MÖ VI. Yüzyıldan MS XI. Yüzyıla Kadar Türkiye
a) Persler Dönemi:
Med Devleti iran ın batısında MÖ 700 de Keyaksar tarafından kurulmuştur. Başkentleri Ekbatan dır Mezopotamya da Asur topraklarını ve Kızılırmağa kadar Anadolu yu ülkelerine katan Medler Lidyalılarla da savaştılar. Bir süre sonra, Medlere karşı ayaklanan Persler iran da yönetimi ele geçirdiler (MÖ 550).
Pers Devletinin kurucusu II. Kiros tur. Onun zamanında Pers imparatorluğu, Batıda Ege kıyılarına, doğuda Hindistana, güneyde de Mezopotamya ya kadar genişledi. Yerine geçen oğlu Kambiz Mısır ı ele geçirdi. Kambiz den sonra başa geçen Darius zamanında Pers orduları, boğazları geçerek Trakya ve Makedonya yı ele geçirdi. Bundan sonra Yunanlılar la Persler arasında uzun süre devam edecek olan bir savaş dönemi başladı. Nihayet Makedonya kralı iskender (MÖ 334) çıktığı Asya seferinde Pers ordularını birkaç defa yenilgiye uğratıp, Pers devletine son verdi (MÖ 331)
b)İskender imparatorluğu Dönemi:
Makedonyalı Büyük iskender in fetihleriyle, Roma imparatorluğu nun Ortadoğuya hâkim oluşu arasındaki tarihî döneme Helenistik Devir denir Makedonya kralı II. şlip Yunanistan ı işgal edip Yunan şehir Devletleri arasındaki anlaşmazlıkları ortadan kaldırarak Helen Birliğini kurdu. Yapacağı Asya seferinin hazırlıklarını sürdürürken öldürüldü (MÖ 336). Yerine geçen oğlu iskender babasının Asya Seferi projesini gerçekleştirmek için MÖ 334 ilkbahar ında Çanakkale Boğazı ndan Anadolu ya geçti. Anadolu da Persler i birkaç defa yendikten sonra Suriye ve Mısır ı işgal etti. iran daki Pers Devleti ni yıkarak Hindistan a kadar ilerledi. Buradan geri dönüp Arabistan ın fethine hazırlanırken MÖ 323 yılında Babil de öldü. Onun ani ölümü ile imparatorluğu generalleri arasında paylaşıldı ve yeni devletler ortaya çıktı.
Bunlar;
- Mısır da Ptolemeler Krallığı (MÖ 321-30),
- Trakya ve Batı Anadolu dan Hindistan a kadar uzanan topraklarda Selevkoslar Krallığı (MÖ 321-64),
- Makedonya da Antiganitler Krallığı dır (MÖ 279-168).
Selevkoslar Krallığı zayışayınca topraklarında yerel devletler kurulmuştur. Bunlar; Bitinya Krallığı, Kapadokya Krallığı, Bergama Krallığı ve Pontus Krallığı dır. Bergama Krallığı, devrinin bilim ve sanatının zirvesine çıkmıştır. Zeus tapınağı yanında, Asklepion Sağlık Merkezi ve 200.000 cilt kitap bulunduran kütüphanesi ile önemli sağlık ve kültür merkezlerinden biri olmuştur. Parşömen kâğıdının icadı ve üretimi
de Bergama ya aittir. Arşimed ve öklid gibi bilim adamları bu devirde yetişmişlerdir. Anadoluda oluşan bu uygarlık daha sonraki dönemlerde Roma nın kültür ve sanatını etkilemiştir. Bu krallıklar bir süre sonra Roma egemenliğine girmiştir.
c) Roma imparatorluğu Dönemi:
Romalıların anavatanı italya Yarımadası dır. Roma MÖ 753 yılında Romulus adında birisi tarafından kurulmuştur. Anadolu dan geldikleri tahmin edilen Etrüskler uzun zaman Roma ya hakim oldular. Etrüsklerin güçten düşmesiyle Romalılar, Etrüsk kralını kovarak Cumhuriyet idaresini kurdular (MÖ VI. yy sonu).
