ve adetler, gelenek ve görenekler, türküler, yemekler konusunda birçok ortak değerler bulunmaktadır.
Kültür değerlerindeki karşılıklı etkilenme, hangi kültür değeri daha ileri düzeydeyse, daha hakim ve baskınsa, daha geniş alanda yaygınsa o kültür değeri, diğerini daha çok etkileme şeklinde gerçekleşmektedir. Anadolu toprakları üzerinde yaklaşık bin yıldır Türk kültürünün hakimiyeti söz konusudur, bu nedenle diğer kültürler, Türk kültüründen daha çok etkilenmişlerdir diyebiliriz.
Osmanlı döneminde edebiyat dünyası Fars kültüründen çok etkilenmiştir. Farsça kelime ve terkipler divan edebiyatında kullanılmıştır.
Günümüzde, sinema, televizyon, bilgisayar, internet, telefon gibi medya ve iletişim araçlarının gelişmesi ile kültür coğrafyası çok daha geniş alanları kapsayacak şekilde genişlemiştir. Şimdi artık sınır bölgesindeki ülkeler değil, deniz aşırı ülke kültürü bile insana bir şekilde ulaşmakta ve etkilemektedir. Ülkemizde bunu gözlemlemek için çevremize bakmamız bir yeterlidir.
Bu gün için Amerika ve İngiltere ekonomik, siyasi ve askeri olarak dünya üzerinde hakimiyetlerini sürdürmektedirler. Bu husus beraberinde kültürel hakimiyetlerini de getirmektedir. Bu nedenle dünyada birçok ülke Amerikan ve İngiliz kültürünün tesiri altındadır. Bunlardan biri de Türkiye'dir. Çevremize bir baktığınızda; İngilizce kelimelerden oluşan işyeri isimlerini, içecek ve yiyecek adlarını, İngiliz veya Amerikalı gençler gibi giyinen kulakları küpeli, burun, dudak veya göbeğini delerek (Piercing) takı takmış, göksü, omuzu dövmeli (tattoo), Aman Allahım yerine oh may gad diyen gençleri, ayak üstü (fast food) yemek mekanlarını, çok büyük çapta alışveriş merkezlerini (Gros Market) her gün görmekteyiz.
Bir başka deyişle; batı kültürü dilimize, müziğimize, giyim tarzımıza, davranışlarımıza, yemek kültürümüze kadar hemen her alanda hayatımızın içine girmiştir. Büyük şehirlerden, küçük şehirlere, kasabalara hatta köylere kadar hızla yayılmaktadır.
