Sefer-i Hümayunlar Cephedeki Padişahlar

Sefer-i hümayun rekoru Fatih Sultan Mehmet ’de Yavuz’un 2 yıl, 2 ay süren Mısır harekatı, tarihimizin en uzun sefer-i hümayun – Kanuni Sultan Süleyman, saltanatının 10 yıl, 7 ay, 7 gününü sefer yollarında, muharebe meydanlarında geçirdi – Sefer-i hümayunlar dönemi, ikinci Mustafa’nın 1697 Zenta yenilgisiyle kapandı ve sonraki 225 yıl boyunca, hiçbir padişah fiilen orduya kumanda etmedi.

Yıldırım Bayezid

Önceki yazımda, Birinci Sultan Murad’dan önceki padişah seferlerinin dar alanlarda cereyan ettiğini, Birinci Murad’ın seferlerinin bile tam bir kronolojisinin zor olduğunu belirtmiştim. 27 yıl, 3 ay saltanattan sonra Birinci Sultan Murad Hüdavendiğar’ın Birinci Kosova muharebesinde şehit olması üzerine, büyük oğlu Yıldırım Sultan Bayezid (1389-1402) muharebe meydanında padişah ilan edildi. Saltanatı 13 yıl, 1 ay, 8 gündür. Babasının saltanatında (1362-1389), 1370’lerden itibaren bir çok sefere katılmış, başkumandanlık da yapmıştı. Birinci Sultan Bayezid’in seferlerini şu şekilde sıralamak mümkündür:
1- Germiyan – Aydın – Menteşe – Saruhan 1390, bu beyliklerin ilhakıyle sonuçlandı.
2- Ankara – Isparta – Antalya – Konya 1390-91, Bizans İmparatoru İkinci Manuel de padişahın maiyetine bulundu.
3- 1. Bizans muhasarası 1391 (7 ay) (3. Kuşatma 1397, 4. Kuşatma 1399 – 1401).
4- Eflak (Romanya) 1391.
5- Selanik 1392 (şehrin fethi ).
6- İsfendiyar 1392 sonbaharı.
7- Niğbolu 1396, bu zafer üzerine Osmanlı Türkiyesi, Timur’unkinden sonra dünyanın en kudretli devleti olduğunu gösterdi ve padişah “Sultan-ı Iklim-i Rüm” unvanını kullanarak gerçek Roma (Bizans) imparatorunun kendisi olduğunu açıkladı.
8- Yunan (Atina ve Mora) 1397.
9- Karaman 1397 (3. Eyalet olarak karaman eyaleti kuruldu).
10- Samsun 1398.
11- Sivas-Malatya-Adıyaman 1399 (Dulkadir ve Erzincan Beyleri itaat etti).
12- Kayseri 1400.
13- Ankara muhaberesi 1402.


Çelebi Mehmet

Yıldırım’ın büyük oğlu Birinci Süleyman’ın (1402-1410) saltanat müddeti7 yıl, 9 ay, 21 gündür. Anadolu seferleri yaptı. Bursa, Ankara, İzmir’e geldi. Kardeşi Müsa Çelebi’nin (1410-1413)Devri’ndeki seferleri dışında Bizans’ın 5. Kuşatmasında bulundu. Musa Çelebi’nin ağabeyi Çelebi Birinci Sultan Mehmed’in (1413-1421) tek başına saltanatı 7 yıl, 10 aydır. Fetret Devri’ndeki seferleri dışında şu seferleri vardır.
1- İzmir (Aydın)-Karaman.
2- Romanya 1416.
3- Sinop-Samsun (İsfendiyar/Candar 1417.
4- Rumeli (serez, Şeyh Bedreddin üzerine) 1420.
5- Amcası, Sultan Mustafa Üzerine Selanik 1421.

İkinci Murad

Çelebi Sultan Mehmed’in yerine tahta geçen oğlu İkinci Sultan Murad’ın (1421-1451) saltanatı 28 yıl , 10 ay, 29 gündür. Sefer-i hümayunları:

1) Bizans’ın 6.cıkuşatması 1422.
2) Selanik 1423.
3) 1. Arnavudluk 1423.
4) İsfendiyar 1424.
5) Aydın-Menteşe-Teke 1425.
6) Macaristan (Tuna kuzeyi)1426.
7) Selanik 1430.
8) Erdel (Tuna kuzeyi)1437 (Erdel’de 45 gün kaldı).
9) Karaman 1437.
10) Semendire 1439.
11) Karaman 1439.
12) 1. Mora 1439-40.
13) Varna 1444.
14) 2. Arnavudluk 1447.
15) 2. Kosova 1448.
16) 2. Mora 1448
17) 3. Arnavudluk 1449.

