Neden Uyuruz?
Neden uyuduğumuz ya da uykunun tam olarak ne işe yaradığı, henüz kesin yanıtları bulunamamış ama üzerinde birçok farklı varsayım üretilmiş sorular. Bu varsayımları iki temel gruba ayırabiliriz.
Uykunun güçlendirici etkisi
ve
Uykunun uyum sağlatıcı etkisi
2.1. Uykunun Güçlendirici Etkisi
Bu gruptaki tezlerden birine göre, yavaş dalga uykusu sırasında birçok beyin hücresinin etkinliğinin azalması, beyne kendisini toparlama ve onarma şansı veriyor.
Ne var ki, REM uykusu söz konusu olduğunda birçok hücre uyanıkken olduğu kadar etkin olduğundan bu varsayım pek kabul edilebilir sayılmıyor. REM sırasında asetilkolin içeren sinir hücresi grupları etkin hale geçiyor. Bununla birlikte, REM uykusu sırasında norepinefrin, serotonin ve histamin gibi nörotransmiterlerin salgılanmasının durmasıyla reseptörlerin dinlenmesi ve duyarlılıklarına yeniden kavuşması da bu tezi güçlendiriyor. Bu nörotransmiterler, amin grubu içerdikleri için bunlara monoaminler de denir. Monoaminler, beyinde yeni bağlantılar yapmakta da görev alıyorlar. Bunların salgılanmasının durmasıyla, REM uykusu sırasında beyin hücrelerinin yoğun etkinliği sonucu yanlışlıkla beyindeki bağlantıların değişmesi de önlenmiş oluyor.
Kimi araştırmacılarsa, REM uykusunun belleğe katkıları olduğu görüşünde. Ancak bu konuda yapılan araştırmalar, bellek ve uyku arasındaki ilişkiyle ilgili henüz sağlam kanıtlar ortaya koyabilmiş değil. Beyin hasarı nedeniyle ya da ilaçla REM uykusundan yoksun kalanların aynı bellek performansı gösterebildikleri gözlenmiş. Bununla birlikte, uykudan yoksunluğun bir konuda yoğunlaşmayı olumsuz yönde etkilediği biliniyor. Ayrıca, bir gecede REM uykusunda geçirilen süre hemen hemen hepimiz için aynı, ancak kimimizin belleği diğerlerinden daha güçlüdür.
Yapılan bir araştırmanın sonucuna göre, gün boyunca basketbol oynayıp şut atma çalışması yapmak gibi beceriler isteyen şeylerden sonra uyumak, bu becerilerin pekişmesine yardımcı olurken, düşünsel beceri isteyen işlerden önce iyi bir uyku çekmek çok daha yararlı.
2.2. Uykunun Uyum Sağlatıcı Etkisi
Bu teze göre, REM uykusunda beyin hücrelerinin etkinliklerindeki artış, memelilerin çevredeki tehlikelerle başa çıkabilmelerini kolaylaştırıyor. Memeliler REM uykusu sırasında termoregülasyon yapamadığından, sinir hücrelerinin bu etkin hali, beynin metabolizmasını yükselterek koşullara kolay uyum sağlamayı kolaylaştırıyor.
Bir başka tezdeyse, REM uykusundaki sinir hücrelerinin yoğun etkinliğinin ve enerji tüketiminin, sinir hücreleri bağlantılarının genetik olarak programlanmasında rol oynadığı ileri sürülüyor. REM uykusunun dış uyaranlar gibi rol oynayarak sinirsel gelişimin olgunlaşmasını sağladığı söyleniyor.
Bir diğerindeyse, uykunun hayvanların kendilerini korumak için gereksinim duydukları bir şey olduğu iddia ediliyor. Gün ışığında avlanan hayvanlar için gece karanlık olduğunda uyumak, enerji depolamak ve hatta av olmamak için daha uygun deniyor.
TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi - Kasım 2008
Neden uyuduğumuz ya da uykunun tam olarak ne işe yaradığı, henüz kesin yanıtları bulunamamış ama üzerinde birçok farklı varsayım üretilmiş sorular. Bu varsayımları iki temel gruba ayırabiliriz.
Uykunun güçlendirici etkisi
ve
Uykunun uyum sağlatıcı etkisi
2.1. Uykunun Güçlendirici Etkisi
Bu gruptaki tezlerden birine göre, yavaş dalga uykusu sırasında birçok beyin hücresinin etkinliğinin azalması, beyne kendisini toparlama ve onarma şansı veriyor.
Ne var ki, REM uykusu söz konusu olduğunda birçok hücre uyanıkken olduğu kadar etkin olduğundan bu varsayım pek kabul edilebilir sayılmıyor. REM sırasında asetilkolin içeren sinir hücresi grupları etkin hale geçiyor. Bununla birlikte, REM uykusu sırasında norepinefrin, serotonin ve histamin gibi nörotransmiterlerin salgılanmasının durmasıyla reseptörlerin dinlenmesi ve duyarlılıklarına yeniden kavuşması da bu tezi güçlendiriyor. Bu nörotransmiterler, amin grubu içerdikleri için bunlara monoaminler de denir. Monoaminler, beyinde yeni bağlantılar yapmakta da görev alıyorlar. Bunların salgılanmasının durmasıyla, REM uykusu sırasında beyin hücrelerinin yoğun etkinliği sonucu yanlışlıkla beyindeki bağlantıların değişmesi de önlenmiş oluyor.
Kimi araştırmacılarsa, REM uykusunun belleğe katkıları olduğu görüşünde. Ancak bu konuda yapılan araştırmalar, bellek ve uyku arasındaki ilişkiyle ilgili henüz sağlam kanıtlar ortaya koyabilmiş değil. Beyin hasarı nedeniyle ya da ilaçla REM uykusundan yoksun kalanların aynı bellek performansı gösterebildikleri gözlenmiş. Bununla birlikte, uykudan yoksunluğun bir konuda yoğunlaşmayı olumsuz yönde etkilediği biliniyor. Ayrıca, bir gecede REM uykusunda geçirilen süre hemen hemen hepimiz için aynı, ancak kimimizin belleği diğerlerinden daha güçlüdür.
Yapılan bir araştırmanın sonucuna göre, gün boyunca basketbol oynayıp şut atma çalışması yapmak gibi beceriler isteyen şeylerden sonra uyumak, bu becerilerin pekişmesine yardımcı olurken, düşünsel beceri isteyen işlerden önce iyi bir uyku çekmek çok daha yararlı.
2.2. Uykunun Uyum Sağlatıcı Etkisi
Bu teze göre, REM uykusunda beyin hücrelerinin etkinliklerindeki artış, memelilerin çevredeki tehlikelerle başa çıkabilmelerini kolaylaştırıyor. Memeliler REM uykusu sırasında termoregülasyon yapamadığından, sinir hücrelerinin bu etkin hali, beynin metabolizmasını yükselterek koşullara kolay uyum sağlamayı kolaylaştırıyor.
Bir başka tezdeyse, REM uykusundaki sinir hücrelerinin yoğun etkinliğinin ve enerji tüketiminin, sinir hücreleri bağlantılarının genetik olarak programlanmasında rol oynadığı ileri sürülüyor. REM uykusunun dış uyaranlar gibi rol oynayarak sinirsel gelişimin olgunlaşmasını sağladığı söyleniyor.
Bir diğerindeyse, uykunun hayvanların kendilerini korumak için gereksinim duydukları bir şey olduğu iddia ediliyor. Gün ışığında avlanan hayvanlar için gece karanlık olduğunda uyumak, enerji depolamak ve hatta av olmamak için daha uygun deniyor.
TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi - Kasım 2008