Cumhuriyet döneminde Roma nın sınırları çok genişledi. MÖ III. yüzyılda Romalılar önce italya Yarımadası na hâkim oldular. Kartacılarla giriştikleri Pön savaşlarını kazanarak Kuzeybatı Afrika yı Roma ya bağladılar. Batı Akdeniz i ele geçirdikten sonra doğuya dönen Roma, Makedonya, Suriye ve Mısır ı zaptederek Akdeniz in fethini tamamladı. Uzun süren savaşlar birtakım sosyal sorunları da beraberinde getirdi. iktidarı elinde bulunduran patriciler (asiller) çok zenginleşmişler, plebler (asil olmayan Romalılar) ekonomik zorluklar içine düşmüşlerdi. italyan köylüleri ve köleler isyan etti. isyanlar kanlı bir şekilde bastırılmasına rağmen, karışıklıklar durdurulamadı. Bu durumdan yararlanarak imparator olmaya kalkışan Sezar, Cumhuriyetçiler tarafından öldürüldü (MÖ 44) (Resim 2.13). Ancak Cumhuriyet in yıkılması önlenemedi. iktidarı ele geçiren Sezar ın yeğeni Oktavianus ülkede huzur ve barışı sağlayarak kendisini imparator kabul ettirdi. Böylece Roma da Cumhuriyet Devri sona erip, imparatorluk devri başladı. Augustus (Kutsal) unvanını alan Oktavianus un koyduğu ilkeler doğrultusunda Roma ikiyüz yıl kadar yönetildi. Tarım ve ticaret büyük ölçüde gelişti. MS III. yüzyılda Roma sarsılmaya başladı. Dış saldırılar ve iç ayaklanmalar devleti güç duruma düşürdü. Diğer taraftan bütün baskılara rağmen Hristiyanlık ülkede yayılıyordu. Diocletianus devrinde dörtlü bir idare kuruldu. imparatorluk, merkezleri Milano ve izmit olmak üzere iki bölgeye ayrıldı. Her bölgenin başına bir imparator ve Sezar unvanını taşıyan yardımcılar tayin edildi. Diocletianus tan sonra imparator ve Sezarlar arasında mücadele başlayarak, iç savaşlar çıktı. MS 313 yılında Hristiyanlık serbest bırakıldı. 325 de iznik te toplanan konsilde (dini meclis) yeni incil yazıldı. 381 yılında Hristiyanlık Roma nın resmî dini olarak kabul edildi. Gittikçe gücünü ve birliğini kaybeden Roma 395 yılında Doğu (Başkenti istanbul) ve Batı (Başkenti Roma) olmak üzere ikiye ayrıldı (Harita 2.5). Batı Roma Kavimler Göçü sonunda MS 476 yılında yıkıldı. Doğu (Bizans) ise 1453 de Osmanlı Devleti tarafından ortadan kaldırıldı.Roma imparatorluğu döneminden günümüze kalan eserler arasında istanbul da Bozdoğan (Valens) Su Kemeri, Çemberlitaş, Sultanahmet teki Dikilitaş, Ankara da Roma Hamamı yer almaktadır.
d) Bizans imparatorluğu Dönemi:
Bizans, Roma imparatorluğu nun ikiye ayrılmasından sonra, merkezi istanbul olan Doğu kısmının adıdır. Bizans imparatorluğu nda on iki sülale hüküm sürdü. imparator Justinianos (Jüstinyen) zamanında Akdeniz, Bizans gölü hâline geldi. istanbul daki Ayasofya Kilisesi nin yapılması, Akdeniz in Bizans şlosuna açılması,
Roma hukukunun ihyası onun önemli hizmetleridir . Özellikle Türklerin Anadolu ya geldiği XI. yüzyıldan itibaren hızla toprak kaybederek küçülen Bizans imparatorluğu na 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet son verdi. Bu döneme ait en önemli merkez istanbul dur. istanbul da bulunan Bizans eserlerinin en önemlileri Ayasofya ile Aya irini, Hora Sergios (Kariye Camii) ve Baküs kiliseleridir.
a) Persler Dönemi:
Med Devleti iran ın batısında MÖ 700 de Keyaksar tarafından kurulmuştur. Başkentleri Ekbatan dır Mezopotamya da Asur topraklarını ve Kızılırmağa kadar Anadolu yu ülkelerine katan Medler Lidyalılarla da savaştılar. Bir süre sonra, Medlere karşı ayaklanan Persler iran da yönetimi ele geçirdiler (MÖ 550).
