Pankreas iltihabı, pankreasın iltihaplanarak, zarar görmesi durumudur. Tıp dilindeki adı pankreatittir. Tedavi edildiğinde hastalar çoğunlukla bir hafta içinde iyileşebilir ve devam eden bir problemle karşılaşmaz. Fakat şiddetli vakalarda ciddi problemlerle karşılaşabilirler. Hatta teşhisin geç konulduğu nadir durumlarda ölümcül bile olabilir.
Akut pankreatit ve kronik pankreatit olarak ikiye ayrılır. Akut pankreatit aniden ortaya çıkarken, kronik pankreatit uzun süre devam eder.
Pankreas İltihabı (Pankreatit) Belirtileri
Çoğu pankreas iltihabı vakası safra kesesi taşlarına ve alkol tüketimine bağlı bulunsa da iltihap oluşumunda kesin nedenin belirlenemediği vakalar mevcuttur. Bunlar da genelde röntgenle görülemeyen küçük safra kesesi taşlarıyla ilişkilidir.
Safra kesesi Taşları
Oluşan taşların safra kesesinden çıkıp pankreasın girişini tıkayarak pankreasın ürettiği bazı enzimlerin salgılanmasına engel olması durumunda akut pankreatit görülebilir. Bu enzimler normalde yiyeceklerin sindirimine yardımcı olması için pankreas tarafından salgılanır ancak bu şekilde bir tıkanma olduğunda aksine pankreası tahrip edecektir.
Pankreas iltihabı; safra kesesi taşı olan herkeste görülmez.
Alkol Tüketimi
Alkolün pankreas iltihabına neden olduğu bilinmekle birlikte kesin olarak nasıl sebep olduğu belirlenememiştir. Bir teori; pankreasın normal işleyişini engelleyip kendisini sindirmeye başlamasına neden olduğunu savunur. Belirtiler genelde aşırı miktarda alkol kullanılmasından 6-12 saat sonra görülmeye başlar. Pankreası alkole duyarlı bazı insanlarda az miktarda tüketimden sonra da akut pankreatit görülebilir.
Bir araştırmaya göre; haftada 35 ünite (yaklaşık dört şişe şarap) ve üzeri alkol tüketen insanlarda akut pankreatit gelişme ihtimali alkol kullanmayanlardan dört kat fazladır. Ayrıca kısa sürede yüksek miktarda alkol kullanımı da hastalık riskini arttırmaktadır.
Diğer Nedenler
Başka bir cerrahi müdahale sırasında pankreas ya da çevresinin kazara zarar görmesi pankreas iltihabına neden olabilir.
Bazı antibiyotiklerin ya da kemoterapi ilaçlarının kullanımı nadiren de olsa bu yan etkiyi gösterebilir.
Kabakulak ya da kızamık gibi bulaşıcı enfeksiyonlar neden olabilir.
Pankreas iltihabı görülmesi ihtimali yüksek olan insanlar:
Pankreas iltihabı için özel bir tedavi yoktur ancak çoğu hasta 5 ila 10 gün arasında hastaneden ayrılacak şekilde iyileşir. Bu süre zarfında hastanede destekleyici tedaviler uygulanacaktır.
Ağır vakalarda komplikasyonlar ek tedavi gerektirebilir ve böyle durumlarda iyileşme daha uzun sürebilir hatta ölümcül olabilir.
Serum Takılması
Akut pankreatit atağı sırasında vücut susuz kalabilir ve atak sırasında vücudun ani kan ve sıvı düşüş kaynaklı şok geçirmemesi için serumun takılı olması faydalı olacaktır.
Beslenme Desteği
Çoğu insanda perhiz gerektirmese de bazı durumlarda hastadan yemek yememesi istenebilir. Fazla katı yiyeceğin sindirilmesi pankreası zorlayacağı için vakanın şiddetine göre birkaç gün katı besin tüketilmemesi gerekebilir.
