Profesyonel Turist Rehberliği Mesleğinin Avantaj ve Dezavantajları
Her meslekte olduğu gibi rehberlik mesleginin de pek çok avantajı ve dezavantajı bulunmaktadır. Bu avantaj ve dezavantajlar asagıdaki sekilde sıralanabilir: Çogu insan için rehberlik meslegi cazip ve aranılan bir meslektir. Rehberlik meslegi, aynı zamanda eglendirici, insanların sosyal yönlerini ortaya çıkarıcı olması nedeniyle çekici bir meslektir. Ayrıca kisisel gelisim ve sorumluluk almayı ögrenme açısından da tercih edilen bir meslek konumundadır. Bahsis alma rehber için önemli bir gelir kaynagıdır. Bahsis, çogu yerde TIP kelimesi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. TIP ise, İngilizce "to insure promptness" kelimelerinin bas harflerinden olusan bir kelimedir ve "düzenli hizmet saglama" ile es anlama gelmektedir. Bahsis konusunun turizm endüstrisinde çok iyi ve akıllıca kullanılması gerekmektedir. Avustralya gibi bahsisi resmen benimsemedigini söyleyen ülkelerde bile turizm gelirlerinin esaslı bir bölümünü bahsis olusturmaktadır. Bahsis, kavram olarak gönüllü yapılması gereken bir harcama türüdür. Kisiler kendilerine, zaten verilmesi zorunlu olan bir hizmetin özen ve dikkatle verildiginde, kendilerine bir anlamda küçük ayrıcalıklar yapıldıgına inandıklarında bahsis vermektedirler. Bunun miktarı kisinin o andaki maddi ve/veya psikolojik durumuna baglı bulunmaktadır. Rehber için satıslardan elde ettikleri komisyon da bir gelir kaynagı olusturmaktadır. Müsterilerin tur süresince alısveris yapmaları zorunlu degildir. Ama, bazı zengin ülkelerden gelen turistlere, yapabilecekleri alısverisler dikkate alınarak, tur fiyatları daha düsük tutulmaktadır. Bu gelirler uluslararası alanda rehber ve acentaların ortak gelirleri durumunda bulunmaktadır. Bu satısların belirli bir yüzdesini satıs yapabilme kabiliyetleri karsılıgında rehberler almaktadırlar. Rehberler aldıkları ücreti, alınan komisyonun etkisiyle çogunlukla ikiye katlayabilmektedirler. Bunların yanı sıra meslek pek çok açıdan tatmin yaratmaktadır. Rehberler, dünyanın her yerinden pek çok insanla tanısma fırsatı elde etmektedirler. Bölgenin, sehrin ya da tüm ülkenin prestijli elçisi konumundadırlar.
Gezilen yerleri anlatırken rehberler bir taraftan da kültürel farklılıklar arasında köprü kurarlar. Diger taraftan turist rehberligi çok sorunlu bir meslektir. Turist rehberliginin; fiziki güce dayalı olması, is güvencesinin olmaması, dıssal faktörlere bagımlı olması, sürekli kendini yenileme zorunlulugu olması gibi özellikleri meslegin güçlügünü ortaya koymaktadır. Geleneksel olarak rehberlik, var olan baska bir meslegin yanında ek gelir kazanmak amacıyla yapılan ikinci bir meslek olarak görülmektedir. Recep Özbay’ın yaptıgı bir arastırmaya göre rehberlerin % 40’ı rehberlik dısında ikinci bir is yapmaktadır. Bunlardan ancak % 4’nün isi turizmle ilgilidir.
Turist rehberligi mesleginin zorluklarından bir digeri, rehberlerin Bakanlık tarafından belirlenen taban ücreti alabilmeleridir. Aynı çalısmaya göre; turist rehberlerinin ancak % 45’i taban ücret alabilmekte, % 44’lük bir kesimi ise taban ücret alamamakta ve taban ücretlerinin atındaki fiyatlarla çalısmak zorunda kalmaktadırlar. Rehberlik taban ücretleri her yılın Ocak ve Temmuz aylarında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlıgı tarafından belirlenmektedir.