Fatih Sultan Mehmed

İkinci Murad’ın yerine geçen oğlu Fatih ikinci Sultan Mehmed’in (1451-1481) saltanatı 31 yıl, 21 gündür. Osmanlı’yı , bazı dönemlerde sayıları 25’i bulan devlete karşı tek başına karada ve denizde vura bilecek dehşetli bir savaş makinesi düzenine soktu. Günümüze kadar çözülemez sıkılıkta bir merkezden yönetim rejimi kurdu. Her şeyi merkeze bağladı. Babasının 2. Arnavudluk (1447). 2. Mora (1448) 2. Kosova (1448)3. Arnavudluk (1449)seferlerinde byük birliklerin başında fiilen komutan olarak bulundu. Balistik’in kurucularındandır. Sefer-i hümayunları:

1) Bizans 1453, İstanbul’un fethi, Boğazlar rejiminin kurulması, Orta Çağ’ın kapanması bakımlar ondan tarihin en önemli olaylarından biri, Türkler’in en büyük beldesi olacak şekilde düzenlenmesine başladı.
2) Ceneviz’e karşı Enez 1454.
3) 1. Sırbistan 1454.
4) 2. Sırbistan 1455.
5) 3. Sırbistan 1456 (gerçekte Macaristan’a ait Belgrad kuşatıldı.
6) 1. Mora (Antina) 1458.
7) 4. Sırbistan 1459.
8) 2. Mora 1460.
9) Amasra (Ceneviz’den 1461.
10) İsfendiyar (Sinop) 1461.
11) Trabzon (Bizans imparatorluğunun Fethi) 1461.
12) Eflak (Romanya) 1462.
13) 1. Bosna 1462.
14) Midilli 1462 (donanma da katıldı).
15) 2. Bosna 1463.
16) 3. Bosna 1464.
17) 1. Arnavudluk 1466-77.
18) 2. Arnavudluk 1466-67.
19) Venedik’e karşı Ağrıboz 1470 (donanma da katıldı).
20) Otluk beli 1473 (İran’ın Akkolyunlu Türk sultanı Uzun Hasan’a karşı).
21) Boğdan (Moldovya)1476.
22) Semendire 1476 (Macaristan üzerine).
23) 3. Arnavudluk 1478 (Venedik üzerine İşkodra).
24) Ordugahında Gebze’de öldüğü sonuncu seferinin başlangıcı oldu 1481.

İkinci Beyazid

Fatih’in oğlu Sultan Beyazid’in (1481-1512) santanatı30 yıl, 11 ay, 22 gündür. Askerlik alanında dehası yoktu. Şu seferlere çıktı:

1) Morava (Macaristan üzerine)1483.
2) Boğdan (Moldova) (Akkerman)1484.
3) Arnavudluk (Sofya üzerinden)1492.
4) Güney Mora 1449 (Venedik üzerine)
5) Güney Mora 1500 (Venedik üzerine)

Yavuz Sultan Selim

İkimci Beyazid’in oğlu Yavuz Birinci Sultan Selim’in (1512-1520) saltanatı 8 yıl, 4 ay, 28 gündür. Gerçek manada cihangirdir. 1556’da devleti Cihan Devleti haline getirmiş, Cezayir,
Yemen gibi Ülkelere bizzat gitmese bile, o uzak memleketleri bile Osmanlı’ya katmıştır.
1) İran Safevi Türkmen devleti üzerine Çaldıran seferinde (1514-15) Safavi taht şehri Tebriz’e girdi, bu sefer 1 ay, 3 ay, 22 gün sürdü.
2) Mısır seferi (1516-17) 2 yıl, 2 ay, sürmekle Osmanlı tarihindeki en uzun sefer-i hümayundur. Halife titrini de üzerine alan Sultan Selim, Memlük taht şehri Kahire’ye, esli emevi taht şehri Şam’a, Küdüs’e ve Haleb’e bizzat girdi, Mekke ile Medine itaat etti.
3) Sefere çıkmak üzere iken Edirne yakınlarında ordusundaki otağ-ı hümayunda öldü.

