SEDDÜLBAHİR MUHAREBELERİ (25 Nisan 1915 - 9 Ocak 1916)
11 Kasım 1914’te Birinci Dünya Savaşı’na giren Osmanlı Devleti’nin savaştığı cephelerden biri, Çanakkale Cephesidir.
Çanakkale Muharebeleri, denizde ve karada olmak üzere dokuz ay sürmüş ve çok şiddetli çarpışmalara sahne olmuştur. İngiliz Deniz Bakanı Winston Churchill’in önerileri doğrultusunda cephenin açılmasını kabul eden İngiliz Hükûmeti, 17 Şubat 1915’te Boğaz’ın donanmayla geçilmesine karar vermiştir. İlk bombardıman 19 Şubat 1915 sabahı başlamıştır.
Ancak İtilaf devletleri donanması o gün istediği sonucu alamamıştır. Daha sonra da Boğaz’dan bombardımana devam edilmiştir. Boğaz’a en büyük saldırı 18 Mart 1915’te yapılmıştır. O gün yapılan muharebede ise Müttefik donanmasından üç muharebe gemisi (İrresistable, Ocean, Bouvet) batmıştır. İki muharebe gemisi ve bir muharebe kruvazörü de (Inflexible, Gaulois, Suffren) ağır hasara uğramış, mayınlar da onlara son darbeyi vurmuştur. Böylece Müttefik donanmasının Boğaz’ı terk etmesiyle tarihin bu büyük “Boğaz Muharebesi” Türklerin kesin zaferiyle sonuçlanmıştır.
Müttefik Kuvvetlerin Karaya Asker Çıkarmaları
18 Mart yenilgisinden sonra Müttefikler, karaya asker çıkarmak suretiyle Gelibolu Yarımadası’nı ele geçirmeye karar vermişlerdir. 25 Nisan 1915’te Müttefik kuvvetler, Seddülbahir ve Arıburnu’na donanmanın ateş desteği altında asker çıkarmaya başlamışlardır. Seddülbahir’de, Sarıtepe güneyi, İkiz Koyu, Teke Koyu, Ertuğrul Koyu, Morto Koyu’na çıkarma harekâtına başlamışlardır. İlk hedef olarak Alçıtepe ele geçirilecek, Kilitbahir platosuna ilerlenerek merkez tabyaları susturulacak, boğaz giriş bölgesi elde edilecekti.
Seddülbahir kıyılarına çıkarma yapan İngiliz kuvvetleri, bu kıyıları savunan kahraman Türk askerinin çok şiddetli mukavemeti ile karşılaşmışlardır. Bu çıkarma sırasında 26’ncı Alayın 3’üncü Taburu da her türlü takdirin üzerinde bir cesaret ve kahramanlıkla Müttefik kuvvetlere karşı mücadele etmiştir. Bu taburun komutanı Binbaşı Mahmut Sabri Bey, taburun yarı mevcudunu kaybettiği hâlde çekilmeyi düşünmemiş ve karşı taarruzla zafer azim ve kararını muhafaza etmiştir. Bu sırada Alaya bağlı beş mangadan oluşan bir takıma, başında subay kalmadığı için Ezineli Yahya Çavuş komuta etmiş ve Ertuğrul Koyu’nu 12 saat savunarak çıkarma yapan İngilizleri bertaraf etmiştir.
1962’de Seddülbahir köyünün iki km batısında Göztepe mevkiinde Yahya Çavuş ve arkadaşları için inşa edilen anıta yazılmış olan:
“Bir kahraman takım ve Yahya Çavuş’tular
Tam üç alayla burada gönülden vuruştular.
Düşman tümen sanırdı bu şahane erleri
Allah’ı arzu ettiler, akşama kavuştular.”
sözleri Yahya Çavuş ve nice Yahya Çavuşları anlatmaktadır.
