Kendinizi insanlara “evet” derken dakikalar sonra pişman olmak için mi buluyorsunuz? Başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarınızın önüne koyma eğiliminde misiniz? Biri sizden bir iyilik istediğinde veya sizi bir etkinliğe davet ettiğinde, kendinizi hemen ‘Olur tabii’ derken buluyor musunuz? Derken veya size gelen bu isteği zihinsel olarak işleme koymadan ve değerlendirmeden çoktan ‘Evet, çok isterim!’ demiş olarak bulduğunuz oluyor mu?
Eğer öyleyse, kesinlikle yalnız değilsiniz. Çünkü çoğumuz insanları memnun etmeyi ve aslında hayır demek istediğimizde bile otomatik olarak evet demeyi öğrendik ve öğrettik. İyi bir arkadaş/partner/çalışan/ebeveyn/insan olmanın her zaman evet demek olduğu mesajını içselleştirdik. Bu nedenle de çoğu zaman zor durumda kalıyoruz, hem de bunu kendimize kendimiz yapıyoruz.Bitmek bilmeyen son teslim tarihleri, sosyal sorumluluklar, aile sorumlulukları, iş sorumlulukları ve elbette kişisel bakım gibi bireysel sorumluluklar nedeniyle zamanla sürekli bir savaş içindeymişiz gibi hissedebiliriz. Bazen, deşarj olmak, dinlenmek, kendimize, kişisel gelişimimize, hedeflerimize, hayallerimize, hobilerimize, yani istediğimiz şeylere vakit ayırmak için zaman bulmak için başkalarını memnun etmek isteyen yanımızı feda etmemiz gerekir. Başka bir deyişle: ‘hayır’ demeyi bilmemiz gerekir.
Sürekli herkese, her şeye evet demek iyi bir şey değil
Hayır demezseniz, diyemezseniz ve bunun için devamlı olarak evet demek zorunda kalırsanız ne mi olur:
- Diğer insanların öncelikleri sizinkilerden daha öncelikli olacak,
- Olmak istediğiniz yerde, olmak istediğiniz kişilerle, yapmak istediğiniz şeyi yapamıyor olabileceksiniz,
- Kendinize, kendi ihtiyaçlarınıza, isteklerinize, ailenize daha az zaman ayırıyor olacaksınız,
- Dinlenmek ve iyileşmek için ihtiyacınız olan zamanımız olmayacak veya olması gerekenden daha az olacak,
- Sonunda sinirli ve stresli olacaksınız,
- Başka bir şeye evet dediğiniz için, belki de gerçekten önemli şeylere evet diyemeyeceksiniz.
Yeterli ölçüde hayır diyemediğinizde, yapacak çok şeyiniz olduğu bir duruma gelirsiniz, ancak çoğunun sizin ve hayatınız için gerçek bir değeri yoktur. Aşırı durumlarda, bu bir boşluk hissine ve gereksiz olduğu kadar yüksek bir stres düzeyine yol açabilir. Hem de belki de bazen size hiçbir faydası yokken.
‘Hayır’ dememiz gerektiği bir yerde ‘evet’ dediğimizde, kendimizden bir parça veririz. Gücümüzden, kontrolümüzden vazgeçer ve ihtiyaçlarımızı başkalarının ihtiyaçlarından daha az önemli hale getirerek en başta kendimize saygısızlık ederiz. Bizi desteklemeyen seçimler yaparak ihtiyaçlarımıza veya isteklerimize saygısızlık ederiz. ‘Bu sadece bir seferlik bir şey’, ‘Bu iyi bir amaç için’, ‘Zaten ne olacak, çok uzun sürmeyecek bir şey’, ‘O kadar büyütülecek bir şey değil’ gibi kendimize bahaneler üretip adeta apaçık bir şekilde kendimizi kandırıyoruz. Bu esasında büyük bir şey. Bunu her yaptığımızda, kalbimizin, zihnimizin bize söylediklerini görmezden gelmeyi seçiyoruz.
Peki ama, ‘hayır’ demek neden zor?
