Relik bitkiler; geçmiş dönemlerdeki iklim ve paleocoğrafya koşullarının göstergesi olan ancak bulundukları bölgenin iklim ve doğal ortam özelliklerine jymayan kalıntı bitkilerdir. Genel bir kural olarak; kuzeyli relik bitkiler nisbeten sarınma imkanı buldukları güney bölgelerindeki dağların yüksek kuzey /amaçlarında, güneyli relik bitkiler ise, kuzeydeki dağların alçak, güneye bekan /amaçlarında bulunurlar.
Ülkemizde Pleyistosen boyunca, günümüzden soğuk buzul devirleriyle [ünümüzden sıcak buzularası dönemler yaşandığından farklı fitocoğrafya bölgelerine ıit bitkiler özellikle kuzey-güney doğrultusunda hareket etmiştir. Gönümüzden ocak interglasiyal dönemlerde, Akdeniz iklim koşulları Karadeniz kıyılarına kadar sahasını genişletmiştir. Bu dönemlerde Karadeniz kıyılarına, Çoruh, Kelkit ırmaklarının bulunduğu tektonik oluk ve vadiler yerleşen Akdeniz elementleri, iklim koşullarının tekrar değişmesiyle (soğumasıyla) büyük çapta ortadan kalkmıştır. Ancak, günümüzde Çoruh, Kelkit, Yeşilırmak ve Göksu vadilerinde, defne ( nobitis ), sandal (Arbitus andrachne), kocayemiş (Arb unedo), zeytin (Olea europea) gibi maki çalılanya kızılçam ( Pinusbrutia)vadilerin alçak güney yamaçlarında rdik olarak bulunur.
Aynı şekilde günümüzden soğuk buzul dönemlerinde Toroslara kadar yayılan Karadeniz elementleri, bugün Toroslann nemli rüzgarlara bakan yüksek yamaçlarında relik olarak bulunurlar, örneğin Amanos Dağlan'nın özellikle kuzeye bakan yüksek yamaçlarında bulunan, kayın (Fagus orientalis) ve doğu gürgeni (Carpinus orientalis ) ormanları Karadeniz bölgesine ait Avrupa-Sibirya elementleri olup reliktir.' Yine Batı Toroslarda ıhlamur (Tilia sp.), akçaağaç (Acer sp. ), dişbudak (Fraxinus sp.), fmdık (Corylus avellana) gibi Karedeniz elementleri reliktir.
Endemik bitkiler ise, dünya üzerinde yalnız belirli bir alanda olan bitküeıdir. Bu alan bir dağ, ova, çöl, ada, vadi, bölge ya da ülke olabilir. Endemizm, progresif ve regresif endemizm olarak iki türlüdür.
Prograsif endemizmdc, herhangi bir bitki türü ortaya çıkmış, ancak coğrafi engeller nedeniyle yayılamadığından dünyada tek bir yerde bulunmaktadır. Bu tür endemizm etrafı yüksek dağlarla çevrili bir ova veya çöl, anakaradan bir ada ya da yüksek bir dağ olabilir. Kireçtaşı arazilerinin yaygın olduğu Batı Toroslar'm yüksek kesimlerindeki dolinlerin içinde bulunan ve başka hiç bir yerde bulunmayan kasnak meşeleri (Quercus volcánica) buna örnek verilebilir
Regresif endemizmde ise, daha önce geniş alanlarda ve bir çok yerde yayılış gösteren ancak iklim koşullarındaki değişmeler nedeniyle sahası giderek daralan ve nihayet sadece belirli bir alanda kalan bitkiler söz konusudur. Tersiyer’de Avrupa ve Asya'da geniş yayılış gösteren ancak günümüzde sadece Anadolu'nun güney kıyılan ve özellikle Fethiye-Köyceğiz gölü kenarında kalan sığla ağacı oríentalis) buna örnek gösterilebilir.