Katı yiyecekten uzak durmanız gerekiyorsa hastanede burundan mideye uzanan bir hortumla beslenme desteği sağlanır.
Oksijen Desteği
Organlarınızın gerekli oksijeni alması amacıyla burnunuzdan oksijen desteği verilebilir. Kimi vakalarda solunum desteğine de ihtiyaç duyulabilir.
Ağrı Kesiciler
Pankreas iltihabı bazı durumlarda karında şiddetli acıya sebep olur ve ağrı kesici kullanımı gerektirebilir. Morfin gibi güçlü ağrı kesicilerin kullanılması durumunda hastanın uyuşuk ve tepkisiz olması normaldir.
Antibiyotikler
Pankreası çevreleyen dokuda da iltihap tablosu gözlenmekteyse doktor tarafından verilen antibiyotik kullanımı başlayabilir.
Ameliyat
Bozulan ya da iltihaplanan dokunun temizlenmesi için operasyon gerekebilir.
Esas Nedenin Bulunması
Komplikasyonlar kontrol altına alındıktan sonra iltihaplanmaya sebep olan asıl nedenin bulunup tedavi edilmesi gerekmektedir.
ERCP adı verilen bir uygulamayla pankreas ve safra kanallarının içine boyalı bir sıvının verilmesi ardından bakılıp taş varsa tespit edilir. Taşın/taşların imha edilmesi için operasyon gerekir. Bazı durumlarda safra kesenizin alınması gerekebilir. Operasyonun ardından hastalar genellikle baharatlı ve yağlı yiyecekleri sindirememek dışında bir problemle karşılaşmamaktadır.
Alkol Tüketiminin Bırakılması
Akut pankreatit geçiren herkesin (sebep bu olmasa da) en az altı ay alkol kullanmaması gerekmektedir. Alkol iyileşme sürecinde kullanılırsa pankreasınıza kalıcı zarar verebilir.
Akut pankreatit ve kronik pankreatit olarak ikiye ayrılır. Akut pankreatit aniden ortaya çıkarken, kronik pankreatit uzun süre devam eder.
Pankreas İltihabı (Pankreatit) Belirtileri
- Ani Karın Ağrısı
Akut pankretitin ana belirtisi midenin üst tarafında (karnın tam ortasında) oluşan ani ağrıdır. Bu ağrı devamlı kötüleşir ve sırta doğru ilerleyebilir. Hasta ileri doğru eğildiğinde ve kıvrılıp yattığında ağrının hafiflediğini hissedebilir. - Karın bölgesinde hassasiyet
- Mide bulantısı
- Kusma
- İshal
- İştah Kaybı
- 38° C veya üzeri ateş
Çoğu pankreas iltihabı vakası safra kesesi taşlarına ve alkol tüketimine bağlı bulunsa da iltihap oluşumunda kesin nedenin belirlenemediği vakalar mevcuttur. Bunlar da genelde röntgenle görülemeyen küçük safra kesesi taşlarıyla ilişkilidir.
Safra kesesi Taşları
Oluşan taşların safra kesesinden çıkıp pankreasın girişini tıkayarak pankreasın ürettiği bazı enzimlerin salgılanmasına engel olması durumunda akut pankreatit görülebilir. Bu enzimler normalde yiyeceklerin sindirimine yardımcı olması için pankreas tarafından salgılanır ancak bu şekilde bir tıkanma olduğunda aksine pankreası tahrip edecektir.
Pankreas iltihabı; safra kesesi taşı olan herkeste görülmez.
Alkol Tüketimi
Alkolün pankreas iltihabına neden olduğu bilinmekle birlikte kesin olarak nasıl sebep olduğu belirlenememiştir. Bir teori; pankreasın normal işleyişini engelleyip kendisini sindirmeye başlamasına neden olduğunu savunur. Belirtiler genelde aşırı miktarda alkol kullanılmasından 6-12 saat sonra görülmeye başlar. Pankreası alkole duyarlı bazı insanlarda az miktarda tüketimden sonra da akut pankreatit görülebilir.