Hayır demek hayatı değiştiriyorsa, neden çoğumuz yapmıyoruz? Bunun için birçok neden var. Örneğin en basitinden, evet demek, hayır demekten çok daha kolay. Hayır demekle kimsenin duygularını incitmek istemiyoruz, bu yüzden evet demek daha olumlu geliyor. Bir şeyi yapmayı reddetmek kaba ve bencilceyken, bunu kabul etmek bir nezaket, cömertlik ve empati eylemi gibi geliyor. Çatışmalardan kaçınmak ve iyi bir ortam sağlamak istiyoruz. Olumsuz bir yanıtın bir sonucu olarak bir ilişkinin zarar görmesini istemiyoruz. Dolayısıyla fazla bencil olmaktan korkuyoruz, bu yüzden evet diyoruz. Kimseyi üzmek istemiyoruz, bu yüzden evet diyoruz. Birilerinin bizim hakkımızda ne düşüneceği konusunda endişeliyiz, bu yüzden evet diyoruz.‘Hayır’ demenin bana ne faydası var?
Hayır demek her zaman kolay değildir – ancak çoğu zaman gereklidir. Bu hem işte hem de kişisel ilişkilerde geçerlidir. Örneğin bir meslektaşınız, esasında uzmanlığınız veya göreviniz olmadığını bildiğiniz, sizi zorlayacağını, sıkıştıracağını veya en azından ekstra çaba göstermenizi gerektirecek bir işi üstlenmenizi istediğinde, onu geri çevrilmiş hissetmeden reddedebilmek değerli bir beceridir. Aynı şekilde, uygun olmadığınız bir davet aldığınızda kibarca hayır demeyi bilmek işlerin daha sonradan garipleşmesini ve durduk yere zor bir duruma düşmenizi engeller. Zaman alacak bir şeye katılmayı veya bir şeyi yapmayı saygıyla, kibar bir şekilde reddetmek, zamanınızı tercih edeceğiniz bir şey için kullanmaya evet dediğiniz anlamına gelir. Bu, daha fazla uyku, spor salonuna gitmek, bir Netflix akşamı veya sevdiklerinizle vakit geçirmek anlamına gelebilir.Hayır demeyi öğrenmek, yaşamınıza, kariyerinize, yaratıcı hedeflerinize ve genel refahınıza fayda sağlayan inanılmaz derecede verimli bir beceridir. Hayır demek ilk başta sizi endişeli veya suçlu hissettirebilir, ancak aslında saygı kazanmanın, daha üretken olmanın, ihtiyaçlarınıza öncelik vermenin ve uygun sınırları belirlemenin hızlı ve etkili bir yoludur. İşte ‘hayır’ın sizi ‘evet’ten daha iyi bir yola sokmasının birkaç nedeni:
Evet demek streslidir
Gerçekten ‘hayır’ demek istediğinizde ‘evet’ demek, zihniniz ve bedeniniz için büyük bir stres kaynağıdır. Kaygı, gerginlik, ağrı ve sızılara neden olur, çoğu zaman da uykumuzu kaçırmamıza neden olur. Kuşkusuz stresin tek nedeni değil, ancak kontrol edilmesi en kolay olanlardan biri olabilir. Bu nedenle hayır demek çoğu zaman daha iyidir.Sınırsız bir kaynak değilsiniz
Belli bir miktarda zamanınız, enerjiniz, paranız, dikkatiniz var ve her birini nasıl harcamayı seçtiğiniz çok önemlidir. Ek olarak, ne kadar çok verirseniz, o kadar çok insan sizden daha fazlasını vermenizi bekler ve dürüst olmak gerekirse, insanları memnun etmek, mutlu etmek güzel bir şey olsa da bu beklentilerin bir sonu yoktur. Eğer çok fazla meşgulseniz, sıkıntılı hissediyorsanız, hayatın ne zaman biraz sakinleşeceğini merak ediyorsanız, hayır demeye başlamalısınız.Hedefleriniz daha önemlidir