Bazı bitki türleri hem relik hem de endemik olabilir. Örneğin sığla ağacı daha önce geniş alanlara yayılırken, sahasının daralarak günümüzde kalımı halinde Anadolu'nun güney sahillerinde bulunmasıyla relik, dünyada sadece Anadolu'nun güney sahillerinde bulunmasıyla de endemik bir bitkidir.
Mualla Ulusavi
Ülkemizde Pleyistosen boyunca, günümüzden soğuk buzul devirleriyle [ünümüzden sıcak buzularası dönemler yaşandığından farklı fitocoğrafya bölgelerine ıit bitkiler özellikle kuzey-güney doğrultusunda hareket etmiştir. Gönümüzden ocak interglasiyal dönemlerde, Akdeniz iklim koşulları Karadeniz kıyılarına kadar sahasını genişletmiştir. Bu dönemlerde Karadeniz kıyılarına, Çoruh, Kelkit ırmaklarının bulunduğu tektonik oluk ve vadiler yerleşen Akdeniz elementleri, iklim koşullarının tekrar değişmesiyle (soğumasıyla) büyük çapta ortadan kalkmıştır. Ancak, günümüzde Çoruh, Kelkit, Yeşilırmak ve Göksu vadilerinde, defne ( nobitis ), sandal (Arbitus andrachne), kocayemiş (Arb unedo), zeytin (Olea europea) gibi maki çalılanya kızılçam ( Pinusbrutia)vadilerin alçak güney yamaçlarında rdik olarak bulunur.
Aynı şekilde günümüzden soğuk buzul dönemlerinde Toroslara kadar yayılan Karadeniz elementleri, bugün Toroslann nemli rüzgarlara bakan yüksek yamaçlarında relik olarak bulunurlar, örneğin Amanos Dağlan'nın özellikle kuzeye bakan yüksek yamaçlarında bulunan, kayın (Fagus orientalis) ve doğu gürgeni (Carpinus orientalis ) ormanları Karadeniz bölgesine ait Avrupa-Sibirya elementleri olup reliktir.' Yine Batı Toroslarda ıhlamur (Tilia sp.), akçaağaç (Acer sp. ), dişbudak (Fraxinus sp.), fmdık (Corylus avellana) gibi Karedeniz elementleri reliktir.
Endemik bitkiler ise, dünya üzerinde yalnız belirli bir alanda olan bitküeıdir. Bu alan bir dağ, ova, çöl, ada, vadi, bölge ya da ülke olabilir. Endemizm, progresif ve regresif endemizm olarak iki türlüdür.
Prograsif endemizmdc, herhangi bir bitki türü ortaya çıkmış, ancak coğrafi engeller nedeniyle yayılamadığından dünyada tek bir yerde bulunmaktadır. Bu tür endemizm etrafı yüksek dağlarla çevrili bir ova veya çöl, anakaradan bir ada ya da yüksek bir dağ olabilir. Kireçtaşı arazilerinin yaygın olduğu Batı Toroslar'm yüksek kesimlerindeki dolinlerin içinde bulunan ve başka hiç bir yerde bulunmayan kasnak meşeleri (Quercus volcánica) buna örnek verilebilir
Regresif endemizmde ise, daha önce geniş alanlarda ve bir çok yerde yayılış gösteren ancak iklim koşullarındaki değişmeler nedeniyle sahası giderek daralan ve nihayet sadece belirli bir alanda kalan bitkiler söz konusudur. Tersiyer’de Avrupa ve Asya'da geniş yayılış gösteren ancak günümüzde sadece Anadolu'nun güney kıyılan ve özellikle Fethiye-Köyceğiz gölü kenarında kalan sığla ağacı oríentalis) buna örnek gösterilebilir.
Bazı bitki türleri hem relik hem de endemik olabilir. Örneğin sığla ağacı daha önce geniş alanlara yayılırken, sahasının daralarak günümüzde kalımı halinde Anadolu'nun güney sahillerinde bulunmasıyla relik, dünyada sadece Anadolu'nun güney sahillerinde bulunmasıyla de endemik bir bitkidir.
Mualla Ulusavi
