Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı’nda savaştığı cepheler
Kanal cephesi
Çanakkale cephesi
Irak cephesi
Mısır-Filistin cephesi
Suriye cephesi
Hicaz-Yemen cephesi
Romanya cephesi
Galiçya - Makedonya cephesi
Kafkasya (Doğu) Cephesi
Enver Paşa yönetiminde, Rusya’ya karşı açılan taarruz cephesidir.
Açılma nedenleri
1- Almanya’nın Rus kuvvetlerinin bölünerek doğuya kaydırılmasını sağlamak istemesi.
2- Almanların Bakü petrollerine ulaşmak için Osmanlı Devleti’ni yönlendirmesi.
3- Enver Paşa’nın Pan Türkizm düşüncesi.
4- İran ve Afganistan üzerinden Hindistan’a geçmek ve İngiliz sömürgelerindeki.
5- Müslümanları ingiltereye karşı ayaklandırmak.
6- Osmanlı Devleti’nin 1878 Berlin Antlaşması’yla kaybettiği Kars, Ardahan ve Batum’u geri almak istemesi.
Cephedeki gelişme: Bu cephede savaş, Rus ordularının 20 Kasım 1914’te Osmanlı sınırlarını geçmesiyle başladı. Enver Paşa yönetimindeki 150 bin kişilik Osmanlı ordusu 22 Aralık 1914’te Sarıkamış harekatını başlattı. Ancak, savaşın iyi idare edilememesi, ağır kış şartları, yorgunluk, bölgedeki Ermenilerin Türk köylerine saldırması ve Ruslara lojistik destek sağlamaları ile Osmanlı ordusu büyük kayıplar vererek bu cephedeki savaşı kaybetti.
Sonuç: Ruslar 1915 yılından itibaren tekrar saldırıya geçtiler. Van, Bitlis ve Muş işgale uğradı. 1916 yılında ise Erzurum, Erzincan, Bayburt ve Trabzon işgale uğradı. Şubat 1916’da Doğu Cephesi’nde görevlendirilen Mustafa Kemal, Rusları yenerek Muş ve Bitlis’i geri aldı. 1917’de Rusya’da Bolşevik İhtilali çıktı. Çar yanlılarını deviren Bolşevikler Sovyetleri kurdu. 3 Mart 1918’de Brest-Litowsk Antlaşması ile Rusya Birinci Dünya Savaşı’ndan resmen çekildi. Ruslar işgal ettikleri topraklarla beraber Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne geri verdi. Ermenilerin bölgede Müslüman ahaliyi öldürmesi, Ruslara yardım etmesi ve bölgede iç karışıklık çıkarmaları nedeniyle Nisan 1915’te Osmanlı Devleti “Tehcir Yasası” kanun çıkararak Doğu Anadolu’daki Ermenileri Suriye ve Lübnan’a göç ettirmek zorunda kaldı.
Kanal Cephesi
Açılma nedenleri
1- İngilizlerin sömürgeleri ile bağlantısını koparmak (Almanya’nın isteği)
2- 1882’de İngiltere’nin eline geçen Mısır’ı geri almak (Osmanlı Devleti’nin isteği)
Cephedeki gelişme: Osmanlı ordusu, Bahriye Nazırı Cemal Paşa komutasında 14 Ocak 1915’te Kanal harekatını başlatmıştır. İngilizlerin kışkırtması ile bir kısım Arapların Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanması ve beklenen Alman yardımının gelmemesi nedeniyle harekat başarısız olmuştur.
Sonuç: Yapılan iki deniz saldırısının başarısız olmasıyla İngilizlerin önü açılmış ve ilerlemesine neden olmuştur.
Çanakkale Cephesi
Bu cephe İtilaf Devletleri tarafından açılmıştır.
Açılma nedenleri
1- Ekonomisi çöken Rusya’nın zor durumda kalması nedeniyle, İngiltere ve Fransa’nın Boğazlar yoluyla Rusya’ya yardım götürmek istemesi.
2- İstanbul’u işgal ederek Osmanlı Devleti’ni savaş dışına itmek istemeleri.
3- Rus ticaretini canlandırmak ve Rus buğdayını Avrupa’ya taşımak istemeleri.
4- Tarafsız kalmış Balkan Devletlerinin Almanya’nın yanında savaşa girmesini engellemek ve kendi yanlarına çekmek istemeleri.
5- Savaşı kısa sürede bitirmek istemeleri.