Rehberlerin çalısma saatlerinin düzensiz ve uzun olması da rehberlik mesleginin bir diger dezavantajını olusturmaktadır. Tangüler’e göre bu meslegi icra eden insanlar günde 15 - 16 saat çalısmak zorunda kalabilmektedir. Çalısma saatlerinin bu kadar uzun olması rehberlik meslegini çok istenilen bir meslek olmaktan çıkarabilmektedir. Rehberler özellikle talebin yüksek oldugu günlerde hem fiziksel hem de zihinsel olarak çok yorulmaktadırlar. Çalısma saatlerindeki düzensizlik, rehberlerin düzenli bir ev ve sosyal hayatlarının olmasını engellemektedir. Bu durum, rehberligi bir meslek olmaktan çok, bir yasam biçimi haline getirmekte ve rehber için ev, valizini yeniledigi bir mekan halini alabilmektedir. Kosagan’ın arastırmasına göre, Türkiye’deki rehberlerin % 55’i bekardır.
Yine, rehberligin sezonluk bir is olması rehberlerin yıl boyunca düzenli is bulmalarını zorlastırmakta, yılın geri kalan aylarında ya baska islerde çalısmak ya da sezonda kazandıkları ile yılın geri kalanında geçinmek zorunda kalmaktadırlar. Ölü sezonlarda da turlar yapılıyorsa da bunların yaratacakları talebe göre rehber yetistirilse dahi yüksek sezon talebi karsılanamayacaktır. Bu nedenle rehber gereksinimi planlaması yapılırken daima yüksek sezon verileri esas alınır. Sonuç olarak rehberler yılın bir bölümündeki kazançları ile tüm yıllık giderlerini karsılamak durumunda olan insanlardır. Bu da rehberlere is güvencesi konusunda oldugu kadar, gelirlerinin sürekliligi ve güvencesi konusunda da sorun olusturmaktadır. Dogal ve kültürel degerlere sahip çekim merkezleri genellikle ulasılması zor yerlerde bulunurlar. Bu durum da rehberligi ancak gençken yapılabilen, fizik gücüne dayalı bir meslek haline getirmektedir. Turist rehberligi mesleginin bir baska dezavantajı da rehberlik mesleginin is güvencesinin olmamasıdır. Turları düzenleyenler, yani seyahat acentaları ticari, kar amacı güden kuruluslardır. Bu isletmeler, çalıstırdıkları elemanlara bos yere bedel ödememek için sürekli ve geçici personel istihdam ederler. Rehberler de geçici personel içerisinde yer alırlar. Yani is garantileri yoktur. Diger yandan tur operatörleri, grupları emanet edecekleri kisilere güvenmek isterler. Bu nedenle rehber adaylarını mülakata alarak, referans isterler. Bu, özellikle meslege yeni baslayan rehber adayları için önemli bir handikap olusturur. Eski ve güvenilir rehberlerden birisinin hakkında olumsuz bir görüs, adayın meslek yasamını baslamadan bitirecektir. İs bulamaması durumunda ise eger baska bir meslegi de yoksa, kamu olanaklarından yararlanması da söz konusu degildir. Bunlardan çok daha önemlisi, çalısırken bir kaza geçirirse ve daha sonraki tarihler için is baglantısı kurmus oldugu islere gidemezse hiçbir gelir elde edemeyecektir. Rehberlik mesleginin bir diger dezavantajı da meslegin dıssal faktörlere bagımlı olmasıdır.
