Doğal ve toplumsal olguların mekaniğin yasalarıyla açıklanabileceğini sanan maddecilik anlayışı. Özellikle XVII. ve XVIII. yüzyıl maddeciliği bu yapıdadır ve bu adla anılır. Bu yüzyıllarda yer ve gök mekaniği pek gelişmiş ve bütün bilimleri olduğu gibi maddeciliği de önemli ölçüde etkilemişti. Kaldı ki İngiliz fizikçisi Newton'un mekaniğin yasalarını ortaya koymasından yüzyıllarca önce de İ.Ö. V. yüzyıllarda, Abdera düşünürleri adıyla anılan Leukippos'la Demokritos'un maddecilikleri spekülatif bir mekanikçilik taşıyordu.
Daha sonra Epikuros'un ve onun Romalı izdaşı Lukretius'un maddecilikleri ele mekanikçiydi. Bunlardan esinlenen Gassendi ve Bacon gibi bilginler de mekanikçi bir anlayış geliştirmişlerdi. Descartes evreni kocaman bir makine olarak görüyor, Hobbes canlı doğayla cansız doğayı bir ve aynı sayarak mekanik nedenlerle açıklıyor ve tanrıyı bile "doğal nedenlerin en üstünü" sayarak doğalaştırıyordu. Hobbes'a göre evrende her şey —maddesel, ruhsal, insansal. toplumsal her şey— doğal ve bundan ötürü de maddesel nedenlerle belirlenmişti.
Ruh, irade vb. gibi maddesel olmayan tasarımlar boş ve temelsiz önyargılardı; evrende bütün olup bitenleri bu gibi tasarımlardan ve düşlerden kurtararak matematikte olduğu gibi zorunlu şemalara bağlamak bilimin ödevi olmalıydı. Mekanik yasalara göre kurduğumuz ve işlettiğimiz bir makinenin artık nasıl işleyeceğini ve neler üreteceğini önceden bilebilirsek, öylece, evrensel belirlenişin tek kaynağı olan maddesel nedenleri de bilmekle geleceği önceden bilebilir ve ona —tıpkı bir makinede olduğu gibi— önceden dilediğimiz yönü verebilirdik.
İşte bu anlayış katıksız bir mekanikçi maddecilik anlayışıydı. Newton'un mekaniği bütün bu spekülatif mekanikçi maddecilik anlayışlarına bilimsel bir yön verdi ve bilimsel mekanikçi maddecilik anlayışını doğurdu. Bu yeni anlayışın temsilcileri de başta Diderct, La Mettrie, Baron d'Holbach, Helvetius olmak üzere XVIII. yüzyıl Fransız mekanikçi maddecileridir.
Mekanikçi maddecilik, evreni maddesel bir temele oturtmak ve bunun da mekanik yer değiştirme devimiyle ve makinelerde olduğu gibi zorunlu bir nedensellik süreci içinde işlediğini ileri sürmek demektir. Buysa düşünceyi sınırlandırır, bütün süreçleri ve bütün devim biçimlerini mekanik devime indirgemekle organik özelliklerin ve toplumsal yasaların anlaşılmasına engel olur. Mekanik ve matematiğin evreni tümüyle bilmek için yeterli ilkeleri sunduğu sanısı, mekanikçi maddeciliğin başlıca yanılgısıdır.
Daha sonra Epikuros'un ve onun Romalı izdaşı Lukretius'un maddecilikleri ele mekanikçiydi. Bunlardan esinlenen Gassendi ve Bacon gibi bilginler de mekanikçi bir anlayış geliştirmişlerdi. Descartes evreni kocaman bir makine olarak görüyor, Hobbes canlı doğayla cansız doğayı bir ve aynı sayarak mekanik nedenlerle açıklıyor ve tanrıyı bile "doğal nedenlerin en üstünü" sayarak doğalaştırıyordu. Hobbes'a göre evrende her şey —maddesel, ruhsal, insansal. toplumsal her şey— doğal ve bundan ötürü de maddesel nedenlerle belirlenmişti.
Ruh, irade vb. gibi maddesel olmayan tasarımlar boş ve temelsiz önyargılardı; evrende bütün olup bitenleri bu gibi tasarımlardan ve düşlerden kurtararak matematikte olduğu gibi zorunlu şemalara bağlamak bilimin ödevi olmalıydı. Mekanik yasalara göre kurduğumuz ve işlettiğimiz bir makinenin artık nasıl işleyeceğini ve neler üreteceğini önceden bilebilirsek, öylece, evrensel belirlenişin tek kaynağı olan maddesel nedenleri de bilmekle geleceği önceden bilebilir ve ona —tıpkı bir makinede olduğu gibi— önceden dilediğimiz yönü verebilirdik.
İşte bu anlayış katıksız bir mekanikçi maddecilik anlayışıydı. Newton'un mekaniği bütün bu spekülatif mekanikçi maddecilik anlayışlarına bilimsel bir yön verdi ve bilimsel mekanikçi maddecilik anlayışını doğurdu. Bu yeni anlayışın temsilcileri de başta Diderct, La Mettrie, Baron d'Holbach, Helvetius olmak üzere XVIII. yüzyıl Fransız mekanikçi maddecileridir.
Mekanikçi maddecilik, evreni maddesel bir temele oturtmak ve bunun da mekanik yer değiştirme devimiyle ve makinelerde olduğu gibi zorunlu bir nedensellik süreci içinde işlediğini ileri sürmek demektir. Buysa düşünceyi sınırlandırır, bütün süreçleri ve bütün devim biçimlerini mekanik devime indirgemekle organik özelliklerin ve toplumsal yasaların anlaşılmasına engel olur. Mekanik ve matematiğin evreni tümüyle bilmek için yeterli ilkeleri sunduğu sanısı, mekanikçi maddeciliğin başlıca yanılgısıdır.