Cephedeki gelişme: İngiliz ve Fransızlar amaçlarını gerçekleştirmek için 19 Şubat 1915’ten itibaren Çanakkale Boğazı’na girerek Türk tabyalarını bombalamaya başladılar. 18 Mart 1915’te genel hücuma geçtiler. Nusret mayın gemisinin döşediği mayınlar ve Türk topçusunun isabetli atışları ile 7 büyük savaş gemisi batırıldı. General Hamilton komutasındaki müttefik askerleri 25 Nisan 1915’te kara harekatı başlattı. Gelibolu yarımadasına asker çıkarttılar. Mustafa Kemal bu cephede üst üste başarılar elde etti.
Sonuç: Müttefik kuvvetleri kara harekatında da başarılı olamadılar. Müttefiklerden yardım alamayan Rusya’da Bolşevik ihtilali oldu ve Çarlık Rusya’sı yıkılarak Sovyetler kuruldu.
Irak Cephesi
Bu cephe İngilizler tarafından açılmıştır.
Açılma nedenleri
1- Musul ve Abadan petrollerini korumak, Almanların petrole ulaşmasını engellemek.
2- Basra Körfezi üzerinden sömürgelerini tehdit eden Alman ve Osmanlı kuvvetlerini engellemek.
3- Karadan, İran üzerinden Rusya’ya yardım götürmek.
4- Türk kuvvetlerinin İran’ın doğusuna geçerek, Orta Asya Türkleriyle etkileşime girmesini engellemek.
Cephedeki gelişme: Bu cephe Kasım 1914’te İngilizlerin Basra’ya asker çıkarmasıyla açılmıştır. 1915’te Kut’ül Amara’ya ulaşan İngiliz kuvvetleriyle Osmanlı kuvvetleri çetin savaşlar yaptılar. 22-24 Ocak 1915’te Osmanlı birlikleri İngilizleri bozguna uğratarak, 18 bin İngiliz askerini esir aldı.
Sonuç: İngilizlerin Basra üzerinden yaptıkları asker takviyesi nedeniyle Osmanlı birlikleri tutunamadı. 11 Mart 1917’de Bağdat’ı alan İngilizler, Kerkük ve Mondros mütarekesinden üç gün sonra da Musul’u işgal ettiler.
Mısır-Filistin Cephesi
Kanal Cephesi’nin devamı niteliğindeki cephedir. Kanal harekatında Osmanlı ordusunun başarısızlığı İngilizleri cesaretlendirmiştir.
Açılma nedenleri
1- Sina yarımadasını ele geçirmek.
2- Suriye’deki Osmanlı birliklerine ulaşmak.
Cephedeki gelişme: Filistin topraklarında yapılan mücadelede Osmanlı ordusu başarısız oldu.
Sonuç: Filistin ve Lübnan toprakları İngilizlerin eline geçti. İngilizler Suriye sınırına dayandılar. Alman general Limon Von Sanders’in yerine Yıldırım Orduları Grup Komutanlığı Mustafa Kemal’e verildi. Araplar İngiltere’yi destekleyerek Osmanlı ordularına karşı mücadele ettiler. Bu durum ümmetçilik kavramının önemini yitirdiğini gösterdi.
Suriye Cephesi
Açılma nedenleri
Filistin Cephesi’nin devamı niteliğini taşımaktadır.
Cephedeki gelişme: İngilizler ve Arapların şiddetli saldırıları karşısında tutunamayan Osmanlı ordusu 27 Ekim 1918’de Halep’i boşattı. 7. Ordu Komutanı olan Mustafa Kemal Halep’in kuzeyinde bir savunma hattı oluşturdu. Bu sırada Osmanlı Devleti Mondros Ateşkes Antlaşması’nı imzaladı.
Sonuç: Osmanlı birlikleri Halep’in kuzeyine çekildi. Bütün Suriye toprakları İngilizlere bırakıldı.
Hicaz-Yemen Cephesi
Açılma nedenleri
1- Osmanlı Devleti’nin kutsal yerleri korumak istemesi
2- İngilizlerin, bağımsızlık peşinde koşan Mekke Emir’i Şerif Hüseyin’e destek vermek istemesi.
Cephedeki gelişme: Osmanlı birlikleri kutsal yerleri korumak için canla başla mücadele etti. İngilizlerle mücadele ederken Arapların ihanetiyle de uğraştılar. Özellikle Medine Müdafii Fahreddin Paşa’nın Medine savunması tarihte önemli bir mücadele olarak yer aldı.
Sonuç: Bu cephede de kalıcı başarı elde edilemedi ve kaybedildi. Cidde, Taif İngilizlerin eline geçti. Yemen bağımsız oldu.
Romanya, Galiçya ve Makedonya Cepheleri
Osmanlı Devleti, müttefiklerine yardım amacıyla Romanya, Galiçya ve Makedonya cephelerinde de savaştı. Ancak bu cepheler Osmanlı Devleti için sonucu belirleyen cepheler olmamıştır.