Kulağa bencil ve tuhaf gelebilir ancak, kendinizi her zaman başkalarına kaynak olarak sunuyorsanız, kendi enerjinize, yaşamınıza, gelişiminize veya yaratıcılığınıza konsantre olamazsınız. Elbette bu, asla başkalarına yardım etmemeniz veya işbirliği yapmamanız gerektiği anlamına gelmez. Bu sadece, evet ile hayır arasında bir seçeneğiniz varsa, masadaki o şeyin sizi önceliklerinize ve hedeflerinize bir adım daha yaklaştırıp yaklaştırmayacağını veya alıkoyup koymayacağını düşünmek için bir dakikanızı ayırmanız anlamına gelir.Herkesin sizinle ilgili görüşünü asla kontrol edemezsiniz
Ne yaparsanız yapın ne söylerseniz söyleyin, insanlar sizi ya adilce ya da sert bir şekilde yargılayacaklardır. O nedenle hayır demediğiniz için evet demenin gününüzü mahvetmesine izin vermeyin. Evet ya da hayır deme kararınızı, başkalarının ne diyeceğini umursadığınız gerçeğine dayandırıyorsanız, bunu yapmayın.Hayır demek sizi kötü biri yapmaz
Sizin için neyin önemli olduğunu ve neyin olmadığını bildiğinizde, bütünlük içinde seçimler yapabilirsiniz. Hayır demek bir olgunluk işaretidir; zamanınızı nasıl geçirmek istediğinize dair bir planınız, vizyonunuz ve fikriniz olduğu anlamına gelir. Hayır dediğinizde ilk anda kötü bir izlenim olabilir, ama bu bir duruşunuz olduğu anlamına gelir. Eğer hayır demenin nazik bir yolunu seçerseniz bu karşı tarafı incitmez.Hayır demek daha fazla enerji sağlar
Yapmak istemediğiniz veya zamanınız olmayan şeyleri üstlenmek, önemsediğiniz şeylere harcayabileceğiniz değerli enerjinizi boşa harcar. Bu enerjiyi, gerçekten yapmanız veya yapmayı seçmeniz gereken faaliyetlerde daha iyi bir iş yapmak için harcayın. Daha fazla enerji daha iyi hissetmenize, daha mutlu olmanıza ve daha fazla üretkenliğe sahip olmanıza yardımcı olacaktır.Hayır demek kendinize olan güveninizi arttırır, güç kazandırır
Başkalarına her ‘hayır’ dediğinizde, aslında kendinize bir ‘evet’ diyorsunuz. Başkalarının sizin yerinize karar vermesine izin vermeyerek hayatınızın kontrolünü geri alıyorsunuz. Kararlı olduğunuzda ve sınırlarınıza saygı duyduğunuzda kendinize daha fazla güven ve öz saygı kazanırsınız. Yapacağınız ve yapmayacağınız şeyler konusunda net ve kararlı olduğunuzda, insanlar aslında size daha çok saygı duyar.Hayır demek, evet demenin yolunu açar
Daha sık hayır demenin en büyük yararı, sizi gerçekten önemli olan şeylere evet deme özgürlüğüne kavuşturmasıdır.Özellikle başkalarını önemseme konusunda çok deneyimli biriyseniz, nasıl hayır diyeceğinizi hayal etmek çok zor olabilir. Çünkü hep başkalarını düşünmeye ve herkesin iyi olduğundan emin olmaya alışkınsınız. Bu, hayatınızdaki insanlara sunduğunuz harika bir hediye. Ancak, bu sevgi dolu bakımı diğer insanlara sunmaya devam edebilmek için öncelikle kendi ihtiyaçlarınızın karşılandığından emin olmalısınız. Hayır demeyi öğrenmek, kişisel bakımın önemli bir bileşenidir. Sağlıklı sınırlar belirlemek, süreçte kendinizi kaybetmeden başkalarıyla ilgilenmeye devam etmek için fiziksel ve duygusal anlamda daha iyi olmanıza yardımcı olacaktır.
Ayrıca, bir kez ‘hayır’ yanıtını kişiye değil, sizden talep edilen şeye karşı bir yanıt olarak görmeye başladığınızda, diğer insanların duygularını incitme kaygısının bir kısmı kaybolacaktır.