Turist rehberleri, kendileri ne kadar bilgili olurlarsa olsunlar, bir turun gerçeklesmesi sırasında çıkabilecek kimi aksaklıklara engel olabilmeleri mümkün degildir. Otobüsteki bir arıza nedeniyle gezilemeyecek bir müze, katılımcıların canını sıkacak, fatura rehbere çıkacaktır. Ülkede bir yönetim krizi dogacak olur ve turist gelmez ise rehber issiz kalacaktır. Bir ülkede ya da yörede olabilecek dogal afetler de yine o yönelime turist akımının kesilmesine; dolayısıyla rehber gereksiniminin azalmasına neden olabilir. Turist veren ülke ya da yörede görülebilecek olumsuzluklar da yine tur liderleri gibi yönelimdeki rehberlerin de issiz kalmalarına neden olabilir. Yine turist rehberi; gerek sosyal, gerek ekonomik, gerekse arkeolojik alanda meydana gelen gelismeleri sürekli olarak takip etmek, bu degisimleri analiz edebilmek ve turistlere aktarabilmek durumundadır. Bu nedenle rehber, hem aktüaliteyi hem de bilimsel gelismeleri takip ederek kendisini ve bilgilerini yenilemek zorundadır. Rehberlikte emekliligin olmaması veya çok gecikmesi de rehberlik mesleginin bir diger dezavantajıdır. Rehberler genel olarak kendi adlarına çalısan, Türkiye’de esnaf olarak kabul edilen kisilerdir. Uluslararası kurallara göre ise çalıstıkları gün basına isveren tarafından sigortalanan isgörenlerdir. Bir rehberin yıllık çalısma gün sayısı asla 365 olamaz. Bir rehberin çalısma süresinin, niteliklerine ve anlasmalarına baglı olarak, yılda 60 ile 225 gün arasında degiskenlik gösterebilecegini söylemek mümkündür. Rehberin emekli olabilmesi için 9125 is gününü doldurması gerektigini düsünürsek en iyi sartlarda bile ancak 40 yılda tamamlayabilmektedir. Bu nedenle çogu rehber ya bireysel emeklilik programlarına katılmakta, ya da sürekliligi olan baska islere yönelmektedir. Bu meslek, insanın karakterinin olusmasına, bilgi ve becerilerinin artmasına yardımcı olmaktadır. İslerinde basarılı olabilmek için, tecrübe ile gelistirdikleri sabırlı olma, anında karar verebilme, öfkeli bir müsteriyi sakinlestirebilme, inatçı bir resepsiyonistin inadını kırabilme, ulasım aracı bozuldugunda grubu eglendirebilme gibi islerin üstesinden ancak saglam karakterli insanlar gelebilirler. Bu özellikleri ile rehberler yeri geldiginde doktor, profesör, avukat ve lider olabilmektedirler. Belirtildigi gibi turist rehberligi meslegi bir taraftan zevkli, rahat ve bol kazanç getiren bir meslek gibi görülmekle beraber, diger taraftan pek çok güçlüklerle ve problemlerle de karsı karsıya olan bir meslektir. Bu problemlerin yasanmasında özellikle rehberlik meslek yasasının olmayısı ve dolayısıyla rehberlerin is ve saglık güvenliginin olmayısının etkisi büyüktür.
Her meslekte olduğu gibi rehberlik mesleginin de pek çok avantajı ve dezavantajı bulunmaktadır. Bu avantaj ve dezavantajlar asagıdaki sekilde sıralanabilir: Çogu insan için rehberlik meslegi cazip ve aranılan bir meslektir. Rehberlik meslegi, aynı zamanda eglendirici, insanların sosyal yönlerini ortaya çıkarıcı olması nedeniyle çekici bir meslektir. Ayrıca kisisel gelisim ve sorumluluk almayı ögrenme açısından da tercih edilen bir meslek konumundadır. Bahsis alma rehber için önemli bir gelir kaynagıdır. Bahsis, çogu yerde TIP kelimesi ile aynı anlamda kullanılmaktadır. TIP ise, İngilizce "to insure promptness" kelimelerinin bas harflerinden olusan bir kelimedir ve "düzenli hizmet saglama" ile es anlama gelmektedir. Bahsis konusunun turizm endüstrisinde çok iyi ve akıllıca kullanılması gerekmektedir. Avustralya gibi bahsisi resmen benimsemedigini söyleyen ülkelerde bile turizm gelirlerinin esaslı bir bölümünü bahsis olusturmaktadır. Bahsis, kavram olarak gönüllü yapılması gereken bir harcama türüdür. Kisiler kendilerine, zaten verilmesi zorunlu olan bir hizmetin özen ve dikkatle verildiginde, kendilerine bir anlamda küçük ayrıcalıklar yapıldıgına inandıklarında bahsis vermektedirler. Bunun miktarı kisinin o andaki maddi ve/veya psikolojik durumuna baglı bulunmaktadır. Rehber için satıslardan elde ettikleri komisyon da bir gelir kaynagı olusturmaktadır. Müsterilerin tur süresince alısveris yapmaları zorunlu degildir. Ama, bazı zengin ülkelerden gelen turistlere, yapabilecekleri alısverisler dikkate alınarak, tur fiyatları daha düsük tutulmaktadır. Bu gelirler uluslararası alanda rehber ve acentaların ortak gelirleri durumunda bulunmaktadır. Bu satısların belirli bir yüzdesini satıs yapabilme kabiliyetleri karsılıgında rehberler almaktadırlar. Rehberler aldıkları ücreti, alınan komisyonun etkisiyle çogunlukla ikiye katlayabilmektedirler. Bunların yanı sıra meslek pek çok açıdan tatmin yaratmaktadır. Rehberler, dünyanın her yerinden pek çok insanla tanısma fırsatı elde etmektedirler. Bölgenin, sehrin ya da tüm ülkenin prestijli elçisi konumundadırlar.
