Mesir Macunu
Mesir macununun genel özellikleri, hoş lezzeti ve kokusudur. Vucuda kuvvet, kalbe ferahlık verir, dimağı kuvvetlendirir, dikkati arttirir, siniri yatıştırır, nefes darlığı, başdönmesi, sırt, belağrısı, siyatik, romatizmaya iyi gelir, kanı temizler, göğsü yumuşatır, idrar zorluğunu giderir, iştah açar.
Genel halk kitleleri arasında rağbet kazanan Mesir Macununun halkın inanışlarına göre şu faydaları olduğu söylenir: Macundan yiyen kimseyi bir yıl boyunca zehirli hayvanların sokmayacağına inanılır. Nevruz günü en ağır hastalar bile yese iyi olurlar. Macunu yiyen gelinlik çağındaki kızların, o yıl içinde evleneceklerine inanılır. Çocuğu olmayanların, bu macundan yedikleri taktirde çocukları olacaklarına inanılır. Çocuk hastalıklarına da faydalı olduğu söylenir.
Mesir sözcüğü, seyir edilecek, gezilecek yer, gezinti yeri anlamına gelmekle birlikte ismini verdiği macundan dolayı bambaşka bir anlam taşımaktadır.
Mesir Macunun Mucidinin 15. Yüzyılın ikinci yarısında Denizli’nin Buldan İlçesine bağlı Sarı Mahmutlu köyünde doğduğu kabul edilen, soyu Haydar oğlu Kılıç Bey oğlu Mustafa’ya dayanan “Merkez Efendi” olduğu görülmektedir.
Merkez Efendi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Yavuz Sultan Selim’in eşi Hafza Sultan’ın eşinin anısına yaptırdığı cami ve külliyesinin başına tayin edilir. Merkez Efendi burada bir de DARÜŞŞİFA yaptırılmasını ister.
DARÜŞŞİFA’nın inşaasından kısa bir süre sonra, Hafza Sultan hastalanır. Bu hastalığı Muslihiddin Merkez Efendi tarafından “Mesir” ile tedavi edilir. Adını İbn-i Sina’nın mesr-o sitos adıyla meşhur panzehirinden alan baharatlardan imal edilen bu karışım vasıtasıy Hafza Sultan şifa bulmuştur.
Her sene DARÜŞŞİFA’daki muhtaç hastalar için Mesir hazırlanması, macunun “Nevruz-ı Sultani”de yapılması, Mesirin hekimbaşı nezaretinde pişirilmesi, artan macunun şehirdeki muhtaçlara dağıtılması şeklindeki şartlarla, tahminen 1540 yılından itibaren halka Mesir Macunu dağıtılmaya başlamasıyla Mesir Şenlikleri de ortaya çıkmıştır. 21-22 Mart Nevruz-ı Sultani gününde saçılan macundan alabilmek için çevreden insanlar şehre akın etmişler ve Manisa’da adeta bir panayır oluşmuştur.
Mesir mâcunu, 41 çeşit şifâlı nebât ve baharat karışımından yapılır. Bunların isimleri ve özellikleri şöyledir:
Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır.
Çivit: Halk arasında kabakulak ve pnömorinde kullanılır. Çöpçün: Hemoroit ve egzamada kullanılır.
Çörekotu: Gaz söktürücü.
Dar-ı fülfül: Öksürük kesici ve bedeni ısıtıcı olarak kullanılır.
Hardal tohumu: İştah açıcı ve mîdeyi yatıştırıcı olarak kullanılır.
Havlıcan: Öksürük kesici ve ağız kokusunu gidericidir.
Hıyarşenbe: Müshil olarak kullanılmaktadır.
Hindistancevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mîde ağrılarına iyi gelir.
Hindistançiçeği: Hazım kolaylaştırıcıdır.
Kakule: Lezzet verici, iştah açıcı.
Kalbarda: Mîde ağrılarına iyi gelir.
Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.
Karanfil: Ağız kokusunu giderici, diş çürüklerinde ve diş ağrılarında kullanılır.
Kebabiye: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
Kimyon: İştah açıcı, gaz söktürücü ve terletici olarak kullanılır.