25 ve 26 Nisan günlerinde, Türk askerinin direnişi karşısında çok büyük zayiat veren İngiliz kuvvetleri hedefleri olan Alçıtepe’yi ele geçirememişlerdir. Donanmanın ateş desteği ve takviyeler ile kıyıda tutunabilmişlerse de bu mevkii ele geçirmek amacıyla birkaç kez daha girişimde bulunmuşlardır. Bu amaçla tekrar harekete geçen 2 İngiliz, 1 Fransız tugayından oluşan Müttefik ordusu, 28-30 Nisan 1915 tarihleri arasında yapılan 1’inci Kirte Muharebesi’nde Türk askerinin savunması karşısında başarısızlığa uğramış ve ilk mevzilerine geri dönmek zorunda kalmıştır. 2’nci Kirte Muharebesi’nde (06-08 Mayıs 1915) de 2 tümenle taarruza başlayan Mütetfik kuvvetleri Türk birliklerinin karşı taarruzlarıyla geri püskürtülmüştür.
Arıburnu Cephesi’nde Türk birliklerinin 19 Mayıs’ta başlattığı taarruzun başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Müttefik kuvvetlerin komutanı General Hamilton, bu durumdan yararlanarak Yassıtepe-Alçıtepe hedeflerini ele geçirmek amacı ile taarruza karar vermiştir. Taarruzunun ara hedefi olarak üçüncü defa Kirte köyüne yönelmişlerdir. 3’üncü Kirte Muharebesi (04-06 Haziran 1915) olarak adlandırılan bu muharebede, İngiliz ve Fransız kuvvetleri mevzilerimize 200 - 400 metre kadar girmişse de Türk ihtiyat birlikleri devreye girerek kısa zamanda bu girmeleri durdurmuştur. Bundan sonra Fransız Kolordusu, Kerevizdere sırtlarına yönelmiştir. 21-22 Haziran 1915 tarihleri arasında yapılan 1’inci Kerevizdere Muharebesi’nde, Türk savunması karşısında Fransız taarruzları bir sonuç vermemiştir.
Seddülbahir bölgesi muharebeleri içinde Türklerin en çok zayiat verdikleri muharebe, 28 Haziran-05 Temmuz 1915 tarihleri arasındaki Zığındere Muharebesi’dir. Zığındere’yi ele geçirmek isteyen İtilaf kuvvetleri bu muharebede hedeflerine ulaşamamışlardır.
Kerevizdere sırtlarını ele geçirmek için deniz ve kara topçularınca desteklenen İngiliz ve Fransız tümenleri tekrar taarruza geçmişlerdir. 2’nci Kerevizdere Muharebesi (12-13 Temmuz 1915) olarak adlandırılan bu muharebede Türk kuvvetlerinin karşı taarruzları ile İtilaf kuvvetlerinin ilerlemesi durdurulmuştur. Seddülbahir bölgesindeki harekât, diğer bölgelerde olduğu gibi Ağustos ayından itibaren mevzii muharebesine dönüşmüştür.
Çanakkale Savaşı sonunda, İtilaf devletleri denizden ve karadan Boğazı aşamayarak Aralık 1915’ten itibaren çekilmeye başlamışlardır. 8-9 Ocak 1916 gecesi, Seddülbahir’deki son birliğin de geri çekilmesiyle Çanakkale Cephesi’ndeki muharebeler Türklerin zaferiyle sona ermiştir.
“Çanakkale Geçilmez” özdeyişini tarihe, "Çanakkale Geçilmez" övüncünü Türk ulusuna armağan eden büyük önder Mustafa Kemal ATATÜRK başta olmak üzere Çanakkale’nin eşsiz kahramanlarını, Türk ulusunun ve ordusunun yiğit evlatlarını minnet ve şükranla anıyoruz.
Yahya Çavuş Anıtı
Sonok Anıtı
Şehitlik; 4-6 Haziran 1915’te yapılan 3 ncü Kirte Muharebesi’nde şehit düşen askerlerimiz adına 1915 yılında inşa edilmiştir.
Havuzlar Şehitliği
Şehitlik; 21 Haziran 1915’te yapılan Kerevizdere Muharebelerinde şehit düşen askerlerimiz adına 1960’ta inşa edilmiştir.
Zığındere Şehitliği (Nuri Yamut Anıtı)
Şehitlik; 28 Haziran-5 Temmuz 1915’te yapılan Zığındere Muharebelerinde şehit düşenler adına Korgeneral Nuri Yamut tarafından 1943 yılında yaptırılmıştır.
KAYNAK: TSK