Pers Devletinin kurucusu II. Kiros tur. Onun zamanında Pers imparatorluğu, Batıda Ege kıyılarına, doğuda Hindistana, güneyde de Mezopotamya ya kadar genişledi. Yerine geçen oğlu Kambiz Mısır ı ele geçirdi. Kambiz den sonra başa geçen Darius zamanında Pers orduları, boğazları geçerek Trakya ve Makedonya yı ele geçirdi. Bundan sonra Yunanlılar la Persler arasında uzun süre devam edecek olan bir savaş dönemi başladı. Nihayet Makedonya kralı iskender (MÖ 334) çıktığı Asya seferinde Pers ordularını birkaç defa yenilgiye uğratıp, Pers devletine son verdi (MÖ 331)
b)İskender imparatorluğu Dönemi:
Makedonyalı Büyük iskender in fetihleriyle, Roma imparatorluğu nun Ortadoğuya hâkim oluşu arasındaki tarihî döneme Helenistik Devir denir Makedonya kralı II. şlip Yunanistan ı işgal edip Yunan şehir Devletleri arasındaki anlaşmazlıkları ortadan kaldırarak Helen Birliğini kurdu. Yapacağı Asya seferinin hazırlıklarını sürdürürken öldürüldü (MÖ 336). Yerine geçen oğlu iskender babasının Asya Seferi projesini gerçekleştirmek için MÖ 334 ilkbahar ında Çanakkale Boğazı ndan Anadolu ya geçti. Anadolu da Persler i birkaç defa yendikten sonra Suriye ve Mısır ı işgal etti. iran daki Pers Devleti ni yıkarak Hindistan a kadar ilerledi. Buradan geri dönüp Arabistan ın fethine hazırlanırken MÖ 323 yılında Babil de öldü. Onun ani ölümü ile imparatorluğu generalleri arasında paylaşıldı ve yeni devletler ortaya çıktı.
Bunlar;
- Mısır da Ptolemeler Krallığı (MÖ 321-30),
- Trakya ve Batı Anadolu dan Hindistan a kadar uzanan topraklarda Selevkoslar Krallığı (MÖ 321-64),
- Makedonya da Antiganitler Krallığı dır (MÖ 279-168).
Selevkoslar Krallığı zayışayınca topraklarında yerel devletler kurulmuştur. Bunlar; Bitinya Krallığı, Kapadokya Krallığı, Bergama Krallığı ve Pontus Krallığı dır. Bergama Krallığı, devrinin bilim ve sanatının zirvesine çıkmıştır. Zeus tapınağı yanında, Asklepion Sağlık Merkezi ve 200.000 cilt kitap bulunduran kütüphanesi ile önemli sağlık ve kültür merkezlerinden biri olmuştur. Parşömen kâğıdının icadı ve üretimi
de Bergama ya aittir. Arşimed ve öklid gibi bilim adamları bu devirde yetişmişlerdir. Anadoluda oluşan bu uygarlık daha sonraki dönemlerde Roma nın kültür ve sanatını etkilemiştir. Bu krallıklar bir süre sonra Roma egemenliğine girmiştir.
c) Roma imparatorluğu Dönemi:
Romalıların anavatanı italya Yarımadası dır. Roma MÖ 753 yılında Romulus adında birisi tarafından kurulmuştur. Anadolu dan geldikleri tahmin edilen Etrüskler uzun zaman Roma ya hakim oldular. Etrüsklerin güçten düşmesiyle Romalılar, Etrüsk kralını kovarak Cumhuriyet idaresini kurdular (MÖ VI. yy sonu).