Kırım tartar: Kaşıntılı deri hastalıklarında kullanılır.
Kişniş: Gaz söktürücü ve iştah açıcıdır.
Limon tuzu: Mâcunun fazla tatlı etkisini hafifletmek için kullanılır.
Ma-i leziz: Kalıcı tatlılık sağlar.
Meyan balı: Öksürük kesici, idrar arttırıcı olarak kullanılır.
Portakal kabuğu: Mîdeyi uyarıcı, koku verici olarak kullanılır.
Revan kökü: Laksatif ve hemoroit tedâvisinde kullanılır.
Safran: Çarpıntı giderici ve ferahlık verici.
Sakız: Mîdeyi rahatlatıcı ve nefes darlığında öksürük gidericidir.
Sarı halile: İştah kesici olarak kullanılır.
Sinameki: Müshil olarak kullanılır.
Şamlı ve şaşlı: Kadın hastalıklarına iyi gelir.
Şeker: Mâcunun kıvamını veren ve tatlandıran ana maddedir.
Resene: Mîde rahatlatıcı ve gaz söktürücü.
Tarçın: Kabızlığı ve karın ağrılarını giderir.
Tarçın çiçeği: Koku özelliği için kullanılır.
Teke mersini: Mâcun terkibinin daha değişik kokması için kullanılır.
Tiryak: İlk çağlardan beri her derde devâ olarak kullanılan muhtelif maddelerden meydana gelmiş bir terkiptir.
Ud-ül-kahar: Diş ağrısı ve diş nezlesine karşı kullanılır.
Vanilya: Uyarıcı, olarak bilinir.
Yeni bahar: Kuvvet verici olarak mâcunlara konulur.
Zencefil: Nefes darlığı, soğuk algınlığı ve astıma karşı kullanılır.
Zerde çöp: Kuvvet verici ve mîdeyi koruyucudur. Zulumba: Mîde rahatsızlıklarında ve hemoroitte kullanılır.
Mesir macununun genel özellikleri, hoş lezzeti ve kokusudur. Vucuda kuvvet, kalbe ferahlık verir, dimağı kuvvetlendirir, dikkati arttirir, siniri yatıştırır, nefes darlığı, başdönmesi, sırt, belağrısı, siyatik, romatizmaya iyi gelir, kanı temizler, göğsü yumuşatır, idrar zorluğunu giderir, iştah açar.
Genel halk kitleleri arasında rağbet kazanan Mesir Macununun halkın inanışlarına göre şu faydaları olduğu söylenir: Macundan yiyen kimseyi bir yıl boyunca zehirli hayvanların sokmayacağına inanılır. Nevruz günü en ağır hastalar bile yese iyi olurlar. Macunu yiyen gelinlik çağındaki kızların, o yıl içinde evleneceklerine inanılır. Çocuğu olmayanların, bu macundan yedikleri taktirde çocukları olacaklarına inanılır. Çocuk hastalıklarına da faydalı olduğu söylenir.
Mesir sözcüğü, seyir edilecek, gezilecek yer, gezinti yeri anlamına gelmekle birlikte ismini verdiği macundan dolayı bambaşka bir anlam taşımaktadır.
Mesir Macunun Mucidinin 15. Yüzyılın ikinci yarısında Denizli’nin Buldan İlçesine bağlı Sarı Mahmutlu köyünde doğduğu kabul edilen, soyu Haydar oğlu Kılıç Bey oğlu Mustafa’ya dayanan “Merkez Efendi” olduğu görülmektedir.
Merkez Efendi, Kanuni Sultan Süleyman’ın annesi Yavuz Sultan Selim’in eşi Hafza Sultan’ın eşinin anısına yaptırdığı cami ve külliyesinin başına tayin edilir. Merkez Efendi burada bir de DARÜŞŞİFA yaptırılmasını ister.
DARÜŞŞİFA’nın inşaasından kısa bir süre sonra, Hafza Sultan hastalanır. Bu hastalığı Muslihiddin Merkez Efendi tarafından “Mesir” ile tedavi edilir. Adını İbn-i Sina’nın mesr-o sitos adıyla meşhur panzehirinden alan baharatlardan imal edilen bu karışım vasıtasıy Hafza Sultan şifa bulmuştur.