Kanuni Sultan Süleyman
Yavuz’un oğlu Kanuni İkinci Sultan Süleyman’ın (1520-1566) saltanatı 45 yıl, 11 ay, 15 gün ve 13 sefer-i hümayununun toplamı 10 yıl, 7 ay, 7 gündür:

1) Belgrad 1521 (Şehir Macaristan’dan fehtedildi).
2) Rodos 1522-23 (Donanma da katıldı, bu arada Bodrum da Saint-Jean şövalyelerinden geri alındı).
3) 2. Macaristan: Mohaç 1526(Kaanüni2ye Macaristan Fatihi unvanını kazandırdı).
4) 1. Almanya: Viyana (Beç) 1529.
5) 2. Almanya 1532.
6) 1. İran 1533-34, 1 yıl, 6 ay, 27 gün sürdü. Kaanuni Tebriz’e ve Bagdad’a
7) Korfu ve Polya 1537 (donanmada Barbaros’un yönetiminde katıldı9.
8) Boğdan (moldovya)1538.
9) Budin 1541 (Budin=Macaristan eyaleti kuruldu.
10) Estergon 1543.
11) 2. İran 1548-55, 1 yıl, 8 ay, 23 gün sürdü, padişah yeniden Tebriz’e geldi.
12) 3. İran 1553-55. 1. Yıl, 11 ay, 3 gün süren en uzun sefer-i hümayunu oldu. Nahcivan seferi de denir, padişah revan’a (erivan,)girdi.
13)Sigetvar 1566, burada öldü

1566’dan 1622’ye kadar Kanuni’nin oğlu ikici Sultan Selim’in (1566-1574)saltanatı sekiz yıl,2 ay,22gündür.Sehzadeliğinde babasının bazı seferlerine katıldı. Sefer-i hümayunu olmadı. Oğlu Üçüncü Sultan Murad’ın (1566-1595)saltanatı.20yıl,1ay,2gündür.Sefere çıkmadı. Bunun oğlu Üçüncü Sultan Mehmed’in(1595-1603)saltanatı 8 yıl, 11 ay, 5 gündür.

1)Almanya üzerine Eğer sefer-i hümayununda Eğri Fetihi dendi, Hoçava meydan muhasebesini kazandı (1596) ki padişahların bizzat kazandıkları en büyük çaptaki meydan muharebelerinin sonuncusu sayılır.
Üçüncü Mehmed’in oğulları Birinci Sultan Ahmed (1603-1617) ve Birinci sultan Ahmed (1617-18+1622-23) devirlerinde sefer-i hümayun olmadı.
Birinci Ahmed’in büyük oğlu Gebç denen İkinci Sultan Osman’ın (1618-1622)saltanatı 4 yıl ,2 ay 23 gündür. 1) Polanya üzerine Hotin Seferine (1621-22) çıktı. Padişahlar içinde en kuzeye çıkanıdır, 49. Paraleldir ( en güneye Yavuz, 29. Paralele indi)

Dördüncü Murat

İkinci Osman’ın kardeşi Dördüncü Sultan Murat (1623-1640 ) 16yıl, 4 ay, 28 gün tahtta kaldı. Askeri deha sahibi sonuncu padişahtır, iki sefer-i hümayunu vardır:

1)Revan Seferi denen 1. İran 1635.
2)Bağdat Seferi denen 2.İran 1638-39, sonuncusu 1 yıl, 1 ay, 4 gün dürdü. Her ikisi de İran’ın Safevi Türkmen devleti üzerine olmuştur.
Dördüncü Murat’ın kardeşi Sultan İbrahim (1640-1648) sefere çıkmadı.

Dördüncü Mehmet Ve Sonrası

Sultan İbrahim’in büyük oğlu dördüncü Sultan Mehmet’in (1648-1687) saltanatı 39 yıl, 3 ay, 1 gündür. Tahttan indirildi.

1)Polonya 1672.2) 2. Polonya 1673-74.

Bu sefer-i hümayunlarında ordunun başında bulundu ise de, gerçekte fiili baş komutan Sadrazam Köprülü-zade Fazıl Ahmet Paşa idi. İkinci sefer 1 yıl, 3 ay, 15 gün sürdü. )

3)Rusya 1678 sefer-i hümayunun da gerçek başkomutan Sadrazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa idi, padişah 2 oğlu ile beraber 5 ay Belgrad’da kaldı, Viyana’ya gitmedi.

4)Almanya Seferi-i hümayununda (1683) gerçek başkomutan gene Merzifonlu Paşa idi, padişah iki oğlu beraber 5 ay padişah Belgrad’da kaldı, Viyana’ya gitmedi.

Dördüncü Mehmet’in kardeşi Üçüncü Sultan Süleyman’ın (1687-1691) saltanatı 3 yıl, 7 ay, 14 gündür.

1)1689’da Almanya seferine çıktı, fakat Sofya’dan ileri gitmedi, 5 ay Sofya’da bekleyip kuzeydeki savaşı izledi.

Yerine geçen kardeşi İkinci Sultan Ahmed ( 1691-1695) sefere çıkmadı İkinci Sultan Mustafa’nın (1695-1703) saltanatı 8 yıl, 6 ay, 14 gündür. Dördüncü Mehmet’in büyük oğludur. Son fiili başkomutanlık eden padişahtır:

1) Almanya ( Tameşvar) 1695.
2) Gene Almanya ( Tmaeşvar ) 1696 seferinde Alman imparatorluk ordularını yendi.
3) 1697 Almanya seferinde ise Zenta’da yenildi. Bu da tarihimizin sonuncu sefer-i hümayunudur.