Cumhuriyet döneminde Roma nın sınırları çok genişledi. MÖ III. yüzyılda Romalılar önce italya Yarımadası na hâkim oldular. Kartacılarla giriştikleri Pön savaşlarını kazanarak Kuzeybatı Afrika yı Roma ya bağladılar. Batı Akdeniz i ele geçirdikten sonra doğuya dönen Roma, Makedonya, Suriye ve Mısır ı zaptederek Akdeniz in fethini tamamladı. Uzun süren savaşlar birtakım sosyal sorunları da beraberinde getirdi. iktidarı elinde bulunduran patriciler (asiller) çok zenginleşmişler, plebler (asil olmayan Romalılar) ekonomik zorluklar içine düşmüşlerdi. italyan köylüleri ve köleler isyan etti. isyanlar kanlı bir şekilde bastırılmasına rağmen, karışıklıklar durdurulamadı. Bu durumdan yararlanarak imparator olmaya kalkışan Sezar, Cumhuriyetçiler tarafından öldürüldü (MÖ 44) (Resim 2.13). Ancak Cumhuriyet in yıkılması önlenemedi. iktidarı ele geçiren Sezar ın yeğeni Oktavianus ülkede huzur ve barışı sağlayarak kendisini imparator kabul ettirdi. Böylece Roma da Cumhuriyet Devri sona erip, imparatorluk devri başladı. Augustus (Kutsal) unvanını alan Oktavianus un koyduğu ilkeler doğrultusunda Roma ikiyüz yıl kadar yönetildi. Tarım ve ticaret büyük ölçüde gelişti. MS III. yüzyılda Roma sarsılmaya başladı. Dış saldırılar ve iç ayaklanmalar devleti güç duruma düşürdü. Diğer taraftan bütün baskılara rağmen Hristiyanlık ülkede yayılıyordu. Diocletianus devrinde dörtlü bir idare kuruldu. imparatorluk, merkezleri Milano ve izmit olmak üzere iki bölgeye ayrıldı. Her bölgenin başına bir imparator ve Sezar unvanını taşıyan yardımcılar tayin edildi. Diocletianus tan sonra imparator ve Sezarlar arasında mücadele başlayarak, iç savaşlar çıktı. MS 313 yılında Hristiyanlık serbest bırakıldı. 325 de iznik te toplanan konsilde (dini meclis) yeni incil yazıldı. 381 yılında Hristiyanlık Roma nın resmî dini olarak kabul edildi. Gittikçe gücünü ve birliğini kaybeden Roma 395 yılında Doğu (Başkenti istanbul) ve Batı (Başkenti Roma) olmak üzere ikiye ayrıldı (Harita 2.5). Batı Roma Kavimler Göçü sonunda MS 476 yılında yıkıldı. Doğu (Bizans) ise 1453 de Osmanlı Devleti tarafından ortadan kaldırıldı.Roma imparatorluğu döneminden günümüze kalan eserler arasında istanbul da Bozdoğan (Valens) Su Kemeri, Çemberlitaş, Sultanahmet teki Dikilitaş, Ankara da Roma Hamamı yer almaktadır.
d) Bizans imparatorluğu Dönemi:
Bizans, Roma imparatorluğu nun ikiye ayrılmasından sonra, merkezi istanbul olan Doğu kısmının adıdır. Bizans imparatorluğu nda on iki sülale hüküm sürdü. imparator Justinianos (Jüstinyen) zamanında Akdeniz, Bizans gölü hâline geldi. istanbul daki Ayasofya Kilisesi nin yapılması, Akdeniz in Bizans şlosuna açılması,
Roma hukukunun ihyası onun önemli hizmetleridir . Özellikle Türklerin Anadolu ya geldiği XI. yüzyıldan itibaren hızla toprak kaybederek küçülen Bizans imparatorluğu na 1453 yılında Fatih Sultan Mehmet son verdi. Bu döneme ait en önemli merkez istanbul dur. istanbul da bulunan Bizans eserlerinin en önemlileri Ayasofya ile Aya irini, Hora Sergios (Kariye Camii) ve Baküs kiliseleridir.