Gezilen yerleri anlatırken rehberler bir taraftan da kültürel farklılıklar arasında köprü kurarlar. Diger taraftan turist rehberligi çok sorunlu bir meslektir. Turist rehberliginin; fiziki güce dayalı olması, is güvencesinin olmaması, dıssal faktörlere bagımlı olması, sürekli kendini yenileme zorunlulugu olması gibi özellikleri meslegin güçlügünü ortaya koymaktadır. Geleneksel olarak rehberlik, var olan baska bir meslegin yanında ek gelir kazanmak amacıyla yapılan ikinci bir meslek olarak görülmektedir. Recep Özbay’ın yaptıgı bir arastırmaya göre rehberlerin % 40’ı rehberlik dısında ikinci bir is yapmaktadır. Bunlardan ancak % 4’nün isi turizmle ilgilidir.
Turist rehberligi mesleginin zorluklarından bir digeri, rehberlerin Bakanlık tarafından belirlenen taban ücreti alabilmeleridir. Aynı çalısmaya göre; turist rehberlerinin ancak % 45’i taban ücret alabilmekte, % 44’lük bir kesimi ise taban ücret alamamakta ve taban ücretlerinin atındaki fiyatlarla çalısmak zorunda kalmaktadırlar. Rehberlik taban ücretleri her yılın Ocak ve Temmuz aylarında T.C. Kültür ve Turizm Bakanlıgı tarafından belirlenmektedir.
Rehberlerin çalısma saatlerinin düzensiz ve uzun olması da rehberlik mesleginin bir diger dezavantajını olusturmaktadır. Tangüler’e göre bu meslegi icra eden insanlar günde 15 - 16 saat çalısmak zorunda kalabilmektedir. Çalısma saatlerinin bu kadar uzun olması rehberlik meslegini çok istenilen bir meslek olmaktan çıkarabilmektedir. Rehberler özellikle talebin yüksek oldugu günlerde hem fiziksel hem de zihinsel olarak çok yorulmaktadırlar. Çalısma saatlerindeki düzensizlik, rehberlerin düzenli bir ev ve sosyal hayatlarının olmasını engellemektedir. Bu durum, rehberligi bir meslek olmaktan çok, bir yasam biçimi haline getirmekte ve rehber için ev, valizini yeniledigi bir mekan halini alabilmektedir. Kosagan’ın arastırmasına göre, Türkiye’deki rehberlerin % 55’i bekardır.
Yine, rehberligin sezonluk bir is olması rehberlerin yıl boyunca düzenli is bulmalarını zorlastırmakta, yılın geri kalan aylarında ya baska islerde çalısmak ya da sezonda kazandıkları ile yılın geri kalanında geçinmek zorunda kalmaktadırlar. Ölü sezonlarda da turlar yapılıyorsa da bunların yaratacakları talebe göre rehber yetistirilse dahi yüksek sezon talebi karsılanamayacaktır. Bu nedenle rehber gereksinimi planlaması yapılırken daima yüksek sezon verileri esas alınır. Sonuç olarak rehberler yılın bir bölümündeki kazançları ile tüm yıllık giderlerini karsılamak durumunda olan insanlardır. Bu da rehberlere is güvencesi konusunda oldugu kadar, gelirlerinin sürekliligi ve güvencesi konusunda da sorun olusturmaktadır. Dogal ve kültürel degerlere sahip çekim merkezleri genellikle ulasılması zor yerlerde bulunurlar. Bu durum da rehberligi ancak gençken yapılabilen, fizik gücüne dayalı bir meslek haline getirmektedir. Turist rehberligi mesleginin bir baska dezavantajı da rehberlik mesleginin is güvencesinin olmamasıdır. Turları düzenleyenler, yani seyahat acentaları ticari, kar amacı güden kuruluslardır. Bu isletmeler, çalıstırdıkları elemanlara bos yere bedel ödememek için sürekli ve geçici personel istihdam ederler. Rehberler de geçici personel içerisinde yer alırlar. Yani is garantileri yoktur. Diger yandan tur operatörleri, grupları emanet edecekleri kisilere güvenmek isterler. Bu nedenle rehber adaylarını mülakata alarak, referans isterler. Bu, özellikle meslege yeni baslayan rehber adayları için önemli bir handikap olusturur. Eski ve güvenilir rehberlerden birisinin hakkında olumsuz bir görüs, adayın meslek yasamını baslamadan bitirecektir. İs bulamaması durumunda ise eger baska bir meslegi de yoksa, kamu olanaklarından yararlanması da söz konusu degildir. Bunlardan çok daha önemlisi, çalısırken bir kaza geçirirse ve daha sonraki tarihler için is baglantısı kurmus oldugu islere gidemezse hiçbir gelir elde edemeyecektir. Rehberlik mesleginin bir diger dezavantajı da meslegin dıssal faktörlere bagımlı olmasıdır.