Her sene DARÜŞŞİFA’daki muhtaç hastalar için Mesir hazırlanması, macunun “Nevruz-ı Sultani”de yapılması, Mesirin hekimbaşı nezaretinde pişirilmesi, artan macunun şehirdeki muhtaçlara dağıtılması şeklindeki şartlarla, tahminen 1540 yılından itibaren halka Mesir Macunu dağıtılmaya başlamasıyla Mesir Şenlikleri de ortaya çıkmıştır. 21-22 Mart Nevruz-ı Sultani gününde saçılan macundan alabilmek için çevreden insanlar şehre akın etmişler ve Manisa’da adeta bir panayır oluşmuştur.
Mesir mâcunu, 41 çeşit şifâlı nebât ve baharat karışımından yapılır. Bunların isimleri ve özellikleri şöyledir:
Anason: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır.
Çivit: Halk arasında kabakulak ve pnömorinde kullanılır. Çöpçün: Hemoroit ve egzamada kullanılır.
Çörekotu: Gaz söktürücü.
Dar-ı fülfül: Öksürük kesici ve bedeni ısıtıcı olarak kullanılır.
Hardal tohumu: İştah açıcı ve mîdeyi yatıştırıcı olarak kullanılır.
Havlıcan: Öksürük kesici ve ağız kokusunu gidericidir.
Hıyarşenbe: Müshil olarak kullanılmaktadır.
Hindistancevizi ve beşbase: Kaynatılmış suyu mîde ağrılarına iyi gelir.
Hindistançiçeği: Hazım kolaylaştırıcıdır.
Kakule: Lezzet verici, iştah açıcı.
Kalbarda: Mîde ağrılarına iyi gelir.
Karabiber: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.
Karanfil: Ağız kokusunu giderici, diş çürüklerinde ve diş ağrılarında kullanılır.
Kebabiye: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
Kimyon: İştah açıcı, gaz söktürücü ve terletici olarak kullanılır.
Kırım tartar: Kaşıntılı deri hastalıklarında kullanılır.
Kişniş: Gaz söktürücü ve iştah açıcıdır.
Limon tuzu: Mâcunun fazla tatlı etkisini hafifletmek için kullanılır.
Ma-i leziz: Kalıcı tatlılık sağlar.
Meyan balı: Öksürük kesici, idrar arttırıcı olarak kullanılır.
Portakal kabuğu: Mîdeyi uyarıcı, koku verici olarak kullanılır.
Revan kökü: Laksatif ve hemoroit tedâvisinde kullanılır.
Safran: Çarpıntı giderici ve ferahlık verici.
Sakız: Mîdeyi rahatlatıcı ve nefes darlığında öksürük gidericidir.
Sarı halile: İştah kesici olarak kullanılır.
Sinameki: Müshil olarak kullanılır.
Şamlı ve şaşlı: Kadın hastalıklarına iyi gelir.
Şeker: Mâcunun kıvamını veren ve tatlandıran ana maddedir.
Resene: Mîde rahatlatıcı ve gaz söktürücü.
Tarçın: Kabızlığı ve karın ağrılarını giderir.
Tarçın çiçeği: Koku özelliği için kullanılır.
Teke mersini: Mâcun terkibinin daha değişik kokması için kullanılır.
Tiryak: İlk çağlardan beri her derde devâ olarak kullanılan muhtelif maddelerden meydana gelmiş bir terkiptir.
Ud-ül-kahar: Diş ağrısı ve diş nezlesine karşı kullanılır.
Vanilya: Uyarıcı, olarak bilinir.
Yeni bahar: Kuvvet verici olarak mâcunlara konulur.
Zencefil: Nefes darlığı, soğuk algınlığı ve astıma karşı kullanılır.
Zerde çöp: Kuvvet verici ve mîdeyi koruyucudur. Zulumba: Mîde rahatsızlıklarında ve hemoroitte kullanılır.