Bir araştırmaya göre; haftada 35 ünite (yaklaşık dört şişe şarap) ve üzeri alkol tüketen insanlarda akut pankreatit gelişme ihtimali alkol kullanmayanlardan dört kat fazladır. Ayrıca kısa sürede yüksek miktarda alkol kullanımı da hastalık riskini arttırmaktadır.
Diğer Nedenler
Başka bir cerrahi müdahale sırasında pankreas ya da çevresinin kazara zarar görmesi pankreas iltihabına neden olabilir.
Bazı antibiyotiklerin ya da kemoterapi ilaçlarının kullanımı nadiren de olsa bu yan etkiyi gösterebilir.
Kabakulak ya da kızamık gibi bulaşıcı enfeksiyonlar neden olabilir.
Pankreas iltihabı görülmesi ihtimali yüksek olan insanlar:
- 70 yaş ve üzeri kişiler
- Obezler
- Günde iki ya da daha fazla alkollü içecek tüketenler
- Sigara içenler
Pankreas iltihabı için özel bir tedavi yoktur ancak çoğu hasta 5 ila 10 gün arasında hastaneden ayrılacak şekilde iyileşir. Bu süre zarfında hastanede destekleyici tedaviler uygulanacaktır.
Ağır vakalarda komplikasyonlar ek tedavi gerektirebilir ve böyle durumlarda iyileşme daha uzun sürebilir hatta ölümcül olabilir.
Serum Takılması
Akut pankreatit atağı sırasında vücut susuz kalabilir ve atak sırasında vücudun ani kan ve sıvı düşüş kaynaklı şok geçirmemesi için serumun takılı olması faydalı olacaktır.
Beslenme Desteği
Çoğu insanda perhiz gerektirmese de bazı durumlarda hastadan yemek yememesi istenebilir. Fazla katı yiyeceğin sindirilmesi pankreası zorlayacağı için vakanın şiddetine göre birkaç gün katı besin tüketilmemesi gerekebilir.
Katı yiyecekten uzak durmanız gerekiyorsa hastanede burundan mideye uzanan bir hortumla beslenme desteği sağlanır.
Oksijen Desteği
Organlarınızın gerekli oksijeni alması amacıyla burnunuzdan oksijen desteği verilebilir. Kimi vakalarda solunum desteğine de ihtiyaç duyulabilir.
Ağrı Kesiciler
Pankreas iltihabı bazı durumlarda karında şiddetli acıya sebep olur ve ağrı kesici kullanımı gerektirebilir. Morfin gibi güçlü ağrı kesicilerin kullanılması durumunda hastanın uyuşuk ve tepkisiz olması normaldir.
Antibiyotikler
Pankreası çevreleyen dokuda da iltihap tablosu gözlenmekteyse doktor tarafından verilen antibiyotik kullanımı başlayabilir.
Ameliyat
Bozulan ya da iltihaplanan dokunun temizlenmesi için operasyon gerekebilir.
Esas Nedenin Bulunması
Komplikasyonlar kontrol altına alındıktan sonra iltihaplanmaya sebep olan asıl nedenin bulunup tedavi edilmesi gerekmektedir.
ERCP adı verilen bir uygulamayla pankreas ve safra kanallarının içine boyalı bir sıvının verilmesi ardından bakılıp taş varsa tespit edilir. Taşın/taşların imha edilmesi için operasyon gerekir. Bazı durumlarda safra kesenizin alınması gerekebilir. Operasyonun ardından hastalar genellikle baharatlı ve yağlı yiyecekleri sindirememek dışında bir problemle karşılaşmamaktadır.
Alkol Tüketiminin Bırakılması
Akut pankreatit geçiren herkesin (sebep bu olmasa da) en az altı ay alkol kullanmaması gerekmektedir. Alkol iyileşme sürecinde kullanılırsa pankreasınıza kalıcı zarar verebilir.