Biri sizden bir şey yapmanızı istediğinde şunları düşünün:
Zamanınız değerli. Zaman her şeyden daha değerli, çünkü geri döndürülemez. O yüzden zamanınıza değer verin. Bir şeye hayır demek, gerçekten önemsediğiniz bir sürü başka şeye evet demenizi sağlar. Başkalarına işinize, zamanınıza ve önceliklerinize değer verdiğinizi gösterirseniz, düşündüğünüzün aksine size saygı duyacaklar.
Sorumluluklarınız konusunda net olmalı, kendinizi tanımalı ve dürüstlükle hareket etmelisiniz. Önceliklerinizi, projelerinizi ve kişisel çıkarlarınızı öncelikli tutun. Size teklif ettikleri şeyin bunlarla hiçbir ilgisi yoksa, hayır deyin.
Sizden istenen her şeyi kabul ederseniz kendiniz olamazsınız, kişisel anlamda gelişmezsiniz, kendinize güveninizi kazanamazsınız.
Eğer hayır deyip reddettikten sonra bir kişiyle ilişkiniz bozulursa, bu samimi bir ilişki değildir anlamına gelir. Başkalarının size şantaj yapmasına izin vermeyin. Ayrıca, sizi takdir eden, size değer veren birinin asla size zarar verecek bir şey sormayacağını, sizi zor duruma sokacak bir şey istemeyeceğini aklınızda tutun.
Cömert olabilirsiniz, ancak başkalarının bunu kötüye kullanmasından kaçının. Sizden istedikleri şey sizi rahatsız edecekse, kabul etmek için daha adil koşullar üzerinde pazarlık etmeye çalışın ya da reddedin.
Emin değilseniz, kararı erteleyin ve onlara düşünmeniz gerektiğini söyleyin. Ardından, talebi kabul etmek için sağlam argümanlar arayın. Bulamazsanız reddedin.
Hayır dediğinizde, kibarca ama kararlı bir şekilde yapın. Duygularını ve düşüncelerini önemsediğinizi gösterin. En baştan sınırları belirleyerek ve sevmediğiniz şeyleri dile getirerek onların saygısını kazanacaksınız.
Bahaneler uydurmayın. Bunu yaparsanız, durum sürekli olarak tekrarlanacaktır. Ayrıca karşıdaki kişiye ısrar etmek veya tekrar sormak için de fırsat verecektir. Net bir şekilde ama aynı zamanda kibarca istemediğinizi aktarmanız gerek.
Hayır deme
Bir şeyi kabul etmeden önce, sonuçlarını düşünün . Ne kadar zamana ihtiyacınız olacak? Mesleki, kişisel ve aile yaşamınızı nasıl etkileyecek? Maliyet ne olacak? Başka neleri, ne kadar zamanınızı feda etmeniz gerekecek? Buna değer mi? Tüm bunları tartarak yanıt vermeyi bir alışkanlık haline getirin.Acele etmeyin veya zayıf mazeretler sunmayın. İhtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız kısa bir açıklama yapın; yine de kendinizi zorunlu hissetmeyin. Ama karşıdaki kişiyi geciktirmeyin ya da oyalamayın. Bu vereceğiniz hayır yanıtını sizin için zorlaştıracağı gibi, karşı tarafı daha fazla üzebilir veya beklettikten sonra reddettiğiniz için kızdırabilir. Bu yüzden düşünün, ama gereksiz yere süreci uzatıp iki taraf için de işkenceye dönüştürmeyin.
İddialı ama aynı zamanda da nazik olun. “Üzgünüm, şu anda yapamam ama ne zaman ve ne zaman yapabileceğimi size bildireceğim” diyebilirsiniz. Bu yaklaşım kibardır ve dinamiği değiştirerek sizi güçlü bir konuma getirir. Başka bir örnek, “Bunun için beni düşündüğün için teşekkür ederim, ama şu anda buna vakit ayıramayacak kadar gergin bir gün geçiriyorum.”
Hayır demeyi öğrenmek, kendinize yapabileceğiniz büyük bir iyiliktir. Aşırı iş yükünü ve stres seviyenizi azaltacaksınız ve sizin için gerçekten önemli olanı yapmak için zamanınız olacak. Ve hayır demeyi öğrenmenin en iyi yolu pratik yapmaktır. Çekinmeyin, istemediğiniz şeylere hayır demeye başlayın.