Turist rehberleri, kendileri ne kadar bilgili olurlarsa olsunlar, bir turun gerçeklesmesi sırasında çıkabilecek kimi aksaklıklara engel olabilmeleri mümkün degildir. Otobüsteki bir arıza nedeniyle gezilemeyecek bir müze, katılımcıların canını sıkacak, fatura rehbere çıkacaktır. Ülkede bir yönetim krizi dogacak olur ve turist gelmez ise rehber issiz kalacaktır. Bir ülkede ya da yörede olabilecek dogal afetler de yine o yönelime turist akımının kesilmesine; dolayısıyla rehber gereksiniminin azalmasına neden olabilir. Turist veren ülke ya da yörede görülebilecek olumsuzluklar da yine tur liderleri gibi yönelimdeki rehberlerin de issiz kalmalarına neden olabilir. Yine turist rehberi; gerek sosyal, gerek ekonomik, gerekse arkeolojik alanda meydana gelen gelismeleri sürekli olarak takip etmek, bu degisimleri analiz edebilmek ve turistlere aktarabilmek durumundadır. Bu nedenle rehber, hem aktüaliteyi hem de bilimsel gelismeleri takip ederek kendisini ve bilgilerini yenilemek zorundadır. Rehberlikte emekliligin olmaması veya çok gecikmesi de rehberlik mesleginin bir diger dezavantajıdır. Rehberler genel olarak kendi adlarına çalısan, Türkiye’de esnaf olarak kabul edilen kisilerdir. Uluslararası kurallara göre ise çalıstıkları gün basına isveren tarafından sigortalanan isgörenlerdir. Bir rehberin yıllık çalısma gün sayısı asla 365 olamaz. Bir rehberin çalısma süresinin, niteliklerine ve anlasmalarına baglı olarak, yılda 60 ile 225 gün arasında degiskenlik gösterebilecegini söylemek mümkündür. Rehberin emekli olabilmesi için 9125 is gününü doldurması gerektigini düsünürsek en iyi sartlarda bile ancak 40 yılda tamamlayabilmektedir. Bu nedenle çogu rehber ya bireysel emeklilik programlarına katılmakta, ya da sürekliligi olan baska islere yönelmektedir. Bu meslek, insanın karakterinin olusmasına, bilgi ve becerilerinin artmasına yardımcı olmaktadır. İslerinde basarılı olabilmek için, tecrübe ile gelistirdikleri sabırlı olma, anında karar verebilme, öfkeli bir müsteriyi sakinlestirebilme, inatçı bir resepsiyonistin inadını kırabilme, ulasım aracı bozuldugunda grubu eglendirebilme gibi islerin üstesinden ancak saglam karakterli insanlar gelebilirler. Bu özellikleri ile rehberler yeri geldiginde doktor, profesör, avukat ve lider olabilmektedirler. Belirtildigi gibi turist rehberligi meslegi bir taraftan zevkli, rahat ve bol kazanç getiren bir meslek gibi görülmekle beraber, diger taraftan pek çok güçlüklerle ve problemlerle de karsı karsıya olan bir meslektir. Bu problemlerin yasanmasında özellikle rehberlik meslek yasasının olmayısı ve dolayısıyla rehberlerin is ve saglık güvenliginin olmayısının etkisi büyüktür.