Artık Sefer Yok Gezi Var
İkinci Mustafa’nın yerine geçen kardeşi Üçüncü Ahmed (1703-1730), Dobruca’da Hacıoğlu pazarında doğdu, babasının yanında Rumeli’ni gezdi, 1683 Viyana seferinde babası ve ağabeyi ile beraber 5 ay Belgrad’da kaldı. Fakat sefere çıkmadı. Ağabeyi gibi asker olmadıktan başka savaşa değil, barışa inanırdı.

Sonra İkinci Mustafa’nın oğulları Birinci Mahmud (1730-1754) ve Üçüncü Osman (1754-1757) gelir. Bunlar babaları ile beraber Rumel’nde bulundular, fakat sefere çıkmadılar. Hükümdarların ordularının başında bizzat başkomutanlık ettiği dönem, bütün Avrupa’da olduğu gibi bizde de sona ermişti.

Sonraki padişahlar Bursa, Edirne gibi yakın yerlere gittiler. İkinci Mahmud (1808-1839), ayrıca Tuna boylarına, İzmir’e, Rodos’a gitti. Büyük oğlu Birinci Abdülmecid (1830-1861) yatla Midilli,Rodos, Sakız,Girit’e, İzmir’e bugün Bulgaristan da kalan beldelerimize gitti. Kardeşi Sultan Abdulaziz’i ve büyük oğlu Sultan Murad’ı da ***ürdü. Sultan Abdülaziz (1871-1876), Mısır’a gitti. Yeğenleri müstakbel Beşinci Murad (1876) ve İkinci Abdülhamid’i (1876-1909) ve Beşinci Mehmet Resat’ı (1909-1918) yanına aldı. Bir Osmanlı hükümdarının yabancı ülkeleri ilk ve son resmi ziyareti olarak Avrupa seyahatinde ise Murad ve Abdülhamid efendiler gene vardı, Reşad Efendi yoktu, padişahın büyük oğlu Yusuf İzzetti Efendi katıldı. İngiltere, Fransa, Belçika, İtalya, Almanya, Avusturalya-Macaristan ziyaret edildi.

Üst üste tahta çıkan 4 kardeşten sonuncusu olan Altıncı Sultan Mehmet Vahdettin (1918-1922), veliahd olarak resmen Almanya’yı ziyaret etti, maiyetinde Mustafa Kemal Paşa vardı. Tahttan düşürüldükten sonra Hicaz’a gitti ise de hac yapmadı. Hac yapan tek Osmanlı Hakanı yoktur. Bu konuda Şeyhülislam Es’ad Efendi’nin 1622tarihli fetvası ünlüdür, şu mealdedir: “ Padişahların hacca gitmek yerine yerlerinde oturup adalet icra etmeleri evladır ( daha iyidir).” Damadı olan İkinci Sultan Osman’ın hac niyetini açıklaması üzerine, bunu önlemek için verilmiş fetvadır.

Ordudan Hiç Kopmadılar
Sefer-i hümayunlar dönemi 1697’de kapanmakla beraber, padişahların diyebilirim ki birinci uğraşları orduları idi. Orduların hukuki başkomutanları idiler. Üçüncü Selim (1789-1807) Nizam-ı Cedit adlı modern orduyu kurdu. Ama bu iş İkinci Mahmud ile 1826'’a Vak’a-i Hayriye’den sonra kesin bir şekilde gerçekleşti. Sultan Mahmud, iki kışı Rami kışlasının taş odasında uyuyarak geçirdi. Sıradan albay gibi kışın kar altında ve çamurlar içinde yeni ordunun talimlerine çıktı. Küçük oğlu Sultan Abdülaziz (1876-1909) askerliğe çok meraklı idi ve dünyadaki askeri gelişmeleri de dikkatle izler, Yıldız Saray’ına doldurduğu danışmayı kurmay subaylarla her gelişmeyi müzakere ederdi. Son padişahlar oğullarını ve erkek torunları şehzadeleri, yalnız Harbiye’de okuturlar. Sultan Reşad’ın büyük oğlu Dr. Ziyaeddin Efendi gibi tıp fakültesinde okuyanları çok azdır. Son şehzadeler Almanya ve Avusturya gibi yabancı ülkelerde de askerlik okudular, hatta o devletlerin ordularında kıt’a subaylığı yaparak staj gördüler.

Eyvallah.. emeğine saygı duymamak elde değil..

Ama amaç TOPRAK hiç olmadı...